Hiperseksualność to nie tylko wysokie libido czy intensywne myśli o seksie. To stan, w którym zachowania seksualne przejmują kontrolę nad życiem, pomimo świadomości ich destrukcyjnego wpływu. Terapeuci zauważają, że osoby dotknięte tym zaburzeniem często wielokrotnie próbują ograniczyć swoje zachowanie, ale bez profesjonalnej pomocy rzadko im się to udaje. Proszę dowiedzieć się, czym charakteryzuje się hiperseksualność i jak można ją leczyć.
Czym jest hiperseksualność?
W terapii hiperseksualność opisywana jestjako wzorzec zachowań seksualnych, nad którymi dana osoba traci kontrolę. Jest on podobny do uzależnienia – pomimo negatywnych konsekwencji i prób zaprzestania, zachowanie jest kontynuowane. Problem często zaczyna się niewinnie, np. nadmiernym popędem, silną koncentracją na sferze seksualnej, ale z czasem wymaga coraz więcej czasu i energii, stopniowo zaburzając normalne funkcjonowanie.
Czym jest hiperlibidemia?
Hiperlibidemia to stan charakteryzujący się nadmiernie wzmożonym popędem seksualnym. Jest to termin medyczny używany do opisania stanu, w którym dana osoba doświadcza znacznie podwyższonego libido, wykraczającego poza normy typowe dla wieku i kontekstu kulturowego. Osoby dotknięte hiperlibidemią często doświadczają nie tylko fizycznego dyskomfortu związanego z ciągłym pobudzeniem seksualnym, ale także głębokiego cierpienia psychicznego – poczucia wstydu, izolacji społecznej i braku kontroli nad swoim życiem.
Ten stan podwyższonego pożądania seksualnego może mieć różne przyczyny, od zaburzeń hormonalnych, przez schorzenia neurologiczne, po skutki uboczne niektórych leków lub nieleczoną traumę psychologiczną.
Różnice między hiberlibidemią a hiperseksualnością
Hiperlibidemia:
- Jest stanem ściśle medycznym związanym ze zwiększonym popędem seksualnym.
- Zwiększony popęd seksualny często ma podłoże hormonalne lub neurologiczne.
- Charakteryzuje się przede wszystkim fizjologicznym wzrostem potrzeb seksualnych.
- Głównym objawem jest stale podwyższone podniecenie seksualne.
- Zwykle wymaga interwencji endokrynologicznej lub neurologicznej.
- Może być efektem ubocznym niektórych leków lub chorób.
Hiperseksualność:
- To szerszy termin, który obejmuje zaburzenia zachowania.
- Często ma podłoże psychologiczne lub jest związana z traumą.
- Charakteryzuje się kompulsywnymi zachowaniami seksualnymi.
- Obejmuje szerszy zakres objawów, w tym obsesyjne myśli i zachowania seksualne.
- Wymaga głównie interwencji psychoterapeutycznej.
- Często współwystępuje z innymi zaburzeniami psychicznymi.
7 znaków ostrzegawczych hiperseksualności – objawy hiperseksualności
Najważniejsze sygnały to:
- Regularne spóźnianie się do pracy z powodu porannego przeglądania pornografii.
- Sprawdzanie aplikacji randkowych podczas ważnych spotkań lub rozmów.
- Objawy hiperseksualności wpływają na angażowanie się w przypadkowe kontakty seksualne, często pomimo stałego związku.
- Wydawanie znacznych kwot pieniędzy na treści pornograficzne lub usługi seksualne.
- Zaniedbywanie obowiązków rodzinnych na rzecz aktywności seksualnej.
- Kontynuowanie ryzykownych zachowań pomimo obietnic zmiany.
- Doświadczanie silnego niepokoju podczas prób ograniczenia zachowania.
Diagnoza hiperseksualności – kryteria
Zgodnie z najnowszą klasyfikacją ICD-11, hiperseksualność jest klasyfikowana jako zaburzenie kompulsywnych zachowań seksualnych (kod: 6C72).
Do postawienia diagnozy konieczne jest spełnienie następujących kryteriów:
Kryteria czasowe
- Objawy muszą utrzymywać się przez co najmniej 6 miesięcy.
- Zachowania muszą być intensywne i powtarzalne.
- Problem musi wykazywać stałość i regularność.
- Pojedyncze epizody nie stanowią podstawy do postawienia diagnozy.
Kryteria diagnostyczne
- Utrata kontroli nad zachowaniami seksualnymi:
- Powtarzające się niepowodzenia w próbach kontrolowania lub ograniczania zachowań.
- Zachowania seksualne stają się dominującą częścią życia.
- Wzorzec zachowania utrzymuje się pomimo negatywnych konsekwencji.
Wpływ na funkcjonowanie:
- Znaczące zakłócenia w życiu osobistym.
- Trudności w relacjach rodzinnych.
- Problemy w pracy lub szkole.
- Zauważalne pogorszenie w innych ważnych obszarach życia.
Wykluczenie innych przyczyn:
- Zachowania nie są wynikiem zażywania substancji psychoaktywnych.
- Nie wynikają z innych zaburzeń psychicznych.
- Nie są skutkiem ubocznym stosowanych leków.
Ważne w diagnozie
- Diagnoza musi zostać postawiona przez wykwalifikowanego specjalistę.
- Konieczne jest wykluczenie innych zaburzeń, w tym choroby afektywnej dwubiegunowej
- Sam wysoki popęd seksualny nie jest podstawą do postawienia diagnozy.
- Ważny jest element utraty kontroli i negatywnych konsekwencji.
Mechanizm powstawania problemu
Hiperseksualność rozwija się stopniowo. Początkowo zachowania seksualne mogą wydawać się sposobem na radzenie sobie ze stresem lub samotnością. Z czasem jednak potrzeba staje się silniejsza, a dotychczasowe formy aktywności przestają wystarczać. Osoba cierpiąca zaczyna poświęcać coraz więcej czasu na zachowania seksualne, zaniedbując inne obszary życia.
Mechanizm błędnego koła
- Trudne emocje prowadzą do zachowań seksualnych.
- Zachowania seksualne powodują wstyd i poczucie winy.
- Wstyd wzmacnia trudne emocje i zwiększa poczucie izolacji.
- Cykl się powtarza, stając się coraz bardziej intensywny.
Wpływ na codzienne życie, gdy seksualność zaczyna dominować
Hiperseksualność może nieść ze sobą poważne konsekwencje wpływające na niemal każdy aspekt życia. Magda, 32-letnia projektantka, początkowo uznawała swój wzmożony popęd seksualny za źródło energii i pewności siebie. Z czasem jednak zaobserwowała, że jej zachowania seksualne zaczęły dominować nad jej codziennymi obowiązkami – opuszczała ważne spotkania zawodowe, zaniedbywała relacje z bliskimi, a jej romantyczne związki rozpadały się z powodu jej niezdolności do utrzymania intymnych granic.
Kompulsywne zachowania seksualne mogą prowadzić do ryzyka chorób przenoszonych drogą płciową, problemów finansowych związanych z wydatkami na aktywność seksualną lub uzależnienia od pornografii. Jednocześnie osoby doświadczające hiperseksualności często zmagają się z poczuciem wstydu, izolacją społeczną i trudnościami w budowaniu autentycznych relacji opartych na zaufaniu.
Na pierwszy rzut oka hiperseksualność (potoczna nazwa seksoholizmu lub uzależnienia od seksu) może wydawać się korzystnym zjawiskiem. Dla wielu osób staje się mechanizmem radzenia sobie – zmniejsza napięcie emocjonalne i daje złudzenie kontroli nad własnym życiem. Tworzy również iluzję bliskości i akceptacji, jednocześnie pozwalając ludziom uniknąć prawdziwej intymności w związkach. Te pozorne korzyści sprawiają, że osoby dotknięte hiperseksualnością często przez długi czas nie dostrzegają destrukcyjnego wpływu swojego zachowania, traktując je jako sposób na ucieczkę od prawdziwych problemów.
Badania pokazują, że hiperseksualność może być wynikiem głębszych problemów psychologicznych, takich jak trauma, zaburzenia nastroju czy zaburzenia osobowości typu borderline. W przypadku Marka, 45-letniego menedżera, kompulsywne zachowania seksualne były sposobem radzenia sobie z chronicznym stresem i niewyrażonymi emocjami. Jego małżeństwo rozpadło się po 15 latach, gdy żona odkryła jego liczne zdrady i uzależnienie od pornografii. Dopiero podczas terapii zdał sobie sprawę, że jego zachowania były próbą ucieczki przed głębokim poczuciem samotności i niską samooceną.
Podczas gdy zwiększone libido może początkowo wydawać się atrakcyjne i mieć pozytywny wpływ na pewność siebie, bez odpowiedniej kontroli i wsparcia terapeutycznego może prowadzić do niszczących skutków dla zdrowia psychicznego, zdrowia fizycznego oraz życia społecznego i zawodowego. Osoby dotknięte hiperseksualnością często doświadczają problemów w pracy z powodu obsesyjnych myśli seksualnych, które utrudniają koncentrację. Mogą również stawiać się w ryzykownych sytuacjach, ignorując własne bezpieczeństwo w pogoni za satysfakcją seksualną. Co więcej, uzależnienie od seksu może prowadzić do poważnych problemów prawnych, zwłaszcza gdy kompulsywne zachowania przekraczają granice innych osób lub prawa.
Nie bez znaczenia jest równieżaspekt finansowy – uzależnienie od seksu często wiąże się z wydawaniem znacznych sum na usługi seksualne, pornografię czy gadżety erotyczne, co może prowadzić do poważnych długów i destabilizacji ekonomicznej. W skrajnych przypadkach osoby dotknięte uzależnieniem mogą stracić oszczędności życia, wpaść w spiralę zadłużenia, a nawet popełniać przestępstwa finansowe w celu zaspokojenia swoich kompulsji.
Problem hiperseksualności szczególnie dotyka sfery związków. Partner osoby z hiperseksualnością często czuje się nieadekwatny i odrzucony. Pojawiają się kłamstwa i ukrywanie, a zaufanie zostaje naruszone. Nawet jeśli nie dochodzi do zdrady, stale zwiększone pożądanie seksualne, fantazje seksualne na temat innych osób, obsesyjne myślenie o seksie i kompulsywna masturbacja tworzą emocjonalny dystans w związku.
Leczenie hiperseksualności
4 podstawowe obszary leczenia:
- Psychoterapia indywidualna, w szczególności terapia poznawczo-behawioralna. Regularne sesje pomagają zrozumieć źródła problemu i opracować nowe strategie radzenia sobie z impulsami. Terapeuta pomaga zidentyfikować czynniki wyzwalające i zbudować zdrowe mechanizmy kontroli zachowań.
- Grupy wsparcia. Spotkania z osobami, które miały podobne doświadczenia, zmniejszają poczucie wstydu i izolacji. Uczestnicy dzielą się strategiami radzenia sobie i wspierają się nawzajem w procesie zdrowienia.
- Terapia dla par. Jeśli dana osoba jest w związku, terapia par staje się kluczową częścią leczenia. Pomaga ona odbudować zaufanie i naprawić szkody wyrządzone przez hiperseksualność.
- Konsultacja psychiatryczna. W niektórych przypadkach potrzebne jest wsparcie farmakologiczne, zwłaszcza gdy hiperseksualności towarzyszą inne problemy, takie jak depresja lub zaburzenia lękowe.
Najczęstsze przeszkody w leczeniu:
- Wstyd. Często powstrzymuje ludzi przed szukaniem pomocy. Osoby z hiperseksualnością mogą czuć się „zepsute” lub „niemoralne” Tymczasem jest to problem jak każdy inny i wymaga profesjonalnej pomocy.
- Zaprzeczanie. „To nie jest prawdziwy problem”, „Sam sobie z tym poradzę” – takie myślenie może opóźnić leczenie o wiele lat.
- Strach przed ujawnieniem. Strach przed ujawnieniem problemu w pracy lub w rodzinie powstrzymuje ludzi przed szukaniem pomocy.
- Błędne przekonania. „Terapia nie działa”, „nikt nie może mi pomóc” – takie myśli często wynikają z wcześniejszych nieudanych prób kontrolowania zachowania na własną rękę.
Może Pan/Pani odzyskać kontrolę i wyleczyć się z uzależnienia
Jeśli zmaga się Pan/Pani z hiperseksualnością, może Pan/Pani odczuwać głęboki wstyd i poczucie bezradności. Proszę jednak pamiętać, że zasługuje Pan/Pani na pomoc i lepsze życie. Problem, z którym się Pan/Pani zmaga jest rozpoznawalny i uleczalny.
Być może wielokrotnie próbował(a) Pan(i) poradzić sobie sam(a). Prawdziwa zmiana zazwyczaj wymaga profesjonalnego wsparcia – to nie jest słabość, ale przejaw odwagi i odpowiedzialności za swoje życie.
Pierwszym krokiem jest rozmowa ze specjalistą, proszę pamiętać – terapeuta nie jest po to, by oceniać, ale pomagać. Warto szukać specjalistów z doświadczeniem w leczeniu uzależnień behawioralnych. Mogą Państwo zacząć od wstępnej konsultacji i wspólnie zdecydować o dalszych krokach.
Bibliografia:
Reid, R. C., & Kafka, M. P. (2023). „Kompulsywne zaburzenia zachowań seksualnych w ICD-11: aktualne zrozumienie i przyszłe kierunki” Journal of Behavioral Addictions.
Kraus, S. W., & Sweeney, P. J. (2024). „Leczenie kompulsywnych zachowań seksualnych: Podejście terapii poznawczo-behawioralnej”.
Sbraga, T. P., & O’Donohue, W. T. (2003). „The Sex Addiction Workbook: Sprawdzone strategie, które pomogą ci odzyskać kontrolę nad swoim życiem”.
Reid, R. C. (2013). „Osobiste perspektywy zaburzeń hiperseksualnych.