Terapia spektrum autyzmu ASD u osób dorosłych

Jako psychoterapeutka pracujący z osobami dorosłymi ze spektrum autyzmu, zaobserwowałem, jak tradycyjne podejścia terapeutyczne czasami nie trafiają w sedno w odniesieniu do ich wyjątkowych potrzeb. Dzisiaj chcę podzielić się istotnymi informacjami w tej dziedzinie – zmodyfikowaną terapią schematów w przypadku zaburzeń ze spektrum autyzmu (ST-MASC), innowacyjnym podejściem, które szanuje neuroróżnorodność, zapewniając jednocześnie skuteczne wsparcie zdrowia psychicznego.

Zaburzenia ze spektrum autyzmu według ICD11

Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób ICD-11 wprowadza istotne modyfikacje w podejściu do diagnozy zaburzeń ze spektrum autyzmu, w porównaniu z klasyfikacją DSM-5. Te zmiany odzwierciedlają współczesne rozumienie autyzmu jako złożonego i wielowymiarowego zaburzenia.

ICD-11 kładzie szczególny nacisk na to, że autyzm nie jest jednolitym stanem, ale kontinuum różnorodnych trudności. Oznacza to, że objawy mogą występować z różnym nasileniem i w różnych kombinacjach. Na przykład, jedna osoba może doświadczać znaczących trudności w komunikacji społecznej przy stosunkowo niewielkich zachowaniach stereotypowych, podczas gdy u innej może być odwrotnie.

W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-11, zaburzenie ze spektrum autyzmu (Kod: 6A02) znajduje się w dziale: zaburzenia neurorozwojowe, podkategoria: zaburzenia ze spektrum autyzmu.

Główne Kryteria Diagnostyczne ICD11

1. Deficyty w Interakcjach Społecznych:

• Trudności w inicjowaniu i podtrzymywaniu interakcji społecznych.
• Problemy z rozumieniem sygnałów niewerbalnych.
• Wyzwania w dostosowaniu zachowania do różnych kontekstów społecznych.
• Trudności w rozwoju i utrzymywaniu relacji.

2. Wzorce Zachowań i Zainteresowań:

• Ograniczone, powtarzalne wzorce zachowań.
• Sztywne przywiązanie do rutyny.
• Specyficzne zainteresowania o dużej intensywności.
• Nietypowe reakcje na bodźce sensoryczne.

Poziomy Nasilenia

ICD-11 wyróżnia trzy główne obszary funkcjonowania:

1. Funkcjonowanie Intelektualne:
   • Bez zaburzeń intelektualnych.
   • Z zaburzeniami intelektualnymi.
2. Funkcjonowanie Językowe:
   • Z zaburzeniami języka.
   • Bez zaburzeń języka.
3. Poziom Wymaganego Wsparcia:
   • Wymagające wsparcia.
   • Wymagające znacznego wsparcia.
   • Wymagające bardzo znacznego wsparcia.

Diagnoza a terapia osób ze spektrum

To rozszerzone podejście pozwala na bardziej precyzyjną diagnozę i lepsze zrozumienie indywidualnych potrzeb osoby z ASD, co przekłada się na możliwość zaproponowania bardziej skutecznego wsparcia terapeutycznego.

Nowe podejście w ICD 11 oferuje większą elastyczność w ocenie objawów, uwzględniając:

• Zróżnicowany przebieg rozwojowy osób ze spektrum autyzmu.
• Różne sposoby manifestacji tych samych cech podstawowych.
• Możliwość zmian w obrazie klinicznym w czasie.
• Indywidualne strategie adaptacyjne.

Istotne zmiany, w kontekście planowania procesu terapeutycznego:

• Umożliwiają dokładniejsze dopasowanie wsparcia do indywidualnych potrzeb.
• Ułatwiają rozpoznawanie ASD w różnych grupach kulturowych.
• Pozwalają na lepsze zrozumienie zmian w obrazie klinicznym w czasie.
• Wspierają bardziej holistyczne podejście do diagnozy i terapii.

Dlaczego potrzebujemy innego podejścia w planowaniu terapii?

Wielu dorosłych z ASD doświadcza współwystępujących problemów ze zdrowiem psychicznym, tradycyjne metody terapii nie zawsze uwzględniają ich wyjątkowe perspektywy i potrzeby. Można to porównać do próby użycia systemu GPS zaprojektowanego dla samochodów do nawigacji łodzią — chociaż niektóre zasady mogą działać, konkretne potrzeby są zupełnie inne.

Współwystępowanie objawów i zaburzenia osobowości

W mojej praktyce często spotykam dorosłych z ASD, którzy wykształcili specyficzne wzorce osobowości. jako adaptacyjne odpowiedzi na swoje życiowe doświadczenia. Wielu ludzi nie zdaje sobie sprawy, że te wzorce, choć z natury ochronne, mogą czasami rozwinąć się w zaburzenia osobowości wymagające specjalistycznej interwencji terapeutycznej.

Najnowsze badania pokazują, że nawet 62% dorosłych z ASD w warunkach klinicznych wykazuje cechy zaburzeń osobowości. Ta statystyka to nie tylko liczba – reprezentuje ona rzeczywistych ludzi zmagających się z prawdziwymi wyzwaniami, którym tradycyjne podejścia terapeutyczne czasami nie potrafią sprostać.

Terapia schematów dla pacjentów z ASD

Tradycyjne metody terapeutyczne często nie uwzględniają unikalnych potrzeb osób z ASD. Skuteczność Terapii Schematów tkwi w jej zintegrowanym podejściu. Terapia schematów (w formie ST-MASC Schema Therapy Modified for Autism Spectrum Conditions) została opracowana właśnie z myślą o tych specyficznych wymaganiach.

Co sprawia, że ​​to podejście jest wyjątkowe? Terapia schematów rozpoznaje dwa kluczowe elementy, które tradycyjna terapia autyzmu często pomija:

1. Potrzeby specyficzne dla autyzmu.

Oprócz podstawowych potrzeb emocjonalnych, osoby autystyczne często potrzebują:

1. Wsparcia w rozpoznawaniu i regulacji emocji.
2. Przewidywalnych rutyn i środowisk.
3. Pomocy w zarządzaniu doświadczeniami sensorycznymi.
4. Swobody w dążeniu do realizacji szczególnych zainteresowań.
5. Praktycznych wskazówek dotyczących poruszania się w sytuacjach społecznych.

2.  Różne strategie radzenia sobie.

Podejście to uznaje, że osoby ze spektrum rozwijają unikalne sposoby radzenia sobie ze swoimi doświadczeniami. Niektórzy mogą maskować swoje cechy autystyczne, inni mogą unikać trudnych sytuacji, a niektórzy mogą w pełni zaakceptować swój naturalny sposób bycia. Żadna z tych strategii nie jest z natury dobra ani zła — liczy się to, czy pomagają, czy przeszkadzają ogólnemu samopoczuciu i funkcjonowaniu

Wyjście poza redukcję objawów

Zamiast próbować „naprawić” cechy autyzmu, terapia schematu (w formie ST-MASC) koncentruje się na zrozumieniu unikalnych potrzeb każdej osoby i pomaganiu jej w opracowaniu strategii, które będą dla niej odpowiednie. To tak, jakby mieć spersonalizowaną mapę drogową, a nie próbować postępować zgodnie z czyimiś wskazówkami. Celem nie jest sprawienie, aby ktoś wydawał się bardziej „typowy”, ale pomoc w rozwijaniu się jako osoba, jednocześnie radząc sobie z prawdziwymi wyzwaniami, z którymi się mierzy. Może to oznaczać znalezienie sposobów np. na radzenie sobie z przeciążeniem sensorycznym przy jednoczesnym uczestniczeniu w cenionych zajęciach lub opracowywanie strategii społecznych, które wydają się autentyczne, a nie wymuszone.

Co to oznacza dla terapii ?

W praktyce, psychoterapia staje się bardziej elastyczna i zindywidualizowana. Zamiast przestrzegać sztywnych protokołów, współpracujemy, aby zrozumieć, co działa dla każdej osoby. Terapia zaburzeń ze spektrum autyzmu obejmuje:

• Określenie, które strategie radzenia sobie są pomocne, a które szkodliwe.
• Znalezienie sposobów na zaspokojenie zarówno emocjonalnych, jak i specyficznych dla autyzmu potrzeb.
• Opracowanie autentycznych i bardziej zgodnych z osobą z ASD sposobów radzenia sobie z trudnymi sytuacjami.
• Budowanie na istniejących mocnych stronach, a nie tylko rozwiązywanie wyzwań.

Terapia schematów w formie ST-MASC. Kluczowe elementy 

1. Modyfikacje w strukturze sesji:

• Tempo Terapii:
  • Wydłużony czas na przetwarzanie informacji.
  • Częstsze przerwy podczas sesji.
  • Dostosowanie długości sesji do możliwości pacjenta.
• Format Sesji:
  • Jasna struktura każdego spotkania.
  • Wizualne wsparcie przekazu.
  • Pisemne podsumowania sesji.

2. Strategie Terapeutyczne:

• Techniki Poznawcze:
  • Konkretne przykłady zamiast abstrakcyjnych pojęć.
  • Wykorzystanie specjalnych zainteresowań w procesie terapii.
  • Systematyczne rozwijanie umiejętności społecznych.
• Praca z Emocjami:
  • Nauka rozpoznawania sygnałów fizjologicznych.
  • Techniki regulacji sensorycznej.
  • Stopniowe budowanie świadomości emocjonalnej.

3. Specyficzne Interwencje:

• Przepisywanie Schematów:
  • Uwzględnienie specyfiki przetwarzania sensorycznego.
  • Dostosowanie technik wizualizacji.
  • Wykorzystanie konkretnych scenariuszy.
• Praca z Trybami:
  • Uproszczone nazewnictwo trybów.
  • Wizualne reprezentacje różnych stanów.
  • Praktyczne strategie przełączania między trybami.

Wskazówki dla Terapeutów

1. Przygotowanie Sesji:
   • Strukturyzacja materiału.
   • Przygotowanie pomocy wizualnych.
   • Elastyczne planowanie czasu.
2. Prowadzenie Terapii:
   • Regularne sprawdzanie komfortu pacjenta.
   • Dostosowywanie tempa do potrzeb.
   • Tworzenie bezpiecznego środowiska.
3. Ewaluacja Postępów:
   • Konkretne mierniki zmian.
   • Regularne zbieranie feedbacku.
   • Elastyczne dostosowywanie celów.
   • Poświęcenie określonej ilości czasu na sesje wzmacniające i przypominające.

Podsumowanie

Terapia Schematów w formie ST-MASC oferuje obiecujące rozwiązanie dla dorosłych z ASD i współistniejącymi zaburzeniami osobowości. Łączy strukturę z elastycznością, pozwala na skuteczne wsparcie terapeutyczne przy jednoczesnym poszanowaniu neuroróżnorodności.

Jeśli jesteś osobą neuroróżnorodną i szukasz terapii, znajdź podejście, które szanuje i rozumie Twoją neurologię. Właściwe podejście terapeutyczne powinno sprawiać wrażenie, że działa z Tobą a nie przeciwko Tobie.

Bibliografia:

Vuijk, R., van Genderen, H., Geurts, H.M., & Arntz, A. (2022). Schema Therapy for adults with autism spectrum disorder and comorbid personality disorder: A case example. In R. Vuijk (Ed.), Adults with autism spectrum disorder: Diagnostic assessment, personality (pathology), and psychotherapy (pp. 115-126).

Young, J.E., Klosko, J.S., & Weishaar, M.E. (2003). Schema therapy: A practitioner’s guide. Guilford Press.

Bamelis, L.L., Evers, S.M., Spinhoven, P., & Arntz, A. (2014). Results of a multicenter randomized controlled trial of the clinical effectiveness of schema therapy for personality disorders. American Journal of Psychiatry, 171(3), 305-322.

Oshima, F., Iwasa, K., Nishinaka, H., Suzuki, T., Fukui, I., & Shimizu, E. (2015). Factor structure and reliability of the Young Schema Questionnaire Short Form-3 in a Japanese clinical sample. International Journal of Psychology and Psychological Therapy.

Kirchner, J., Ruch, W., & Dziobek, I. (2016). Character strengths in adults with autism spectrum disorder without intellectual impairment. Journal of Autism and Developmental Disorders.

Gaus, V.L. (2019). Cognitive-behavioral therapy for adults with autism spectrum disorder. Guilford Press.

Bulluss, E. (2019). Schema Therapy Modified for Autism Spectrum Conditions (ST-MASC). Clinical handbook of psychological disorders in adults with autism spectrum disorder.

https://samsonandbulluss.com/application/files/2716/4799/7665/BULLUSS-modified-schema-therapy-as-a-needs-based-treatment-for-complex-comorbidities-in-adults-with-autism-spectrum-conditions.pdf

Hofvander, B., Delorme, R., Chaste, P., Nydén, A., Wentz, E., Ståhlberg, O., … & Leboyer, M. (2009). Psychiatric and psychosocial problems in adults with normal-intelligence autism spectrum disorders. BMC Psychiatry, 9(1), 35.

Lugnegård, T., Hallerbäck, M.U., & Gillberg, C. (2012). Personality disorders and autism spectrum disorders: what are the connections? Comprehensive Psychiatry, 53(4), 333-340.

Sempérteguia, G.A., Karekla, M., Furness, D., & Michaelidesa, M. (2013). Schema therapy for borderline personality disorder: A comprehensive review. Journal of Experimental Psychopathology, 4(5), 489-498.

Simpson, S.G., Morrow, E., van Vreeswijk, M., & Reid, C. (2010). Group schema therapy for eating disorders: a pilot study. Frontiers in Psychology, 1, 182.

Renner, F., van der Goot, E., Huibers, M., Arntz, A., Butz, B., & Bernstein, D. (2013). Short-term group schema cognitive-behavioral therapy for young adults with personality disorders and personality disorder features: Associations with changes in symptomatic distress, schemas, schema modes and coping styles. Behaviour Research and Therapy, 51(8), 487-492.