Mimo swoich niewątpliwych zalet współczesna technologia rodzi również wiele zagrożeń dla człowieka. Jednym ze stosunkowo nowych i najbardziej użytecznych, a zarazem niebezpiecznych narzędzi, jest globalna sieć. Dostęp do Internetu ma prawie każdy z nas, w sekundę można sprawdzić dowolną informację lub załatwić niezbędne sprawy. Ludzie na całym świecie spędzają wiele godzin w sieci. Jednocześnie, używanie Internetu często doprowadzić może do zaburzeń wzorców zachowania. Człowiek między innymi jest z jej powodu narażony na liczne uzależnienia behawioralne, które opierają się na utrwalonym i wielokrotnym powtarzaniu danej czynności. Do uzależnień behawioralnych zaliczyć można uzależnienie od Internetu (inaczej: siecioholizm) czy uzależnienie od telefonu. Internet i telefon stały się jednak powszechnymi narzędziami codziennej pracy człowieka. Sam zaś nałóg jest stosunkowo nowym problemem w społeczeństwie. Cały czas przybiera ono jednak na sile i dotyka kolejnych osób. W związku z tym nauka z nim powiązana wciąż rozwija się i próbuje odpowiedzieć na pytania dotyczące tej tematyki. Kim jest człowiek zmagający się z tego typu nałogiem? Jak w takiej sytuacji osoba uzależniona ma sobie poradzić ze swoim problemem? W jaki sposób rozpoznawane są uzależnienia od Internetu, jak je leczyć, jak zaprzestać szkodliwych działań i czy można im skutecznie zapobiegać?
Uzależnienie od Internetu-objawy i przyczyny
Kim jest człowiek podatny na uzależnienie od sieci? Według badaczy jest nim ktoś, kto charakteryzuje się między innymi zbyt małym stężeniem neuroprzekaźników w mózgu. Istotną rolę odgrywać tutaj może także genetyczne predysponowanie do wszelkiego rodzaju uzależnień. Najważniejszą kwestią jednak zawsze jest świadomość tego, co powoduje uzależnienie od Internetu czy telefonu. Jakie czynniki zewnętrzne sprawiają, że człowiek porzuca swoje życie i spędza długie godziny przed ekranem?
W sieci współczesny człowiek może znaleźć wszystko, świat wirtualny może zaspokajać ogromną ilość potrzeb. Jest to równocześnie jego środowisko pracy, źródło rozrywki, miejsce, w którym nawiązywać relacje, ma charakter społecznościowy oraz narzędzie do załatwiania spraw urzędowych. Większość kwestii, związanych z życiem we współczesnym społeczeństwie, można więc zorganizować przy pomocy Internetu. Jednak równie często sięga się elektroniczne urządzenia, ponieważ pomagają one w zaspokajaniu takich uczuć jak tęsknota za kontaktem z drugą osobą czy utrata, samotność. Taki wymiar emocjonalny, może nieść za sobą ryzyko nadużywania Internetu. Internet jest także źródłem rozrywki, używany jest jako narzędzie do relaksowania się i odpoczynku. Dlatego tak łatwo jest przyzwyczaić się do częstego sięgania po sieć. Pojawiają się tam nieustannie nowe treści do skonsumowania. Obliczone są one na jak najdłuższe zatrzymanie człowieka przy danym urządzeniu. Osoba uzależniona od Internetu odczuwa ciągły bodziec, przymus korzystania z niego. Nie kontroluje ona także ilości czasu, czas spędzony w sieci wynosi ponad 35 godzin tygodniowo. Osoba potrzebuje nieustannego pobudzenia, jakie daje jej Internet. Skutki uzależnienia od Internetu powodują osłabienie powodu jej kontakty z najbliższym otoczeniem, zaniedbuje się swoje podstawowe swoje obowiązki. Objawy uzależnienia od Internetu mogą manifestować się problemami takimi jak: dyskomfort psychiczny, zmęczenie czy problemy ze spaniem, bezsenność a nawet depresji. Przekłada się to więc na jakość życia i wypoczynku.
Internet to jednak nie tylko strony internetowe i rozrywka. To także social media, a każdy, kto z nich korzysta, narażony jest na hejt, czyli mowę nienawiści. Bardzo łatwo jest bowiem natknąć się w sieci na nieprzychylne komentarze dotyczące swojej osoby czy upodobań. W Internecie ludzie często czują się bezkarni-zdaje im się, że mogą zamieścić tam bez konsekwencji każdą treść czy opinie. W efekcie doprowadzają do cierpienia innych. Doświadczany przez człowieka hejt w Internecie także może skutkować takimi problemami jak fobia społeczna czy depresja maskowana (taka, która ukrywa się za objawami wskazującymi na inną chorobę). Niestety wciąż wiele ludzi nie zdaje sobie sprawy z konsekwencji słów, które zamieszcza w sieci. Osoba uzależniona i narażona na hejt może czuć się ciągle zmęczona i poirytowana. Ma on bowiem istotny wpływ na jej samopoczucie psychiczne, co z kolei oddziałuje na kwestie fizyczne, takie jak relaks i wypoczynek. Zdarza się także, że osoba uzależniona od sieci odczuwa nieustanny niepokój. Jego źródło z kolei może kryć się w tak zwanym syndromie FOMO.
Czym jest syndrom FOMO?
W rozmowie dotyczącej uzależnienia od sieci internetowej, warto podnieść także kwestię syndromu FOMO-czym on jest i jak się objawia. Jest on ściśle powiązany z uzależnieniem od sieci. FOMO to bowiem skrót od rozwinięcia fear of missing out, co po polsku oznacza strach przed tym, co nas omija. Osoba cierpiąca z powodu FOMO ma bowiem wrażenie, że w każdej chwili traci coś bezpowrotnie. W sieci w każdym momencie pojawia się bowiem niezliczona ilość informacji, a każda sekunda spędzony poza nią może oznaczać ominięcie czegoś istotnego. Ma to charakter nałogowy – ludzie zaczynają więc odczuwać przymus śledzenia publikowanych treści na bieżąco, co oznacza ich nieustanną obecność w sieci. Obawiają się bowiem, że w czasie, gdy zajęci są czymś innym: pracą, obowiązkami domowymi, czasem spędzonym z bliskimi czy na rozwoju hobby – w sieci omija ich coś ważnego. Przestają być na bieżąco, a co za tym idzie mogą czuć się odrzuceni przez grupę, odsunięci poza nią ze względu na swoje braki w informacjach. Nieustannie wydaje im się, że powinni właśnie robić coś innego, być w innym miejscu. Nieważne, czy dotyczy to kolejnej afery w życiu celebrytów, czy tego, że znajomemu ze studiów urodziło się dziecko. Ludzie odczuwają głęboką potrzebę nieustannego śledzenia wszystkich bieżących informacji. Nie są w stanie wyłączyć wszystkich powiadomień i wylogować się z licznych aplikacji. W czasie spotkania z innymi nieustannie sprawdzają urządzenia takie jak telefon czy komputer. W ten sposób czują się bezpiecznie. Nie obawiają się, że zostaną zepchnięci na margines grupy ze względu na swoją niewiedzę. Tego typu lęk łatwo prowadzić może do uzależnienia od Internetu. Człowiek doświadczający go spędza w sieci wiele czasu, by śledzić to, co się tam dzieje na bieżąco. Żyje także w nieustannym lęku i niepokoju. Odbijają się one na jego samopoczuciu fizycznym i psychicznym. Czas spędzony w sieci może pełnić funkcję ucieczki od problemów. Na uzależnienie podatne są osoby mające różnego rodzaju problemy w różnych sferach funkcjonowania. Unikanie, odcinanie nie zmienia realiów życia, czas spędzony w sieci wzmacnia trudności.
Rodzaje uzależnienia od Internetu
Nałóg związany z nieustannym korzystaniem z sieci może mieć wiele źródeł i twarzy. Dzieli się go więc na kilka kategorii. Jedną z nich jest potrzeba korzystania z serwisów pornograficznych i erotycznych. Uzależnienie od Internetu wówczas powiązane jest bezpośrednio z seksualnością danej osoby i próbą zaspokojenia potrzeb z tej sfery życia. Inna kategoria dotyczy poczucia przymusu korzystania z narzędzi, które umożliwiają kontakt z drugim człowiekiem. Są to na przykład czaty czy social media. Mogą one wpływać na trudności z podobnymi kontaktami w rzeczywistości. Człowiek uzależniony może także szukać w sieci gier hazardowych lub losowych. Do tej samej kategorii przynależą kompulsywne zakupy internetowe. Pojawia się także uzależnienie od wiadomości nieustannie publikowanych w sieci. Jeszcze innym rodzajem nałogu jest uzależnienie od samego komputera lub gier komputerowych, przy których spędzić można nawet tysiące godzin. Każdy z tych nałogów zaspokaja potrzeby człowieka, które nie są realizowane w rzeczywistym życiu. Przed rozpoczęciem pracy z uzależnieniem warto jest więc dowiedzieć się, co leży u jego źródeł. Czy nałóg jest związany z potrzebą towarzystwa, czy raczej dotyka sfery seksualnej? Dzięki temu będzie można od razu rozpocząć pracę z konkretnym problemem, co przyspieszy proces wychodzenia z uzależnienia.
Uzależnienie od Internetu, jak leczyć, gdy już występuje?
Gdy uzależnienie jest już zdiagnozowane, a objawy rozpoznane, należy zastanowić się, jak pokonać uzależnienie od Internetu. Im wcześniej podejmie się kroki w stronę wyleczenia, tym łatwiej można opanować problem uzależnienia. Pierwszym krokiem w leczeniu jest zgłoszenie się do specjalisty, który będzie wiedział, jak pracować z osobą uzależnioną. Najlepiej zwrócić się do kogoś, kto ma doświadczenie w pracy z nałogami. W przypadku uzależnienia od Internetu czy telefonu sytuację można bowiem porównać do nałogów takich jak alkohol czy narkotyki. Mózg osoby chorej w podobny sposób reaguje na zbyt intensywny kontakt z siecią. W przypadku takiego uzależnienia pomocna i skuteczna okazać się może psychoterapia poznawczo-behawioralna. Polega ona na połączeniu dwóch metod pracy z osobą chorą. Pierwsza z nich opiera się na założeniu, że każdy człowiek sam tworzy swoją rzeczywistość. Na jego zachowanie ma więc wpływ jego własna interpretacja rzeczywistości. Pomoc polega w tym przypadku na zmianie niektórych założeń pacjenta. Modyfikacja ta sprawia, że zaczyna on inaczej postrzegać rzeczywistość. Druga metoda z kolei zakłada przekonanie, że otoczenie człowieka oraz jego doświadczenia widocznie wpływają na jego zachowanie. Praca przy pomocy terapii behawioralnej zakłada zmianę niektórych błędnych przyzwyczajeń i mechanizmów pacjenta. Dzięki temu może on wyrobić sobie nowe, zdrowe nawyki. Połączenie modyfikacji myślenia oraz mechanizmów pacjenta doprowadzić ma do jego uwolnienia od nałogu. Jest on bowiem w stanie inaczej radzić sobie z codziennością, bez uciekania do sieci. Pamiętajmy, że uzależnienie od Internetu u dorosłych może objawiać się inaczej niż u dzieci i wymagać innego leczenia.
Uzależnienie od Internetu i telefonu, jak zapobiegać im skutecznie?
W skutecznym zapobieganiu uzależnieniu od Internetu czy telefonu ważne jest kilka czynników. Przede wszystkim istotna jest kontrola, jak wiele czasu spędza się na korzystaniu z tych narzędzi. W przypadku dzieci nie powinno się ich pozostawiać samotnie z komputerem w zamkniętym pokoju. Dorośli również nie powinni izolować się od innych w trakcie korzystania z urządzenia. Gdy bliskie osoby zaczynają sygnalizować, że sieć zaczyna odgrywać w życiu danej osoby zbyt istotną rolę, warto pochylić się nad tym i przeanalizować swoje nawyki i zachowania. Ważną rolę odgrywa w profilaktyce środowisko. Otoczenie w domu lub w szkole powinno mieć świadomość ryzyka takiego uzależnienia. Powinno także pracować z osobą, która zmaga się z nałogiem i ułatwić jej powrót do zdrowia. Jest to istotny dla procesu zdrowienia czynnik. Jeśli bowiem pacjent dalej będzie funkcjonował w środowisku, które na swój sposób zachęca go do kontynuowania nałogu, to jego szanse na wyzdrowienie się zmniejszają. Bliscy osoby chorującej powinni wykazać się zrozumieniem i empatią. Warto pamiętać także, że pojawieniu się nałogu sprzyjają sytuacje stresowe. Unikanie ich może być jednym ze sposobów profilaktyki. Rodzice powinni kontrolować, ile czasu ich dzieci spędzają przed ekranem i reagować, gdy niepokojąco zacznie się on wydłużać. Należy pamiętać, że profilaktyka nie oznacza całkowitego odcięcia siebie czy dziecka od sieci i komputera. Opierać się ona powinna raczej na edukacji, nauce tego, jak posługiwać się tymi narzędziami w sposób bezpieczny i kontrolowany. Osoba uzależniona bowiem zawsze znajdzie sposób, by uzyskać dostęp do sieci. Zabranie jej urządzenia lub odłączenie Internetu może więc w tej kwestii niewiele zdziałać. Lepiej wcześniej wyrobić w sobie czy w dziecku zdrowe nawyki odpowiedzialnego korzystania z Internetu.
Uzależnienia od Internetu czy telefonu może być więc groźnym nałogiem. Na jego powstanie ma wpływ wiele czynników, na przykład uwarunkowanie genetyczne czy środowiskowe. Ludzie są na niego narażeni także dlatego, że często sieć i komputer są ich podstawowymi narzędziami pracy. Internet dostarcza także rozrywki, dlatego też łatwo jest przestać kontrolować czas, jaki się w nim spędza. Uzależnienie od Internetu może mieć różne podłoża, powiązane z niezaspokojonymi w realnym życiu potrzebami. Przy wyjściu z tego nałogu konieczna jest pomoc specjalisty. Psycholog zdiagnozuje objawy oraz kierunek oddziaływań. Często stosowana jest w takich przypadkach terapia poznawczo-behawioralna. Możliwe jest jednak zapobieganie uzależnieniu poprzez kontrolę swoich nawyków w sieci i świadomość tego, jak Internet może zagrażać zdrowiu psychicznemu dorosłych oraz dzieci. Skuteczna profilaktyka i wsparcie bliskiego otoczenia w tym przypadku są równie ważne, co w każdym innym nałogu. Uzależnienie od sieci działa bowiem na podobnych zasadach co nałóg związany na przykład z alkoholem czy innymi substancjami psychoaktywnymi.
Jeśli zmagasz się z tego typu problemami, poznaj nasze skuteczne metody pracy: terapia poznawczo-behawioralna i terapia schematów i umów się na spotkanie już dziś!
