Przyszli małżonkowie często skarżą się, że myśl o zbliżającej się ceremonii przyprawia ich o podenerwowanie. Trema i stres zaogniony chaosem weselnych przygotowań mieszają się z pojedynczymi obawami o to, jak poradzą sobie w nowej roli i czy są już gotowi na tak poważny krok. A jeśli ten lęk jest tak silny, że prowadzi do zerwania zaręczyn? Co zrobić, jeśli boimy się długotrwałych relacji, a wstąpienie na ślubny kobierzec wzbudza paraliżujący lęk? Kogo dotyka gamofobia? Czy można jakoś przełamać paniczny strach przed ślubem?
Gamofobia – lęk przed małżeństwem
Ślub to ważne życiowe wydarzenie. Młodzi ludzie są tego świadomi i coraz częściej opóźniają małżeństwo. Chcą upewnić się, że wybrali odpowiedniego partnera, zakończyć edukację, ustabilizować sytuację ekonomiczną i wszystko dokładnie zaplanować. Porównując dzisiejsze czasy do lat osiemdziesiątych dwudziestego wieku, w oczy rzuca się drastyczny spadek zawieranych małżeństw – jest ich aż dwa razy mniej.
Wśród zwlekających ze ślubem pojawiają się tacy, którzy powtarzają: „To nie dla mnie. Za dużo zachodu.”, „Przeraża mnie to wszystko.”, „Niby chcę, ale coś mnie zatrzymuje.”. Okazuje się, że w niektórych przypadkach powodem takich wymijających odpowiedzi jest lęk. To on potrafi skutecznie powstrzymywać przed podjęciem decyzji o małżeństwie, popychać do zrywania zaręczyn lub ucieczki sprzed ołtarza.
Czym jest gamofobia?
Gamofobia to lęk przed małżeństwem, który może przybierać różne formy – od delikatnego niepokoju po silny strach przed małżeństwem, paraliżujący przed stworzeniem długotrwałego związku. Osoba, która doświadcza takiego zaburzenia, czuje się wewnętrznie rozdarta. Z jednej strony pragnie bliskości i zaangażowania, lecz obawia się poważnych zobowiązań. Boi się nie tylko ślubnej ceremonii i wypowiadania sakramentalnego „tak” – lęk wywołuje w niej także wizja wzięcia na swoje barki dużej odpowiedzialności, podjęcie „nieodwracalnej” decyzji oraz utrata wolności i niezależności.
Gamofobia może ujawnić się podczas: myślenia o małżeństwie, planowania małżeństwa, rozwijania długotrwałego związku, przygotowywania się do ceremonii ślubu.
Małżeństwo i strach przed ślubem u mężczyzn
Choć ze strachem przed ślubem kojarzą się przede wszystkim kobiety (być może za sprawą filmowych scen ucieczek sprzed ołtarza), to mężczyźni również się z nią zmagają. Paniczny lęk na samą myśl o zawarciu związku małżeńskiego przekłada się u nich na odkładanie decyzji o ślubie w nieskończoność. Pomimo wieloletnich i szczęśliwych związków, mężczyzna nie czuje się na siłach, by poprosić swoją partnerkę o rękę. A gdy ta zaczyna na niego naciskać, zaczyna się wycofywać i unikać szczerej rozmowy o swoich obawach.
Objawy gamofobii
Specyficzne dla gamofobii objawy to:
- trudności w utrzymywaniu długotrwałych relacji romantycznych,
- unikanie lub odkładanie na później decyzji dotyczących wspólnego życia i zaręczyn,
- unikanie rozmów o małżeństwie lub zmiana tematu, gdy tylko pojawia się on w dyskusji,
- postrzeganie małżeństwa jedynie jako źródła frustracji, problemów osobistych, konfliktów i przykrych emocji,
- unikanie sytuacji, które wiążą się z małżeństwem (na przykład udziału w weselach, spotkań ze znajomymi planującymi swój ślub),
- strach przed weselem i tym, co się z nim kojarzy (niechęć do planowania wesela, wyboru obrączek, oglądania filmów z ceremonii bliskich).
Objawy fizyczne gamofobii
Gamofobia objawia się również w sferze fizycznej. Myśl o małżeństwie, poruszenie tego tematu w rozmowie, a niekiedy nawet widok obrączek, wywołują przykre dolegliwości, takie jak:
- mdłości,
- zawroty głowy,
- kołatanie serca,
- uderzenia gorąca,
- suchość w ustach,
- nadmierna potliwość,
- przyspieszony oddech,
- ucisk lub dyskomfort w klatce piersiowej.
Mierząc się z gamofobią, nie musimy doświadczać wszystkich wymienionych objawów. Również ich nasilenie jest bardzo indywidualną kwestią.
Czy gamofobia może ujawnić się podczas małżeństwa?
Choć najczęściej kojarzona jest z lękiem przed zawarciem związku małżeńskiego, gamofobia może ujawnić się również po ślubie. Objawy lękowe czasem pojawiają się lub nasilają nawet wtedy, gdy małżeństwo funkcjonuje już od kilku lat i wydaje się, że nie ma podstaw do wystąpienia lęku.
Lęk przed mężem lub żoną, gamofobia w trakcie małżeństwa obejmuje te same objawy fizyczne i psychiczne, które ujawniają się przed ślubem. To trudna sytuacja zarówno dla osoby mierzącej się z fobią, jak i jej partnera. Ciężko jest bowiem zaakceptować, że ktoś, kogo kochamy i z kim jesteśmy już po ślubie, boi się być w związku małżeńskim. Najlepiej jest wtedy skorzystać z pomocy specjalisty, który pomoże zrozumieć przyczyny lęku i dobierze metody jego zmniejszania.
Najważniejsza jest tutaj świadomość, że sam lęk nie musi oznaczać końca małżeństwa. Osoba cierpiąca na gamofobię może bardzo kochać swojego partnera i chcieć być z nim długoterminowo. Przeraża ją jednak odpowiedzialność, społeczne wymagania i presja (zarówno ta z zewnątrz, jak i ta nakładana na siebie wewnętrznie).
Przyczyny gamofobii
Gamofobia, czyli lęk przed małżeństwem lub zaangażowaniem w długoterminowy związek, może mieć różnorodne przyczyny. Oto niektóre z najczęściej wymienianych:
Negatywne doświadczenia z przeszłości. Osoby, które miały traumatyczne doświadczenia związane z relacjami, takie jak rozwody rodziców, zdrady lub przemoc domową, mogą obawiać się powtórzenia tych sytuacji w przyszłości.
Strach przed utratą niezależności. Niektóre osoby mogą obawiać się, że małżeństwo ograniczy ich wolność i niezależność, zarówno emocjonalną, jak i finansową.
Brak pewności siebie. Osoby z niską samooceną mogą obawiać się, że nie będą w stanie sprostać wymaganiom związanym z byciem w małżeństwie lub że nie zasługują na miłość i zaangażowanie.
Perfekcjonizm. Osoby o perfekcjonistycznych skłonnościach mogą obawiać się, że ich związek nigdy nie będzie idealny, co może prowadzić do unikania zaangażowania.
Wpływ społeczeństwa i mediów. Media często przedstawiają małżeństwo w sposób negatywny, co może wpływać na postrzeganie związku przez jednostki. Negatywne stereotypy i historie mogą wzmagać lęki związane z zaangażowaniem.
Niepewność przyszłości. W obliczu niepewności ekonomicznej, zmieniających się norm społecznych i szybko zmieniających się warunków życiowych, niektóre osoby mogą obawiać się stabilności długoterminowego związku.
Osobiste wartości i przekonania. Niektórzy mogą mieć przekonania filozoficzne lub religijne, które sprawiają, że widzą małżeństwo w negatywnym świetle lub jako coś, co nie pasuje do ich stylu życia.
Doświadczenia innych. Obserwacja nieudanych małżeństw wśród rodziny i przyjaciół może prowadzić do obaw, że małżeństwo jest skazane na niepowodzenie.
Czy gamofobia może mieć źródło w dzieciństwie?
Jeśli już od najmłodszych lat na własne oczy widziałyśmy nieudane małżeństwo rodziców, możemy dorastać z coraz silniejszym przekonaniem, że związki nie mogą być szczęśliwe. Przyglądanie się nagłym wybuchom złości i długotrwałym konfliktom sprawia, że małżeństwo nie kojarzy się nam z bezpieczeństwem, radością i spełnieniem. Coraz bardziej wygląda nam natomiast na źródło frustracji.
W dorosłym życiu możemy bronić się wszelkimi sposobami przed przejściem przez podobne trudności. Nie chcemy powtarzać historię rodziców i trwać w rozczarowującej relacji. Nie chcemy męczyć się, przez lata podtrzymując związek pomimo gasnących uczuć i rosnącej niechęci. Nie chcemy też żałować wcześniejszych decyzji ani przechodzić przez stresujący czas rozwodu. I widzimy jeden dobry sposób na to, by nie musieć myśleć o małżeńskich trudnościach i nie czuć lęku – wystarczy nie wychodzić za mąż.
Lęk przed utratą a gamofobia
Na pierwszy rzut oka może wydawać się, że gamofobia to silny lęk przed małżeństwem – i nic więcej. Okazuje się jednak, że kryją się tam kolejne lęki. Jakie dokładnie?
– lęk przed utratą tożsamości – małżeństwo wydaje się być przeszkodą w pozostaniu sobą, zachowaniem swojej odrębności, unikalnych cech i zainteresowań,
– lęk przed blikością – lęk przed byciem blisko i odsłonięciem. Osoba może postrzegać związek, jako coś zagrażającego,
– lęk przed utratą niezależności – małżeństwo jawi się jako ograniczenie wolności, oddanie władzy nad swoim życiem drugiej osobie i całkowita utrata kontroli,
– lęk przed utratą idealnego obrazu związku – obawa przed konfrontacją ze zmianami, które zachodzą w relacji na przestrzeni lat i burzą wyidealizowany obraz związku,
– lęk przed utratą drugiej osoby – choć wydaje się to paradoksalne, gamofobia może powstać na bazie obaw przed tym, że małżeństwo nie będzie udane, nie przetrwa próby czasu i zakończy się rozwodem
Jak radzić sobie z gamofobią?
Gamofobia potrafi znacząco utrudniać funkcjonowanie. Na szczęście można się z nią zmierzyć i usunąć ze swojego życia na dobre. W przypadku nasilonych objawów nieoceniona okaże się specjalistyczna pomoc. Pomocne są także metody obniżania lęku i radzenia sobie z napięciem przedstawione poniżej.
Ocena myśli
Zastanów się:
- Jakie jest Twoje pierwsze skojarzenie ze słowem „małżeństwo”?
- Jakie skojarzenia przychodzą Ci do głowy w dalszej kolejności?
- Jakie emocje budzą się w Tobie, gdy o tym myślisz?
Zapisz na kartce swoje myśli i uczucia. Spójrz na nie i przemyśl, które z nich są faktami (odnoszą się do rzeczywistości), a które to obawy i przypuszczenia.
Zauważ, że strach karmi się czarnymi scenariuszami i nieprzyjemnymi wyobrażeniami. Zapewne większość Twoich myśli oscylowała wokół przypuszczeń, stereotypów i obaw związanych z małżeństwem. Czy gdyby się od nich odciąć i skoncentrować uwagę na faktach, wciąż utrzymywałoby się w Tobie tak duże napięcie?
Relaksujący oddech
Celem tego ćwiczenia jest kontrola własnych reakcji fizjologicznych i zmniejszenie odczuwanego niepokoju. Stosuj je, gdy poczujesz w swoim ciele nadmierne napięcie i zauważysz objawy lęku
- Usiądź lub połóż się w wygodnej pozycji. W miarę możliwości upewnij się, że nic nie będzie Ci przeszkadzało (przejdź do pustego pomieszczenia, wycisz telefon, zamknij okno lub otwórz je, by wyregulować temperaturę otoczenia).
- Weź kilka głębszych wdechów. Skup uwagę na powietrzu, które wchodzi do Twoich płuc, a później powoli je opuszcza.
- Rozpocznij wdech nosem i powoli policz w myślach do pięciu. Następnie zatrzymaj oddech, odliczając do siedmiu (jeśli na początku będzie to zbyt trudne, zmniejsz liczbę do pięciu). Powoli wydychaj powietrze ustami, ponownie licząc do pięciu.
- Powtarzaj ten cykl oddechowy przez około dziesięć minut.
Wyregulowanie oddechu już po kilku minutach przynosi ukojenie. Organizm czuje, że jest bezpieczny i nic już mu nie zagraża.
Głęboka relaksacja
Wykorzystaj to ćwiczenie, by zmniejszyć odczuwane w ciele napięcie i usunąć lęk. Wykonuj je regularnie, a zauważysz, że w ciągu dnia jesteś bardziej spokojna. Możesz relaksować się o dowolnej porze – również wieczorem, by wyciszyć się przed snem.
- Znajdź wygodne miejsce, gdzie nic nie będzie Ci przeszkadzać. Może to być wygodny fotel, mata do ćwiczeń lub łóżko.
- Zamknij oczy i weź kilka głębokich, spokojnych wdechów. Nie spiesz się. Skup całą swoją uwagę na oddechu. Zauważaj, jak Twoja klatka piersiowa powoli się unosi, a później opada.
- Skieruj uwagę na swoje stopy. Poczuj, że są coraz cięższe i bezwładne. Znajdują się w coraz głębszym stanie relaksu.
- Przenoś świadomość na kolejne partie nóg – kostki, łydki, kolana, uda. Następnie skoncentruj się na brzuchu, klatce piersiowej i plecach. Na koniec przejdź do dłoni, ramion i barków, aż w końcu Twoja uwaga obejmie szyję i głowę.
- Teraz, gdy wszystkie mięśnie są już rozluźnione, wyobraź sobie, że każdy wdech dostarcza Twojemu organizmowi ukojenie. Gdy wdychasz powietrze, rozluźnienie i spokój rozchodzą się delikatnie, docierając do wszystkich części ciała. Podczas wydechu natomiast uwalniasz się od zbędnego napięcia. Wraz z powietrzem ulatuje cały stres i obawy.
Pozostań w stanie odprężenia przez kilkanaście minut. Dopasuj ten czas do swoich potrzeb. A kiedy poczujesz się gotowa, by powrócić do rzeczywistości, nie spiesz się. Daj sobie chwilę, by łagodnie poruszać dłońmi i stopami. Później zacznij otwierać oczy i rozejrzyj się wokół siebie.
Możesz kontynuować swój dzień. Błogie uczucie spokoju jest razem z Tobą i pomoże Ci przetrwać wyzwania, którym będziesz stawiać dziś czoła.
Schematy, przez które trudno nam kochać. Schematy to nasze głębokie przekonania wpływające na to, jak postrzegamy siebie, świat i innych ludzi. Są jak okulary, przez które patrzymy na rzeczywistość – mogą być zabarwione przez doświadczenia z przeszłości i całkowicie zmieniać to, jak widzimy otoczenie. Te nieświadome wzorce myślenia i działania mogą prowadzić do powtarzania tych samych błędów w kolejnych bliskich relacjach.
Aby nauczyć się kochać bez ograniczeń wynikających ze schematów, konieczne jest włożenie ogromu pracy. W pierwszej kolejności musimy stać się świadome ich obecności w swoim życiu i zastanowić się, skąd się wzięły. Następnie możemy rozpocząć pracę nad ich przekształceniem. Dopiero, gdy w naszych schematach zajdą zmiany, będziemy mogły otworzyć się na prawdziwą bliskość. Poznamy wtedy miłość, która nie jest ograniczana przez wewnętrzne blokady.
Leczenie gamofobii. Psychoterapia i przełamywanie wzorców w relacjach.
Boisz się zaangażować? Myśl o małżeństwie sprawia, że przechodzą Cię nieprzyjemne ciarki? Chciałabyś zmierzyć się z własnym lękiem i sprawić, by zaczął się oddalać? Zacznij odkrywać swoje schematy i naucz się przezwyciężać towarzyszące Ci obawy! Leczenie gamofobii w ten sposób jest naprawdę możliwe.
Terapia schematów jest szczególnie użyteczna w pracy z głęboko zakorzenionymi wzorcami myślenia, odczuwania i zachowania, które mogą przyczyniać się do lęku przed zaangażowaniem i małżeństwem. Psychoterapia zapewnia bezpieczną i pełną wsparcia przestrzeń, gdzie można dotrzeć do głęboko zakorzenionych przekonań. Psycholog pomaga przyjrzeć się wzorcom zachowania kształtujące nasze relacje romantyczne i wpływające na podejmowane życiowych decyzji. Praca skupia się na identyfikacji i zrozumieniu schematów, które utrudniają zaangażowanie się w związki i hamują przed zamążpójściem. A przede wszystkim koncentruje się na stopniowej zmianie przekonań.
Regularna praca nad schematami to proces, dzięki któremu przezwyciężysz swoje obawy i zaczniesz patrzeć w inny sposób na budowanie relacji. Pamiętaj, że udział w psychoterapii nie jest oznaką słabości. Wręcz przeciwnie – żeby zdecydować się na umówienie wizyty, potrzeba chęci do zmiany, determinacji i pragnienia poznania swoich emocjonalnych potrzeb.
Bibliografia:
Główny Urząd Statystyczny, (2023). Rocznik demograficzny 2023, s. 181.
Travers, M. (2024). A Psychologist Demystifies ‘Gamophobia’- A Fear Of Marriage, Forbes.