Fobia społeczna to powszechny problem, który dotyka wielu ludzi na całym świecie. Jest to intensywny lęk przed byciem osądzonym lub negatywnie ocenionym w sytuacjach społecznych, który może prowadzić do uczucia wstydu, niepokoju, a nawet depresji. Osobom cierpiącym na fobię społeczną może być trudno angażować się w zajęcia z innymi, zabierać głos w grupie, a nawet nawiązywać przyjaźnie. Czym jest fobia społeczna i jak ją zdiagnozować? Sprawdź, czy lęk społeczny dotyczy Ciebie ?
Fobia społeczna to zaburzenie a nie tylko nieśmiałość
Lęk społeczny często jest źle rozumiany i mylony z nieśmiałością. Prawie każdy jest od czasu do czasu trochę niespokojny lub zawstydzony w obecności innych ludzi. Czasami jednak niepokój może być tak intensywny, że powstrzymuje nas od robienia rzeczy, które chcemy wykonywać lub zaczyna ingerować w nasze codzienne życie.
Fobia społeczna jest bardzo realnym problemem i poważnym zaburzeniem. Objawy fobii społecznej mogą różnić się w zależności od nasilenia i rodzaju, natężenie może się wahać od łagodnego do ciężkiego. Z nieleczoną fobią społeczną można funkcjonować przez całe swoje życie. Zaburzenia lękowe powodują silny lęk przed kontaktem z innymi ludźmi, długotrwały niepokój, napięcie, izolację i samotność w sytuacjach społecznych, które utrudniają realizację naszych potrzeb. Fobia społeczna może wpływać na nasze relacje i zdolność do osiągania naszych życiowych celów.
Czym jest fobia społeczna? Objawy zaburzenia, charakterystyka
Lęk społeczny (inaczej fobia społeczna) jest używany do opisania uczuć silnego niepokoju i strachu, który pojawia się w odpowiedzi na sytuacje społeczne. Często przytłaczający niepokój pojawia się, gdy tylko myślimy o sytuacji społecznej (już samo wyobrażenie sytuacji może powodować lęk) lub przypominamy sobie poprzednie wydarzenia.
Osoby z fobią doświadczają silnego, nieproporcjonalnego do zagrożenia poziom lęku, w prawie każdej sytuacji, związanej z interakcją społeczną często zarówno przepowiadaną, jak i realną. Lęk społeczny może być związany z konkretnymi sytuacjami, takimi jak: wystąpienia publiczne, jak również sytuacje interpersonalne np. nowe kontakty społeczne, spotkania towarzyskie w gronie znajomych. Pacjenci mają tendencje do częstego unikania danej sytuacji wywołującej lęk.
Według Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób ICD 10, aby ostatecznie rozpoznać fobię społeczną (F40.1), objawy zaburzenia muszą spełniać poniższe kryteria:
1.znaczna obawa znalezienia się w centrum uwagi lub obawa zachowania się w sposób, który okaże się kłopotliwy lub kompromitujący,
2. wyraźne unikanie znalezienia się w centrum uwagi lub w różnych sytuacjach, związanych z obawą zachowania się w sposób, który okaże się kłopotliwy lub kompromitujący.
B. Co najmniej dwa z przedstawionych poniżej objawów lęku występują w sytuacjach budzących obawę:
Objawy wzbudzenia autonomicznego, objawy wegetatywne:
- odczucie bicia lub ciężaru serca, albo przyspieszenie jego czynności,
- pocenie się,
- drżenie rąk lub dygotanie,
- suchość w jamie ustnej (niespowodowane lekami lub odwodnieniem)
Objawy z zakresu klatki piersiowej i brzucha:
- utrudnione oddychanie,
- uczucie dławienia się,
- ból lub dyskomfort w klatce piersiowej,
- nudności lub nieprzyjemne doznania brzuszne.
Objawy obejmujące stan psychiczny:
- zawroty głowy, brak równowagi, wrażenie omdlewania, uczucie oszołomienia,
10.poczucie nierealności przedmiotów (derealizacja) albo dystansu czy „nierealności” samego siebie (depersonalizacja),
- obawa utraty kontroli, „zwariowania”,
- obawa śmierci.
Objawy ogólne:
- uderzenia gorąca, zimne dreszcze,
- poczucie drętwienia, swędzenia,,
C. Unikanie lub objawy lękowe, w przypadku fobii społecznej oceniane są przez pacjenta jako nadmierne lub mają charakter irracjonalny i są przyczyną istotnego napięcia emocjonalnego.
D. Objawy występują wyłącznie lub najczęściej w sytuacjach budzących obawę albo w następstwie rozmyślania o takich sytuacjach.
Przyczyny fobii społecznej. Czynniki ryzyka – fobia społeczna
Pierwsze nieprzyjemne objawy pojawiają się w okresie dzieciństwa i adolescencji. Zaostrzenie objawów następuje w okresie późnej adolescencji lub wczesnej dorosłości. Zaostrzenie może być związane z nowymi zadaniami rozwojowi, takimi jak: potrzeba zwiększonej autonomii, uniezależnienie od sfery rodzinnej, budowanie pierwszych znaczących relacji i związków.
Czynnikami ryzyka może być płeć, z fobią społeczną zmaga się więcej kobiet oraz przeszłe doświadczenia.
Negatywne doświadczenia z przeszłości, związane ze środowiskiem rodzinnym, które mogło być karzące i kontrolujące. Środowisko rodzinne cechowało się wyższym poziomem izolacji i nieufności w stosunku do innych. Osoby z fobią społeczną mają często awersyjne doświadczenia z grupą rówieśniczą, mogły być ofiarą przemocy psychicznej i fizycznej.
Rodzaj fobii, rodzaj lęku społecznego
Fobia społeczna izolowana, związana jest z jedną, konkretną sytuacją społeczną lub miejscem, nasilającą lęk. Fobia izolowana może dotyczyć szkoły, środków komunikacji, przemówień publicznych. Fobia izolowana może rozprzestrzenić się na inne sfery życia i rozwijać się w kierunku fobii uogólnionej.
Fobia społeczna uogólniona to doświadczanie silnego lęku w wielu sytuacjach społecznych i miejscach. Fobia społeczna dużo silniej oddziałuje na różne aspekty życia. W fobii uogólnionej dużo częściej mogą współwystępować takie zaburzenia jak: uzależnienie od alkoholu i narkotyków (substancje psychoaktywne), zaburzenie depresyjne m.in depresja maskowana.
Test online– skala lęku społecznego Leibowitza
Powszechnie używaną skalą do diagnozy zespołu lęku społecznego jest skala lęku społecznego leibowitza (the leibowitz social anxiety scale LSAS). Narzędzie, test składa się z 24 pytań, za pomocą skali można określić nasilenie objawów, ustalić zakres sytuacji społecznych, których się obawiamy i/lub unikamy. Każde pytanie oceniasz na skali od 0 do 3.
Podobnie jak w przypadku wielu testów, test na fobię społeczną nie jest jednoznaczny z diagnozą fobii społecznej, stanowi raczej wsparcie w kierunku rozpoznania. Warto pamiętać, że aby potwierdzić diagnozę, powinnaś skorzystać z pomocy psychiatry lub psychologa.
Przeczytaj opisy wszystkich sytuacji przedstawionych w tabeli i w każdym przypadku odpowiedz na dwa pytania:
- Jak mocno doświadczam lęku lub strachu w tej sytuacji ?
- Jak bardzo jestem skłonna unikać takiej sytuacji ?
Użyj następującej punktacji:
Strach lub lęk:
0 = brak
1 = łagodny
2 = umiarkowany
3 = silny
Unikanie sytuacji:
0 = nigdy (0%)
1 = niekiedy (1 – 33%)
2 = często (34% – 66%)
3 = zawsze (67% – 100%)
| Sytuacja | lęk | unikanie sytuacji |
| 1. Rozmawianie przez telefon przy innych | ||
| 2. Bycie w małej grupie osób | ||
| 3. Jedzenie w miejscu publicznym | ||
| 4. Picie z innymi w miejscu publicznym | ||
| 5. Rozmawianie ze zwierzchnikiem, kimś ważnym | ||
| 6. Wygłaszanie mowy, wystąpienia publiczne przed dowolną publicznością | ||
| 7. Wyjście na imprezę, spotkanie towarzyskie | ||
| 8. Praca pośród ludzi, gdy ktoś może cie obserwować | ||
| 9. Pisanie pośród ludzi, gdy ktoś może cie obserwować | ||
| 10. Dzwonienie do osoby, której nie znasz dobrze | ||
| 11. Rozmawianie z ludźmi, których nie znasz dobrze | ||
| 12. Spotykanie nieznajomych osób | ||
| 13. Korzystanie z publicznej toalety | ||
| 14. Wchodzenie do pomieszczenia, gdzie inni już siedzą | ||
| 15. Bycie w centrum uwagi, zainteresowania | ||
| 16. Przemawianie na spotkaniu | ||
| 17. Wykonywanie jakiegoś testu wiedzy lub umiejętności | ||
| 18. Spieranie się z osobą, której nie znasz dobrze | ||
| 19. Patrzenie w oczy ludziom, których nie znasz | ||
| 20. Wygłaszanie przygotowanego wykładu lub raportu przed grupą osób | ||
| 21. Podrywanie kogoś | ||
| 22. Reklamowanie towaru w sklepie | ||
| 23. Urządzanie przyjęcia np. urodzin | ||
| 24. Stawianie granic natrętnemu sprzedawcy | ||
| Suma: | ||
| Łączna punktacja: |
Następnie zsumuj wyniki z kolumny „lęk” oraz z kolumny „unikanie”, tak aby uzyskać łączną sumę punktów.
Wynik
0 – 54 = brak fobii społecznej
55 – 65 = łagodna fobia społeczna
66 – 80 = umiarkowana fobia społeczna
81 – 95 = nasilona fobia społeczna
96 i więcej = bardzo nasilona fobia społeczna
Jeśli wyniki testu wskazują, że cierpisz na fobię społeczną, skontaktuj się z psychologiem lub psychiatrą, w celu potwierdzenia rozpoznania i zaplanowania odpowiedniego plany leczenia. Specjalista, terapeuta doradzi, czy optymalną formą będzie psychoterapią, czy też równolegle farmakoterapia. Dobrą wiadomością jest to, że istnieją sprawdzone protokoły pracy z fobią społeczną. Badania wskazują, że leczenie fobii społecznej ma wysoką skuteczność, istnieje wiele skutecznych technik redukujące objawy. Jedną z najpopularniejszych oddziaływań terapeutycznych jest terapia poznawczo-behawioralna. Dzięki odpowiedniemu wsparciu i leczeniu możesz nauczyć się, jak przezwyciężyć swoje lęki i prowadzić bardziej satysfakcjonujące życie.
Opracowano na podstawie: Liebowitz MR. Social Phobia. Mod Probl Pharmacopsychiatry 1987;22:141-173