Terapia schematów
Psychoterapia schematów Jeffreya Younga powstała z myślą o pacjentach, którzy doświadczają przewlekłych problemów psychologicznych i interpersonalnych oraz gdy praca na protokole poznawczo-behawioralnych okazuje się nieefektywna.
Zgodnie z modelem terapii schematów, długotrwałe problemy ze zdrowiem psychicznym wiążą się z posiadaniem nieadaptacyjnych wyobrażeń o sobie i innych. Nieadaptacyjne, dysfunkcyjne przekonania mają swoje źródło w negatywnych doświadczeń z wczesnego okresu życia. Te reprezentacje umysłowe określa się mianem wczesnych nieadaptacyjnych schematów.
Bezpieczne przywiązanie
Teoria przywiązania w psychoterapii jest jedną z najbardziej wpływowych i szeroko zbadanych koncepcji w obszarze relacji. Teoria ta stanowi ramę teoretyczną Terapii Schematów, aspekty te obejmują: podstawowe potrzeby emocjonalne, bezpieczne przywiązanie, rolę wczesnych doświadczeń życiowych z opiekunami oraz reakcje radzenie sobie na brak realizowanych potrzeb.
Czym jest schemat poznawczy? Nieadaptacyjne schematy
Schemat to zbiór emocji, myśli i zachowań, które wpływają na nasze życie i mogą prowadzić do pojawiających się w nim trudności. To przekonania na temat siebie, na temat relacji z innymi oraz na otaczającego nas świata. To ogólny, wszechogarniający wzorzec powstały w dzieciństwie i adolescencji, składający się z powiązanych ze sobą wspomnień, emocji, treści poznawczych, doznań z ciała i wrażeń zmysłowych.
Dysfunkcyjne bądź nieprzystosowawcze schematy rozwijają się, gdy podstawowe prawdziwe potrzeby emocjonalne dzieci nie są wystarczająco realizowane. Schematy są automatyczne i nawykowe, zazwyczaj nie zdajemy sobie sprawy z tego, jak wpływają na nasze relacje, podejście do pracy i inne aspekty życia. Możemy je odczuwać je jako istotną część nas samych, nawet jeśli rozpoznajemy, że są one problematyczne, możemy czuć się bezradne, w kwestii ich zmiany.
Cechy nieadaptacyjnego schematu:
- wszechobecny wzór, składający się ze wspomnień, emocji, poznania i odczuć cielesnych,
- wpływa znacząco na postrzeganie siebie i swoich relacji,
- rozwinięty w dzieciństwie lub w okresie dorastania ale najczęściej rozwijany i wzmacniany przez całe życie,
- dysfunkcjonalny, wywołujący negatywne konsekwencje, a nawet objawy psychiczne.
Schemat emocjonalny – strategie radzenia
Wyróżniamy trzy style radzenia sobie, które umożliwiają dzieciom i dorosłym adaptację w stresującym otoczeniu i radzeniu sobie z niezrealizowanymi potrzebami.
- Poddanie się schematowi (zamarcie)
- Unikanie sytuacji aktywizujących schemat (ucieczka)
- Nadmierna kompensacja: Walka ze schematem (walka)
Wszystkie trzy formy na pewnym etapie życia bywają użyteczne. Na przykład, gdy dziecko podczas kłótni rodziców chowało się w swoim pokoju i zagłuszało hałas muzyką, była to najkorzystniejsza strategia radzenia sobie ze skonfliktowanymi rodzicami. Dziecko musiało się odcinać, aby funkcjonować w domu pełnym napięć i pretensji.
Niestety w dorosłym życiu pewne wyuczone strategie stają się sztywniejsze i mniej adaptacyjne. Wobec tego, często wpisują się w nasz ogólny schemat postępowania. Ostatecznie, strategie radzenia może podtrzymywać schemat. Wobec tego, nie występuje nabywanie doświadczeń przełamujących schemat. Na przykład, w dorosłym życiu mam utrwaloną strategię unikania i zagłuszania, którą nabyłam na podstawie doświadczeń, związanych z kłótniami rodziców. Mam przekonanie, że ludzie są egoistyczni i zajęci tylko sobą. Wobec tego, unikając w dorosłym życiu wchodzenia w relacje, nigdy nie dowiem się, że są ludzie, na których mogę polegać i są osoby, które będą chciały mnie słuchać. Nie daję sobie szansy, aby zacząć inaczej doświadczać swoje relacje, przeżywać nowe stany emocjonalne i w końcu zacząć zaspokajać swoje potrzeby.
Schemat deprywacji emocjonalnej – moje potrzeby są nieważne
Schemat deprywacji, związany jest z przekonaniem, że odczuwane pragnienie otrzymania normalnego emocjonalnego wsparcia nie zostanie zaspokojone. To rodzaj oczekiwania, przepowiedni, która zawsze się sprawdza – inni nie udzielą nam wystarczającego wsparcia, opieki, empatii i ochrony. W tym schemacie dominującym uczuciem jest izolacja, samotność, nawet jeśli mamy grono znajomych, przyjaciół czy jesteśmy w związku. Osoby z tym schematem mają myśli, związane z nieważnością, byciem niewystarczającą, niezrozumianą i samotną. Dominujące myśli to: „jestem nieważna”, „niewystarczająca”, „w końcu i tak ze wszystkim zostaje sama” albo „nikt mnie nie tak naprawdę nie rozumie”, „na nikogo nie mogę liczyć”.
Deprywacja emocjonalna często przybiera trzy główne formy:
- Deprywacja opieki: brak uwagi, czułości, ciepła lub towarzystwa.
- Pozbawienie empatii: brak zrozumienia, słuchania, ujawniania siebie lub wzajemnego dzielenia się uczuciami z innymi.
- Pozbawienie ochrony: inne osoby nie będą dodawać nam sił, nie będą ukierunkowywać. Brak pomocy w budowaniu poczucia przewidywalności i brak przewodnictwa
Obraz kliniczny osoby posiadający schemat deprywacji emocjonalnej
Zachowanie rodziców bądź osób znaczących |
Zaniedbanie, chłód emocjonalny, odrzucenie |
|
Tworzące się przekonania dziecka i adolescenta | Nie dostaję miłości, wsparcia ani zrozumienia | |
Style radzenia
|
Podporządkowanie | Wybieranie chłodnych emocjonalnych przyjaciół, nie proszenie o szanowanie własnych potrzeb, przyzwalanie na unieważnienie |
Unikanie | Wycofanie emocjonalne i społeczne, marzycielstwo | |
Kompensacja | Emocjonalna roszczeniowość, nieprzewidywalne poświęcanie sobie w przyjaźniach, potem znowu ich zaniedbanie |
Przekonania na temat innych
Sygnałem rozpoznawczym schematu deprywacji emocjonalnej, jest stosunek do innych. To nieustanne poczucie rozczarowania i rozgoryczenia. Inni ludzie zawodzą, nie słuchają, często skupieni są tylko na sobie. Czujesz, że nie możesz polegać na ludziach, że nie dadzą Ci tej pomocy i wsparcia, której tak bardzo potrzebujesz.
Źródło schematu deprywacji emocjonalnej
Osoby posiadające schemat emocjonalnej deprywacji w okresie dziecięcym doświadczyły niewystarczającego wsparcia emocjonalnego, braku empatii, występowała deprywacja potrzeb. Środowisko rodzinne było chłodne, czasem ambiwalentne . W przypadku deprywacji dziecko otrzymało mniej troskliwej opieki od matki niż przeciętnie. W związku z tym, że kontakt emocjonalny był niewystraczający, dziecko często miało poczucie samotności i pustki. Częstym doświadczeniem może być parentyfikacja emocjonalna, dziecko było w roli opiekuna emocjonalnego własnego rodzica, chroniło jednego z rodziców. Często w obrazie systemu rodzinnego funkcjonuje nadmiernie wrażliwa matka, widząc bezradność matki, widząc to wszystko dziecko zaczyna odciążać matkę. Ojciec w takim systemie, jest często niewidoczny. Może na przykład pracować zagranicą albo często wyjeżdżać, borykać się ze swoimi problemami psychicznymi i fizycznymi np. ojciec pije, ojciec jest po zawale.
Czasem ten schemat może być trudno uchwytny, jeśli nie doświadczyło się skrajnych zaniedbań. Wówczas, aby odkryć stan deprywacji, niezbędna jest eksploracja przeszłości, aby dotknąć mniej jednoznacznych doświadczeń i niezrealizowanych potrzeb. Warto samodzielnie zadać sobie pytania – czy czułam, że moja matka mnie rozumie? Czy czułam się przez nią kochana? Czy była ciepła i uczuciowa? Czy mogłam powiedzieć jej, to co czułam?
Niebezpieczne sygnały w relacji
W teraźniejszości schematy mogą pozostawać w uśpieniu, dopóki nie zostaną wywołane przez określone zdarzenia lub sytuacje. Schemat deprywacji może być aktywowany, gdy otrzymasz negatywną uwagę ze strony przyjaciela lub partnera albo doświadczysz brak wystarczającego zainteresowania ze strony znajomych. Aktywacja schematu może wywołać nagły przypływ intensywnych i dezorientujących uczuć, które silnie kształtują postrzeganie, interpretacje, odczuwanie i zachowanie. W dorosłym życiu, schemat deprywacji emocjonalnej najczęściej aktywizuje się w relacjach z innymi ludźmi. Sprawdź, jak często jest widoczny schemat w Twoim funkcjonowaniu.
- Nie mówisz, czego potrzebujesz, a potem czujesz złość, gdy twoje potrzeby nie są realizowane.
- Nie mówisz, jak się czujesz, przy równoczesnym poczuciu osamotnienia.
- Nie prosisz bliskich o zaspokajanie swoich potrzeb.
- Nie pozwalasz sobie na chwilę słabości, by partner mógł Cię chronić lub doradzić.
- Pielęgnujesz w sobie stare spory, masz w sobie dużo urazy.
- Stajesz się wymagająca i pełna złości.
- Dystansujesz się, izolujesz się emocjonalnie od innych.
- Oskarżasz partnera, że nie stara się zbyt mocno.
Jak zmienić schemat deprywacji ?
Przede wszystkim ogromną wartością jest zrozumienie swoich doświadczeń z przeszłości. Osoby ze schematem deprywacji, często nie zdają sobie sprawy z trudnych doświadczeń, często unieważniając siebie i swoje problemy, mówiąc: „inni mają gorzej”. To, co się wydarzyło nie było Twoją winą i nie byłaś za to odpowiedzialna. Zauważ i spróbuj nazwać swoje przeżycia z przeszłości, czego brakowało, jak czuło się Twoje dziecko?
Monitoruj i wychwytuj swój schemat w obecnych relacjach. Zacznij przełamywać stare wzorce, otwórz się na ludzi, którzy potrafią słuchać, empatyzować, pomagać. Zacznij otwarcie komunikować, czego chcesz, czego potrzebujesz. Ludzie nie zawsze domyślą się, nie wszyscy potrafią czytać między słowami. Dziel się swoimi przeżyciami i pragnieniami. Miłość i zaangażowanie jest obszarem, którego bardzo potrzebujesz. Unikaj ludzi, którzy są oschli i chłodni. Nie musisz już zasługiwać na chwilę ich uwagi i zrozumienia.
Jeśli jesteś zainteresowana uleczeniem swoich schematów umów się na wizytę – terapia schematów.