Fazy w zaburzeniu osobowości borderline

Czy kiedykolwiek czułaś się, jakbyś jechał na emocjonalnym rollercoasterze? Dla osób z zaburzeniem osobowości borderline (BPD) to codzienność. Jako psychoterapeuta często spotykam się z pacjentami, którzy doświadczają intensywnych wahań nastroju, wpływających na ich relacje i poczucie własnej wartości. W tym artykule przyjrzymy się bliżej temu, czym są fazy borderline i jak sobie z nimi radzić.

Czym jest osobowość borderline (BPD)?

Zaburzenie osobowości borderline, znane również jako osobowość chwiejna emocjonalnie, to więcej niż tylko „trudny charakter”. To złożone zaburzenie psychiczne, które sprawia, że życie emocjonalne przypomina nieustanną jazdę kolejką górską. Wyobraź sobie, że Twoje emocje zmieniają się tak szybko i intensywnie, że trudno za nimi nadążyć – właśnie tak może czuć się osoba z BPD.

Najczęstsze objawy – zaburzenie borderline:

• 🎭 Intensywne wahania nastroju, niestabilność emocjonalna.
• 💔 Głęboki lęk przed porzuceniem i odrzuceniem.
• 🌪️ Niestabilne relacje międzyludzkie.
• 🕳️ Uporczywe uczucie wewnętrznej pustki.
• 🎯 Impulsywne zachowania.
• 🔄 Trudności w utrzymaniu stabilnego obrazu siebie.

Fazy borderline – co się dzieje w głowie osoby z BPD?

Osobowość z pogranicza doświadcza dwóch głównych faz, które mogą zmieniać się jak w kalejdoskopie. Przyjrzyjmy się, jak wyglądają w codziennym życiu.

1. Faza idealizacji – gdy świat mieni się wszystkimi kolorami tęczy

W tej fazie wszystko wydaje się intensywniejsze i piękniejsze. To jak zakochanie się od pierwszego wejrzenia – ale znacznie silniejsze.

Jak to wygląda w praktyce?

• Poznając nową osobę, czujesz natychmiastową, głęboką więź.
• Masz wrażenie, że wreszcie ktoś cię całkowicie rozumie.
• Spędzasz każdą wolną chwilę myśląc o tej osobie.
• Dzielisz się najbardziej intymnymi szczegółami swojego życia.
• Planujesz wspólną przyszłość, często już po kilku spotkaniach.

Co dzieje się w głowie osobowości typu borderline?

• „Ta osoba jest absolutnie idealna”.
• „Nigdy wcześniej nie czułem/am się tak rozumiany/a”.
• „Wreszcie znalazłem/am kogoś, kto naprawdę mnie widzi”.
• „To musi być przeznaczenie.”

Zachowania typowe dla tej fazy:

• Intensywne zaangażowanie w relację.
• Zaniedbywanie innych aspektów życia.
• Częste wysyłanie wiadomości i potrzeba ciągłego kontaktu.
• Robienie prezentów i miłych niespodzianek.
• Dostosowywanie swoich planów pod drugą osobę.

2. Faza deprecjonowania – gdy widzisz tylko czerń

Ta faza może nadejść nagle, często wywołana pozornie błahym wydarzeniem – na przykład nieodpisaniem na wiadomość wystarczająco szybko.

Jak to wygląda w praktyce?

• Zauważasz każdą, nawet najmniejszą wadę drugiej osoby.
• Czujesz narastający niepokój i lęk przed porzuceniem.
• Pojawia się intensywna złość, która może przerodzić się w agresję słowną.
• Doświadczasz głębokiego rozczarowania i poczucia zdrady.
• Możesz mieć myśli o samookaleczeniu lub zachowania autodestrukcyjne.

Co dzieje się w głowie osobowości typu borderline?

• „Wiedziałem/am, że to było zbyt piękne.”
• „On/ona na pewno mnie zostawi.”
• „Muszę zrobić coś, żeby zatrzymać tę osobę.”
• „Nikt nigdy naprawdę mnie nie pokocha.”

Zachowania typowe dla tej fazy:

• Prowokowanie kłótni i konfliktów, gniew.
• Testowanie granic drugiej osoby.
• Zachowania manipulacyjne (np. grożenie zerwaniem relacji).
• Nagłe wycofanie się z kontaktu.
• Impulsywne działania (np. impulsywność, nadmierne wydawanie pieniędzy, ryzykowne zachowania).

Charakterystyka faz idealizacji i deprecjacji

Co jest charakterystyczne dla fazy idealizacji?

W trakcie fazy idealizacji możemy:

• zaniedbywać własne potrzeby,
• dokonywać nadmiernych poświęceń dla relacji,
• zapominać o ustanowionych wcześniej granicach,
• czuć się tak, jakbyśmy były z partnerem jednością.

Co jest charakterystyczne dla fazy deprecjonowania?

W trakcie fazy deprecjonowania możemy:

• dostrzegać jedynie wady i pomyłki partnera,
• stosować rozmaite techniki manipulacyjne,
• oskarżać partnera o różne przewinienia (nawet jeśli nie mamy na nie dowodów),
• chcieć dokonać na partnerze zemsty (ponieważ wydaje nam się, że jest on głównym powodem naszych niepowodzeń i złego samopoczucia).

Błędne koło faz – dlaczego to takie trudne?

Przechodzenie między fazami może być niezwykle wyczerpujące zarówno dla osoby z BPD, jak i jej bliskich. To jak emocjonalny taniec na linie, gdzie:

• Faza idealizacji daje złudne poczucie bezpieczeństwa i spełnienia.
• Faza deprecjonowania niszczy to poczucie i potwierdza najgorsze obawy.
• Strach przed porzuceniem napędza destrukcyjne zachowania.
• Destrukcyjne zachowania często prowadzą do rzeczywistego rozpadu relacji,
• Rozpad relacji potwierdza przekonanie o własnej nieważności.

Jak się leczyć i przerwać ten cykl? Psychoterapia schematów i techniki stabilizacji w BPD

Stabilizacja emocjonalna w borderline często przypomina naukę żeglowania – początkowo fale mogą wydawać się przytłaczające, ale z odpowiednimi narzędziami można nauczyć się nawigować nawet w trudnych warunkach.

1. Rozpoznawanie wczesnych sygnałów

• Nasilone myśli idealizujące.
• Wzrost intensywności emocji.
• Zmiana wzorców snu lub apetytu.
• Nagłe zmiany planów życiowych.

2. Rozpoznawanie dominujących schematów

W BPD najczęściej spotykamy następujące schematy:

• Schemat opuszczenia/porzucenia
  • Myśli: „Wszyscy mnie zostawią.”
  • Reakcja: Paniczna kontrola relacji.
  • Praca terapeutyczna: Budowanie bezpiecznej więzi z terapeutą.
• Schemat wadliwości/wstydu
  • Myśli: „Jestem gorszy/a od innych.”
  • Reakcja: Unikanie bliskości.
  • Praca terapeutyczna: Restrukturyzacja przekonań o sobie.
• Schemat nieufności/skrzywdzenia
  • Myśli: „Nikt nie jest godny zaufania.”
  • Reakcja: Testowanie granic innych.
  • Praca terapeutyczna: Stopniowe budowanie zaufania.

Praktyczne techniki stabilizacji w codziennym życiu

1. Technika PLEASE MASTER

• Physical illness treatment (Leczenie chorób fizycznych).
• Leating balanced meals (Zbilansowane posiłki).
• Exercise (Regularna aktywność fizyczna).
• Avoid mood-altering substances (Unikanie substancji zmieniających nastrój).
• Sleep hygiene (Higiena snu).
• Engaging activities (Angażujące zajęcia).
• Mastery activities (Działania dające poczucie kontroli).
• Achievement (Małe sukcesy).
• Social contact (Kontakt społeczny).
• Treat physical discomfort (Dbanie o komfort fizyczny).
• Emotion regulation (Regulacja emocji).
• Relaxation (Relaksacja).

2. Technika STOP dla impulsywnych reakcji

• Stop – Zatrzymaj się.
• Take a step back – Zrób krok w tył.
• Observe – Obserwuj swoje emocje.
• Proceed mindfully – Działaj świadomie.

3. Dziennik schematów i trybów

• Data i godzina.
• Sytuacja wyzwalająca.
• Aktywowany schemat.
• Dominujący tryb.
• Intensywność emocji (1-10)
• Podjęte działania stabilizujące.
• Efekty.

4. Plan awaryjny w kryzysie

1. Lista kontaktów awaryjnych
   • Terapeuta.
   • Zaufane osoba.
   • Telefon zaufania.
   • W ostateczności, pogotowie.
2. Skrzynka pierwszej pomocy emocjonalnej
   • Uspokajająca muzyka.
   • Przedmioty sensoryczne.
   • Zdjęcia przypominające o ważnych relacjach.
   • Lista powodów do życia.
   • Techniki oddechowe w formie pisemnej.
3. Plan działania w kryzysie
   • Krok 1: Stosowanie technik groudingu
   • Krok 2: Kontakt z osobą wspierającą.
   • Krok 3: Aktywacja wyuczonych technik stabilizacji.
   • Krok 4: W razie potrzeby – kontakt ze specjalistą.

Budowanie zdrowego trybu dorosłego

Ostatecznym celem terapii schematów jest wzmocnienie „zdrowego dorosłego” – części nas, która potrafi:

• Rozpoznawać i nazywać emocje.
• Podejmować świadome decyzje.
• Dbać o własne potrzeby.
• Utrzymywać zdrowe granice.
• Budować stabilne relacje.

Praktyczne kroki do wzmacniania zdrowego dorosłego

1. Codzienna praktyka
   • Regularna medytacja.
   • Prowadzenie dziennika i częstrzy kontakt ze swoimi potrzebami.
   • Ćwiczenia uważności.
   • Dbanie o rutynę.
2. Praca z przekonaniami
   • Identyfikacja automatycznych myśli.
   • Kwestionowanie czarno-białego myślenia.
   • Szukanie dowodów za i przeciw.
   • Formułowanie bardziej adaptacyjnych przekonań.
3. Budowanie sieci wsparcia
   • Grupa wsparcia.
   • Zaufane osoby.
   • Sesje terapeutyczne.

Czy zaburzenie osobowości borderline można wyleczyć?

Choć nie możemy całkowicie „wymazać” cech osobowości borderline, możemy nauczyć się nimi zarządzać. W mojej praktyce terapeutycznej najlepsze efekty przynosi terapia schematów, która pomaga:

• Zrozumieć własne wzorce myślenia i zachowania.
• Rozwinąć zdrowsze sposoby radzenia sobie z trudnościami.
• Budować stabilniejsze relacje.
• Wzmacniać poczucie własnej wartości.

Podsumowanie

Życie z borderline może być trudne, ale pamiętaj – nie jesteś sam. Z odpowiednim wsparciem terapeutycznym możesz nauczyć się lepiej rozumieć swoje emocje i budować zdrowsze relacje. Jeśli rozpoznajesz u siebie opisane objawy, zachęcam do konsultacji ze specjalistą.

Bibliografia:

Pastuszak, A. (2012). Regulacja emocji u pacjentów z zaburzeniem osobowości borderline – aktualne kierunki badań, Psychiatria Polska, tom XLVI, numer 3, s.401–408.

Talarowska, M., Kobza, R. (2021). Wczesne nieadaptacyjne schematy w zaburzeniu osobowości borderline, Neuropsychiatria i neuropsychologia, 16, 1–2, s. 24–31.