Problem motywacji to problem, który wszyscy znamy. Motywacja jest kluczowa dla zmiany, jednakże budowanie i wzmacnianie własnej motywacji, bywa trudnym procesem. Dialog motywujący w procesie psychoterapii wspiera klientów z czerpania z własnych zasobów i budowaniu osobistej motywację w osiąganiu celów. Dowiedz się więcej na temat dialogu motywującego, sprawdź, jak może Ci pomóc?
Motywacja
Motywacja pozwala nam iść naprzód, nawet gdy robi się ciężko, to ona trzyma nas na właściwej drodze i pomaga w dążeniu do naszych celów. Motywacja jest, jak siła napędowa do zmian, to ona popycha nas do konkretnego planu działania. Motywacje można podzielić na dwa rodzaje: motywację wewnętrzną i motywację zewnętrzną.
Motywacja wewnętrzna ma miejsce wtedy, gdy jesteśmy zmotywowani do zrobienia czegoś, ponieważ jest to dla nas interesujące, przyjemne lub satysfakcjonujące. Motywacja zewnętrzna ma miejsce wtedy, gdy jesteśmy zmotywowani do zrobienia czegoś ze względu na związane z tym nagrody lub kary. Motywacja zewnętrzna dotyczy najczęściej środowisk, w których funkcjonujemy – oczekiwania rodziny, pracodawcy, społeczeństwa.
Oczywiście najbardziej pożądaną motywacją w procesie zmiany jest motywacja wewnętrzna, która wypływa z naszego ja. Jednakże, w wielu przypadkach nie jest możliwa do uaktywnienia. Często klienci bądź pacjenci zaczynają uczestniczyć w psychoterapii z powodów zewnętrznych np. naciski lub rozczarowanie ze strony najbliższych, brak realizacji pewnych standardów.
Trudności we wprowadzaniu zmian najbardziej wyraźnie można zauważyć w przypadku różnego rodzaju uzależnień np. objadanie się, uzależnienie od Internetu, pracoholizm. Charakterystycznymi cechami zmiennej motywacji jest: ambiwalencja, opór, usprawiedliwianie, trzymanie się pozytywów bieżącej sytuacji (tzw. język podtrzymania).
Transteoretyczny model zmiany a motywacja do zmiany
Transteoretyczny model zmiany Prochaski i DiClemente jest teorią psychospołeczną, która pomaga zrozumieć etapy zmiany oraz tego, z jaką zmienną siłą przechodzimy przez ten proces. Model ten został wprowadzony po raz pierwszy w 1984 roku, jednakże jest nadal aktualny w zrozumieniu procesu zmian i wyzwań, jakie stoją przed nami.
Model składa się z pięciu etapów: prekontemplacji, kontemplacji, przygotowania, działania i utrzymania. Pierwszy etap nazywa się prekontemplacja. Na tym etapie ludzie nie są jeszcze zmotywowani do zmiany swojego zachowania. Mogą w ogóle o tym nie myśleć lub mogą mieć bardzo ambiwalentne podejście do zmiany.
Drugi etap to kontemplacja, ten etap oznacza, że ludzie myślą o zmianie swojego zachowania, ale nadal nie są pewni, czy chcą wprowadzić zmianę w swoje życie, czy też nie.
W trzecim etapie – przygotowanie, osoby podjęły decyzję i są gotowe zmienić swoje zachowanie i przejść przez wszystkie niezbędne kroki, które doprowadzą ich do sukcesu. Czwarty etap to działanie, co oznacza, że ludzie z powodzeniem zmienili swoje zachowanie i zaczęli wprowadzać zmiany w swoje życie. Etap działania ma miejsce, gdy ktoś podjął pewne kroki w kierunku celu, który wyznaczył w fazie przygotowań, ale może nie być jeszcze w pełni zaangażowany.
Wreszcie, końcowy etap, to faza utrzymania. Ma miejsce, gdy ludzie utrzymują swoje nowe zachowania, z każdym dniem czując większą stabilizację i pewność.
Motywacja a uzależnienie
Motywacja osób uzależnionych, jest często krótkotrwała i zwykle staję się trudna do utrzymania po pewnym czasie. Osoby uzależnione często tkwią w fazie prekontemplacji lub bardzo szybko do niej wracają.
Uzależnienie charakteryzuje się intensywnym pragnieniem lub niekontrolowaną potrzebą spożycia substancji takie jak: alkohol, narkotyki lub tytoń; mogą to być również uzależnienie od czynności (tzw. uzależnienia behawioralne) takie jak: hazard, kompulsywne objadanie czy zakupoholizm. Jeśli ktoś jest uzależniony, nie jest w stanie powstrzymać się od angażowania się w swoje nałogowe zachowanie, pomimo negatywnych konsekwencji, jakie mogą z tego wynikać.
Proces wychodzenia z uzależnienia jest długi i żmudny. Utrzymanie motywacji i skupienie się na celu, jakim jest wyzdrowienie, może być trudne. Jednym ze sposobów w walce z nieadaptacyjnymi nawykami bądź uzależnieniem jest praca psychoterapeutyczna w duchu dialogu motywującego. Terapeuta uzależnień, w atmosferze akceptacji i współczucia pomaga ukierunkowywać na osobiste wartości i cele klienta, służący umocnieniu własnej motywacji i zobowiązania do zmian.
Dialog motywujący
Dialog Motywacyjny (twórcy: prof. William Miller, prof. Stephen Rollnick) to metoda stosowana w celu zwiększenia motywacji do zmiany. Dialog motywujący (ang. dm) albo wywiad motywujący pomaga ludziom w zmianie. Jest doskonałym rozwiązaniem dla osób borykających się z ambiwalencją, może pomóc ludziom w radzeniu sobie z konfliktem wewnętrznym wobec zmiany. Wysoka skuteczność w pracy z osobami uzależnionymi pozwala na rozszerzanie tej metody pracy na różne grupy klientów. Psycholog w duchu dialogu ma za zadanie wywołać ambiwalencje i ukierunkować na właściwe osobiste cele.
Praca terapeutyczna w dialogu doskonale sprawdza się z osobami uzależnionymi, bądź osobami mającymi trudność ze szkodliwymi nawykami, a także osobami, które z różnych powodów nie mogą zrealizować upragnionych celów.
Nie należy traktować wywiadu motywującego wyłącznie jako techniki, sposobu bądź czynności, która miałaby sprawić, że ktoś się zmieni. Wywiadu nie możemy traktować jako kolekcji przypisów w książce ani zestawu sztuczek czy zbioru technik. Jest to raczej metoda komunikowanie się z ludźmi, w związku z ich trudnościami. Dialog motywujący to oparty na współpracy sposób pracy terapeutycznej. Jest skoncentrowany na kliencie, techniki dialogu oferują poszukiwania wewnętrznej motywacji do zmiany.
W pracy terapeutycznej podkreśla się potrzebę empatii, szczerości, współpracy. Klientów traktuje się jako ekspertów od samych siebie, dysponującymi wszelkimi mechanizmami i zasobami wewnętrznymi, takimi jak posiadanie osobistych wartości, zdolności, umiejętności, które są potrzebne do wprowadzenia zmian.
Najważniejsze elementy dialogu motywującego
Autonomia
Rozwijanie autonomii jest jednym z najważniejszych zadań w procesie terapeutycznym. Niezależność myśli, uczuć i decyzji należy do podstawowych potrzeb człowieka. Jeżeli terapeuta sprzeciwi się tej potrzebie, przedwcześnie naciskając klienta, żeby się zmienił lub rozwiązał problem, spotka się z silnym protestem i oporem, który paradoksalnie obniży możliwość wprowadzania zmian.
Współpraca
Współpraca w duchu wywiadu motywującego opiera się na partnerskiej relacji między terapeutą a klientem. Takie podejście jest zupełnie odmienne od modelu, w którym terapeuta jest ekspertem, dzielącym się swoją wiedzą. Podobnie jak rodzic pilnujący dziecko, tak i terapeuta musi zachować równowagę, pomiędzy pomaganiem, wspieraniem, przy równoczesnym pozwalaniu na eksperymenty i samodzielne rozwiązywanie problemów.
Wydobywanie
W wydobywaniu rozwija się różne aspekty zmiany, wydobywa się przyczyny dążenia do zmiany i towarzyszące jej obawy. Terapeuta nie narzuca rad, nie jest w roli doradcy, nie pomaga w sposób autorytarny, znajdując szybkie rozwiązanie. Mimo że niektóre, zachowania nigdy nie będą wynikać z motywacji wewnętrznej, bo nie niosą za sobą przyjemności, klienci i tak mogą zinternalizować swoją motywację, przekształcając wymogi zewnętrzne w swoje osobiste wartości i cele.
Wywiad motywujący – narzędzie OARS
O – (Open questions) Pytania Otwarte
Dzięki pytaniom otwartym terapeuta uzyskuje informacje na temat znaczenia wypowiedzi. Pytania pozwalają lepiej poznać poglądy i troski klienta. W wywiadzie motywującym pytania zamknięte są ograniczone do minimum.
A – (Affirmation) Dowartościowanie
Dowartościowanie, uprawomocnienie, uważnienie wypowiedzi lub uczuć klienta. Terapeuta dowartościuje, wzmacnia mocne strony klienta. Kluczem w dowartościowaniu jest szczerość i odwoływanie się do konkretów.
R – (Reflective listening) Odzwierciedlanie
Ten komponent wywiadu jest skoncentrowany na kliencie, odzwierciedlanie jest kluczem do aktywnego słuchania. Wypowiedzi odzwierciedlające służą różnorakim celom w psychoterapii. Wykorzystuje się je po to, aby wyrazić trafną empatię oraz przetestować hipotezy, dotyczące sposoby, w jakie klient doświadcza świata.
Odzwierciedlenie proste jest pokazaniem klientowi, że został zrozumiany poprzez powtórzenie lub parafrazę jego słów. Odzwierciedlenie złożenie odzwierciedla prawdziwe znaczenie wypowiedzi klienta.
S – (Summarizing) Podsumowania
W podsumowaniu terapeuta wybiera odpowiednie stwierdzenia z całej rozmowy i łączy najważniejsze elementy wypowiedzi, porządkując świat klienta i jego ambiwalencje.
Terapia poznawczo-behawioralna a dialog motywujący
W terapii poznawczo behawioralnej wywiad motywujący można stosować zwłaszcza w początkowej fazie procesu terapeutycznego, aby pobudzić motywację do określonych celów lub zadań terapeutycznych. Dialog może być stosowany przez cały czas leczenia, w różnych momentach spotkań, aby umacniać zaangażowanie i wzmacniać motywacje.
Skąd wiadomo, kiedy skorzystać z dialogu motywującego?
Kiedy masz małą motywację do zmiany, wahasz się, czy zaangażować się w psychoterapię lub zmodyfikować swoje negatywne nawyki. Jeśli masz trudność z wprowadzaniem długoterminowej zmiany w swoim życiu, to praca w duchu dialogu motywującego jest dla Ciebie.
Jeśli, jesteś zainteresowana psychoterapią umów się na spotkanie – terapia poznawczo-behawioralna.
