Debriefing psychologiczny przez lata był postrzegany jako „złoty standard” w zapobieganiu rozwojowi PTSD po traumatycznych wydarzeniach. Jednak czy ta powszechnie stosowana metoda rzeczywiście spełnia pokładane w niej nadzieje?
Czym jest debriefing psychologiczny?
Debriefing to jednorazowa sesja interwencyjna, przeprowadzana zwykle w ciągu 24-72 godzin po traumatycznym wydarzeniu. Metoda ta zakłada szczegółowe omówienie traumatycznego doświadczenia oraz związanych z nim myśli i emocji. Teoretycznie ma to służyć „wentylacji” emocjonalnej i normalizacji reakcji.
Curtis (1995) proponuje ośmioetapowe podejście do debriefingu:
- Identyfikacja.
- Etykietowanie.
- Artykulacja.
- Ekspresja.
- Eksternalizacja.
- Wentylacja.
- Walidacja.
- Akceptacja.
Cele debriefingu psychologicznego
Debriefing ma dwa podstawowe cele. Pierwsze to minimalizacja stresu psychologicznego, który występuje po traumatycznym zdarzeniu. Drugim celem jest zapobieganie rozwojowi zaburzeń psychicznych, przede wszystkim PTSD.
- Cele Prewencyjne
- Zapobieganie rozwojowi PTSD.
- Redukcja ryzyka wystąpienia zaburzeń psychicznych.
- Wczesna identyfikacja osób zagrożonych rozwojem problemów psychologicznych.
- Cele Terapeutyczne
- Zmniejszenie natężenia stresu psychologicznego.
- Promowanie emocjonalnego przetwarzania traumy.
- Umożliwienie ekspresji trudnych emocji w bezpiecznym środowisku.
- Normalizacja reakcji na traumatyczne wydarzenia.
Praktyka stosowania debriefingu
Zastosowanie debriefingu psychologicznego znacząco ewoluowało na przestrzeni lat. Początkowo metoda ta była stosowana głównie w środowiskach wojskowych, jednak z czasem jej wykorzystanie rozszerzyło się na wiele innych obszarów interwencji kryzysowej.
Wiele instytucji i organizacji wdrożyło programy debriefingu jako element standardowych procedur po wydarzeniach traumatycznych. Debriefing jest stosowany zarówno w formie indywidualnej jak i grupowej, w zależności od: rodzaju traumatycznego wydarzenia, kontekstu organizacyjnego, dostępnych zasobów.
Co mówią badania?
Najnowsze badania naukowe rzucają nowa perspketywę na skuteczność debriefingu:
- Badanie Bisson (1997):
- Po 13 miesiącach u osób otrzymujących debriefing wystąpiło znacząco zwiększone ryzyko PTSD (OR 2,51)
- Zaobserwowano wyraźne pogorszenie stanu psychicznego w porównaniu z grupą kontrolną
- Badanie Hobbs (1996):
- Po 3 latach osoby poddane debriefingowi wykazywały gorsze wyniki w przypadku wysokich początkowych wyników IES (ang. Impact of Event Scale. Wskaźniki IES – skala wpływu zdarzeń, jest najczęściej stosowana do pomiaru objawów stresu pourazowego)
- Szczególnie niekorzystne efekty zaobserwowano u osób z początkowo wysokim poziomem stresu
Badania przeprowadzone w ostatnich dwóch dekadach pokazują, że rutynowe stosowanie debriefingu może być nie tylko nieskuteczne, ale wręcz szkodliwe dla niektórych uczestników.
Zastrzeżenia w kierunku debriefingu psychologicznego
- Ryzyko retraumatyzacji. Zmuszanie uczestników do szczegółowego przypominania traumatycznego wydarzenia w bardzo krótkim czasie po jego wystąpieniu może prowadzić do pogłębienia traumy. Naturalne mechanizmy obronne, które chronią psychikę przed nadmiernym obciążeniem, zostają w ten sposób zaburzone.
- Brak indywidualnego podejścia. Standardowa procedura debriefingu nie uwzględnia indywidualnych różnic w reagowaniu na traumę. Niektóre osoby potrzebują więcej czasu na naturalne przepracowanie wydarzenia, inne preferują inne strategie radzenia sobie.
- Fałszywe poczucie bezpieczeństwa. Jednorazowa sesja może dawać złudne przekonanie o „załatwieniu sprawy”, podczas gdy trauma często wymaga długoterminowej pracy terapeutycznej.
- Problematyczny timing. Przeprowadzanie debriefingu w fazie ostrego stresu może zaburzać naturalne procesy adaptacyjne i mechanizmy radzenia sobie.
Alternatywne podejście, co zamiast debriefingu psychologicznego?
Zamiast rutynowego debriefingu, współczesne badania sugerują bardziej zróżnicowane podejście:
- Wczesna identyfikacja osób z grupy podwyższonego ryzyka rozwoju PTSD.
- Indywidualne konsultacje dostosowane do potrzeb konkretnej osoby.
- Psychoedukacja na temat normalnych reakcji na wydarzenia traumatyczne.
- Wsparcie w aktywacji naturalnych zasobów i mechanizmów radzenia sobie.
Wnioski praktyczne
Jako specjalista rekomendowałbym znaczące ograniczenie stosowania klasycznego debriefingu. Zamiast tego należy skupić się na:
- Uważnej obserwacji i monitorowaniu reakcji poszkodowanych.
- Zapewnieniu podstawowego wsparcia i poczucia bezpieczeństwa.
- Umożliwieniu dostępu do profesjonalnej pomocy tym, którzy jej potrzebują. Sprawdź naszą ofertę – psychoterapia online
- Poszanowaniu indywidualnych strategii radzenia sobie z traumą.
Mimo szlachetnych założeń i celów, współczesne badania pokazują, że skuteczność debriefingu w realizacji tych zamierzeń jest ograniczona. Dlatego obecnie zaleca się bardziej zindywidualizowane podejście do pomocy osobom po doświadczeniach traumatycznych.
Podsumowanie
Współczesne podejście do pomocy psychologicznej po wydarzeniach traumatycznych powinno być bardziej elastyczne i zindywidualizowane, z naciskiem na respektowanie naturalnych mechanizmów radzenia sobie i gotowości do dzielenia się swoimi doświadczeniami.
Krytyczne spojrzenie na debriefing nie oznacza całkowitego odrzucenia wszelkich form wczesnej interwencji psychologicznej, ale raczej wzywa do bardziej przemyślanego i opartego na dowodach podejścia do pomocy osobom bezpośrednio po traumatycznych wydarzeniach.
Bibliografia:
- Rose, S., Bisson, J., Churchill, R., & Wessely, S. (2002). Psychological debriefing for preventing post traumatic stress disorder (PTSD). Cochrane Database of Systematic Reviews, (2).
- van Emmerik, A. A., Kamphuis, J. H., Hulsbosch, A. M., & Emmelkamp, P. M. (2002). Single session debriefing after psychological trauma: a meta-analysis. The Lancet, 360(9335), 766-771.
- Bisson, J. I., Jenkins, P. L., Alexander, J., & Bannister, C. (1997). Randomised controlled trial of psychological debriefing for victims of acute burn trauma. British Journal of Psychiatry, 171, 78-81.
- Hobbs, M., Mayou, R., Harrison, B., & Worlock, P. (1996). A randomised controlled trial of psychological debriefing for victims of road traffic accidents. BMJ, 313(7070), 1438-1439.
- Doctor R, Curtis D, Isaacs G. Psychiatric morbidity in policemen and the effect of brief psychotherapeutic intervention: A pilot study. Stress Medicine 1994;10(3):151‐7
- https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7032695/