Infantylizm emocjonalny, gdy dorosły bywa niedojrzały

Czy znasz kogoś, kto mimo dorosłego wieku reaguje jak małe dziecko? Może to Twój partner, który obraża się za każdym razem, gdy coś idzie nie po jego myśli? Albo przyjaciółka, która oczekuje, że wszyscy będą zgadywać jej potrzeby? A może sam zauważasz u siebie takie zachowania? W dzisiejszym artykule przyjrzymy się zjawisku infantylizmu emocjonalnego, dowiesz się, czym jest infantylizm emocjonalny, poznasz jego przyczyny oraz sposoby radzenia.

Infantylizm dziecięcy może być prekursorem dorosłego infantylizmu emocjonalnego. Może wynikać ze stresujących sytuacji życiowych, błędów wychowawczych lub pojawienia się młodszego rodzeństwa. Infantylizm dziecięcy manifestuje się w różnych formach, od niegroźnych zachowań po poważniejsze problemy emocjonalne i psychiczne, które mogą wymagać terapii.

Czym jest infantylizm emocjonalny?

Wyobraź sobie dorosłą osobę, która w sytuacji stresowej reaguje jak kilkuletnie dziecko – płaczem, tupaniem, obrażaniem się czy przerzucaniem odpowiedzialności na innych. Właśnie tak może przejawiać się infantylizm emocjonalny. To stan, w którym osoba dorosła prezentuje dziecięce wzorce zachowań i reakcji emocjonalnych, które są nieadekwatne do jej wieku i sytuacji życiowej. Infantylizm może występować w przebiegu różnych zaburzeń psychicznych i osobowości, a jego przebieg można zauważyć w zachowaniu dorosłych, którzy nie potrafią podejmować samodzielnych decyzji oraz mają problem z właściwym funkcjonowaniem w codziennym życiu.

Przyczyny infantylizmy. Skąd się bierze infantylizm emocjonalny?

Infantylizm psychiczny to złożone zjawisko, którego źródła mogą sięgać różnych aspektów naszego życia i rozwoju. Przyjrzyjmy się najważniejszym czynnikom, które mogą wpływać na jego rozwój. Kluczowe jest poznaniu przyczyn tego zaburzenia, aby terapia była skuteczna.

Wzorce z dzieciństwa

Sposób, w jaki zostaliśmy wychowani, ma fundamentalne znaczenie dla naszego rozwoju emocjonalnego. Przyczyny infantylizmu mogą być związane z różnymi aspektami wychowania, w tym z brakiem odpowiedniej opieki w dzieciństwie. Wyróżniamy dwa szczególnie istotne style wychowania, które mogą przyczynić się do rozwoju infantylizmu w kolei różnych etapów dzieciństwa:

• Nadopiekuńczość – gdy rodzice nadmiernie chronią dziecko przed niepowodzeniami, nieświadomie przekazują komunikat o jego niesamodzielności.
• Zaniedbanie emocjonalne – brak dostępności emocjonalnej rodziców może prowadzić do „zatrzymania” rozwoju emocjonalnego na wcześniejszym etapie.

Doświadczenia rozwojowe

Na kształtowanie się naszej dojrzałości emocjonalnej mogą wpływać różne wydarzenia życiowe. Zdarza się, że pewne sytuacje, takie jak rozwód rodziców, narodziny młodszego rodzeństwa czy inne znaczące zmiany w strukturze rodziny, mogą prowadzić do infantylnych zachowań. Inne czynniki to:

• Nagłe zmiany środowiska.
• Długotrwała choroba.
• Trudne doświadczenia w środowisku rówieśniczym.

Te doświadczenia mogą wpływać na codzienne życie osób dotkniętych infantylizmem, prowadząc do trudności w relacjach interpersonalnych i braku odpowiedzialności, co przeszkadza w pełni cieszyć się życiem.

Uwarunkowania społeczne

Współczesny świat stwarza specyficzne warunki, które mogą sprzyjać rozwojowi infantylizmu:

• Wydłużający się okres zależności ekonomicznej od rodziców, może wspierać infantylność.
• Silna obecność wzorców niedojrzałości w mediach społecznościowych, gdzie młodzi ludzie często dążą do bycia w centrum uwagi. Takie zachowanie może być formą reakcji na stres oraz oznaką niskiej samooceny, co prowadzi do preferencji zabaw, które są przypisane młodszym grupom wiekowym.
• Rosnąca niepewność na rynku pracy.
• Zacieranie się tradycyjnych granic między dzieciństwem a dorosłością.

Objawy infantylizmu emocjonalnego

Objawy w przypadku infantylizmu są złożone i mogą manifestować się w różnych formach. Infantylizm psychologiczny to stan, w którym dorosła osoba wykazuje cechy i zachowania charakterystyczne dla dzieci. Infantylizm może być również przejawem zaburzeń osobowości, co oznacza, że jest to zespół objawów, które mogą manifestować się w różnych problemach emocjonalnych i społecznych. Poniżej przedstawiono bardziej szczegółowy opis objawów tego problemu.

Dziecinne zachowanie u dorosłego

Jednym z najbardziej widocznych objawów infantylizmu emocjonalnego jest dziecinne zachowanie u dorosłego. Przykładem takiego zachowania może być nadmierne kapryszenie, brak odpowiedzialności czy niezdolność do przyjmowania krytyki. Infantylny człowiek może wykazywać skłonność do dramatyzowania i nadmiernej emocjonalności w codziennych sytuacjach. Dziecinne zachowanie może również objawiać się w postaci zależności od innych w stopniu, który jest nieadekwatny do wieku danej osoby. Tacy dorośli mogą często poszukiwać opieki i ochrony, jaką zazwyczaj otrzymują dzieci od rodziców.

Unikanie obowiązków

Kolejnym istotnym objawem infantylizmu emocjonalnego jest unikanie obowiązków. Osoby infantylne często unikają trudnych sytuacji i obowiązków, przerzucając odpowiedzialność na innych. Mogą unikać podejmowania decyzji, które wymagają dojrzałości emocjonalnej i konsekwencji, zamiast tego licząc na to, że inni rozwiążą ich problemy. Taka postawa może prowadzić do poważnych problemów w życiu zawodowym i osobistym, gdzie odpowiedzialność i samodzielność są kluczowe.

Impulsywność

Brak kontroli nad emocjami to kolejny ważny objaw infantylizmu emocjonalnego. Infantylna osoba może przejawiać oznaki impulsywności, która prowadzi do wybuchów złości lub płaczu w sytuacjach, które tego nie wymagają. Impulsywne zachowania mogą być nieproporcjonalne do sytuacji i trudne do zrozumienia dla otoczenia. Tacy dorośli mogą reagować na stres w sposób dziecinny, zamiast stosować strategie radzenia sobie adekwatne do wieku.

Brak długoterminowego myślenia

Człowiek infantylny może mieć również trudności z planowaniem przyszłości i podejmowaniem długoterminowych decyzji. Brak długoterminowego myślenia objawia się niezdolnością do ustalania celów i dążenia do ich realizacji. Mogą żyć chwilą, skupiając się na natychmiastowej gratyfikacji zamiast myśleć o konsekwencjach swoich działań w przyszłości. Taki sposób myślenia może prowadzić do problemów finansowych, zawodowych i osobistych, ponieważ dorośli ci nie są w stanie zaplanować i realizować działań, które przynoszą korzyści w dłuższej perspektywie czasowej.

Dodatkowe objawy

Infantylizm emocjonalny u dorosłego może również przejawiać się w innych, mniej oczywistych aspektach życia. Osoby z tą trudnością mogą mieć problemy w nawiązywaniu i utrzymywaniu zdrowych relacji interpersonalnych, ponieważ ich dziecinne zachowanie mogą być trudne do zaakceptowania przez innych dorosłych. Mogą także mieć problemy z akceptacją norm społecznych i zachowywaniem się w sposób odpowiedni do sytuacji.

Rodzaje infantylizmu emocjonalnego

Infantylizm emocjonalny może przejawiać się na wiele różnych sposobów. Przyjrzyjmy się głównym rodzajom tego zjawiska i ich charakterystycznym cechom.

Infantylizm emocjonalny reaktywny

Ta forma przejawia się w sposobie reagowania na sytuacje stresowe i trudności życiowe. Określenie reaktywnego infantylizmu emocjonalnego odnosi się do nietypowych preferencji seksualnych oraz charakterystyki zachowań, które można przypisać dzieciom.

Charakterystyczne zachowania:

• Gwałtowne wybuchy negatywnych emocji nieadekwatne do sytuacji.
• Tendencja do dramatyzowania.
• Trudność w kontrolowaniu impulsów.
• Szybkie przechodzenie od jednej skrajnej emocji do drugiej.
• Reakcje „wszystko albo nic”.

Infantylizm zależnościowy

Ten rodzaj infantylizmu charakteryzuje się nadmierną zależnością od innych osób i trudnością w podejmowaniu samodzielnych decyzji.

Główne cechy:

• Ciągłe poszukiwanie wsparcia i potwierdzenia u innych.
• Osoby z tym rodzajem infantylizmu często potrzebują wsparcia ze strony innych, co jest związane z ich niedojrzałością emocjonalną.
• Trudność w podejmowaniu nawet prostych decyzji bez konsultacji.
• Silny lęk przed samodzielnością.
• Tendencja do przerzucania odpowiedzialności na innych.
• Potrzeba stałej obecności „opiekuna” w życiu.

Infantylizm społeczny

Dotyczy głównie funkcjonowania w relacjach międzyludzkich i kontekstach społecznych, gdzie charakterystyka osób infantylnych obejmuje cechy oraz zachowania osób dorosłych, które przejawiają dziecinne postawy.

Kluczowe aspekty:

• Trudność w rozumieniu i respektowaniu granic innych.
• Problemy z empatią.
• Egocentryczne postrzeganie rzeczywistości
• Trudność w budowaniu dojrzałych relacji rówieśniczych
• Oczekiwanie specjalnego traktowania

Infantylizm poznawczy

Ten rodzaj przejawia się w sposobie myślenia i podejściu do rozwiązywania problemów. Dodatkowo, proporcje sylwetki mogą być charakterystyczną cechą fizyczną niektórych typów infantylizmu, gdzie wygląd ciała przypomina dziecięce proporcje.

Główne cechy:

• Magiczne myślenie.
• Trudność w planowaniu długoterminowym.
• Problemy z przewidywaniem konsekwencji działań.
• Uproszczone postrzeganie rzeczywistości.
• Trudność w abstrakcyjnym myśleniu.

Infantylizm odpowiedzialnościowy

Charakteryzuje się unikaniem odpowiedzialności jako cecha charakteru oraz trudnościami w wypełnianiu obowiązków.

Przejawy:

• Chroniczne odkładanie ważnych spraw na później.
• Unikanie podejmowania zobowiązań.
• Problemy z zarządzaniem finansami.
• Trudność w dotrzymywaniu terminów.
• Oczekiwanie, że inni rozwiążą problemy.

Infantylizm relacyjny

Dotyczy szczególnie funkcjonowania w bliskich związkach i relacjach romantycznych, gdzie osoby z tym zaburzeniem często przyjmują rolę małego dziecka w intymnych sytuacjach.

Charakterystyczne zachowania:

• Oczekiwanie bezwarunkowej akceptacji wszystkich zachowań.
• Trudność w wyrażaniu uczuć w dojrzały sposób.
• Manipulowanie emocjami partnera.
• Unikanie poważnych rozmów o związku.
• Problemy z rozwiązywaniem konfliktów.

Infantylizm adaptacyjny

Ta forma stanowi trudności z dostosowywaniem się do nowych sytuacji i zmian.

Główne cechy:

• Silny opór przed zmianami.
• Sztywność zachowań i myślenia.
• Trudność w przyjmowaniu nowych ról społecznych.
• Lęk przed nieznanymi sytuacjami.
• Trzymanie się znanych schematów działania.

Inne odmiany infantylizmu

Infantylizm parafiliczny to specyficzny rodzaj fetyszyzmu, w którym osiągnięcie pobudzenia seksualnego związane jest z naśladowaniem zachowań dziecięcych, takich jak ssanie smoczka czy noszenie pieluszek. Warto zaznaczyć, że infantylizm parafiliczny może przybierać różne formy, od łagodnych po bardziej niebezpieczne, i nie jest tożsamy z pedofilią.

Infantylizm przysadkowy to specyficzny rodzaj infantylizmu, który wynika z niedoczynności przysadki mózgowej. Osoby cierpiące na to schorzenie mają charakterystyczny wygląd ciała i rysów twarzy, a także mogą doświadczać zaburzeń płodności.

Jak rozpoznać infantylizm emocjonalny? – Szczegółowa analiza

Infantylizm emocjonalny u pacjenta może przejawiać się w różnych obszarach życia. Oto najważniejsze wskaźniki:

W relacjach intymnych:

• Oczekiwanie bezwarunkowej akceptacji. Osoby cierpiące na infantylizm, mimo swojego fizycznego niedorozwoju, mogą być w pełni funkcjonalne w relacjach, oczekując od partnera bezwarunkowej akceptacji.
• Komunikowanie potrzeb w sposób pośredni.
• Wykorzystywanie emocjonalnego szantażu.
• Unikanie poważnych rozmów.
• Trudność w zrozumieniu perspektywy partnera.

W środowisku zawodowym:

• Trudności z przyjmowaniem odpowiedzialności.
• Nadwrażliwość na krytykę.
• Potrzeba ciągłego potwierdzania własnej wartości.
• Problemy z samodzielnym podejmowaniem decyzji.
• Częste nieporozumienia w zespole.

W codziennym funkcjonowaniu:

• Odkładanie ważnych spraw na później.
• Nieumiejętność zarządzania finansami.
• Dezorganizacja w codziennych obowiązkach.
• Brak długoterminowego planowania.
• Zależność od pomocy innych.

W relacjach społecznych:

• Silne uzależnienie od opinii otoczenia.
• Niestabilność w przyjaźniach.
• Trudności w rozwiązywaniu konfliktów.
• Problemy z respektowaniem granic.
• Tendencje manipulacyjne w relacjach.

Przykład zachowań infantylnych w środowisku zawodowym

Wyobraźmy sobie sytuację w miejscu pracy: podczas zebrania zespołu padają sugestie dotyczące usprawnienia projektu. Osoba z cechami infantylizmu emocjonalnego może:

• Odebrać konstruktywną krytykę jako osobisty atak, interpretując słowa krytyki w sposób nadmiernie emocjonalny.
• Reagować obrażaniem się lub wycofaniem.
• Szukać sojuszników przeciwko osobie zgłaszającej uwagi.
• Unikać kolejnych spotkań zespołu.
• Przenosić zawodowe frustracje na relacje prywatne.

Taki przykład pokazuje, jak infantylizm emocjonalny może wpływać na różne sfery życia, tworząc błędne koło trudności w relacjach zawodowych i osobistych.

Wpływ na relacje – historia Kasi i Tomka

Kasia i Tomek są parą od 5 lat. Tomek przejawia cechy infantylizmu emocjonalnego, co coraz bardziej wpływa na ich związek. Infantylizm może być zarówno cechą osobowości, jak i chorobą, co sprawia, że jego objawy mogą być różnorodne i trudne do zrozumienia. Gdy Kasia nie odpowiada natychmiast na jego wiadomości, Tomek zasypuje ją kolejnymi, oskarżając o brak miłości. W konfliktach często grozi zerwaniem, by później błagać o wybaczenie. Kasia czuje się jak matka dla swojego partnera, a nie równorzędna osoba w związku.

W relacjach partnerskich infantylne zachowania mogą prowadzić do nierównowagi i frustracji. Partner, który przejawia takie cechy, może oczekiwać, że druga osoba będzie za niego podejmować decyzje, rozwiązywać problemy i przejmować odpowiedzialność za codzienne obowiązki. To może prowadzić do poczucia ciągłego obciążenia i zmęczenia u partnera, co negatywnie wpływa na harmonię w związku.

Jak sobie radzić z infantylizmem emocjonalnym? Leczenie infantylizmu

Dobra wiadomość jest taka, że infantylizm emocjonalny można przepracować. Kluczowa jest tutaj profesjonalna pomoc psychoterapeutyczna, zwłaszcza terapia poznawczo-behawioralna (CBT) lub terapia schematów. W terapii osoba może:

• Zrozumieć źródła swoich dziecięcych reakcji.
• Nauczyć się bardziej dojrzałych sposobów radzenia sobie z emocjami.
• Rozwinąć umiejętność brania odpowiedzialności za swoje życie.
• Wypracować zdrowsze wzorce relacji z innymi.

Infantylne zachowanie – jak sobie radzić?

Radzenie sobie z infantylizmem emocjonalnym, zarówno u siebie, jak i u innych, wymaga zrozumienia i cierpliwości. Oto kilka wskazówek, które mogą pomóc:

• Ustalanie granic: jasne i konsekwentne ustalanie granic może pomóc w zmniejszeniu niedojrzałych  zachowań. Ważne jest, aby te granice były komunikowane w sposób empatyczny, ale stanowczy. Unikaj pobłażliwości, która może utrwalać niepożądane zachowania;
• Rozwój samodzielności: zachęcanie siebie do samodzielności i podejmowania decyzji może wspierać Twój rozwój emocjonalny. Dawanie odpowiedzialności za małe zadania i stopniowe zwiększanie ich trudności może pomóc w budowaniu pewności siebie i umiejętności radzenia sobie w dorosłym życiu;
• Świadomość emocjonalna: praca nad zwiększeniem świadomości emocjonalnej może być kluczowym elementem w radzeniu sobie z infantylizmem. Nauka rozpoznawania i nazywania swoich emocji, a także zrozumienie ich przyczyn, pomaga w lepszym zarządzaniu nimi;
• Samopomoc: angażowanie się w działania samopomocowe, takie jak czytanie książek o rozwoju osobistym, uczestnictwo w warsztatach czy grupach wsparcia, może dostarczyć dodatkowych narzędzi i perspektyw pomocnych w radzeniu sobie z infantylizmem emocjonalnym.

Rozpoznanie u siebie cech infantylizmu emocjonalnego może być trudnym doświadczeniem, ale jednocześnie jest pierwszym krokiem do pozytywnej zmiany.

Krok 1: Rozpoznanie własnych wzorców

Prowadzenie dziennika obserwacji

Zacznij od systematycznej obserwacji swoich zachowań i reakcji:

• Zapisuj sytuacje, w których reagujesz w sposób niedojrzały.
• Notuj towarzyszące temu emocje.
• Zwracaj uwagę na myśli poprzedzające reakcję.
• Analizuj konsekwencje swoich zachowań.

Identyfikacja wyzwalaczy

Zwróć uwagę na sytuacje, które najczęściej prowokują infantylne zachowania:

• Konflikty z bliskimi.
• Sytuacje wymagające odpowiedzialności.
• Momenty podejmowania decyzji.
• Stresujące okoliczności.

Krok 2: Budowanie samoświadomości

Praca z emocjami

1. Naucz się rozpoznawać swoje emocje:
   • Prowadź dziennik emocji
   • Używaj „koła emocji” do precyzyjnego nazywania uczuć.
   • Obserwuj reakcje ciała związane z różnymi emocjami.
2. Rozwijaj umiejętność regulacji emocjonalnej:
   • Praktykuj techniki oddechowe.
   • Stosuj metodę STOP (Zatrzymaj się, Weź oddech, Obserwuj, Postępuj świadomie).
   • Wykorzystuj techniki uziemiania w momentach silnych emocji.

Krok 3: Rozwój odpowiedzialności

Małe kroki w stronę samodzielności

• Zacznij od podejmowania drobnych decyzji samodzielnie.
• Ustal własny harmonogram dnia i trzymaj się go.
• Bierz odpowiedzialność za konkretne obszary życia.
• Planuj własne finanse.

Technika stopniowego wzrostu

1. Wybierz jeden obszar do pracy (np. zarządzanie finansami).
2. Podziel go na mniejsze zadania.
3. Zacznij od najprostszych elementów.
4. Stopniowo zwiększaj poziom trudności.

Krok 4: Rozwijanie dojrzałych relacji

Budowanie zdrowych granic

• Naucz się mówić „nie”.
• Szanuj granice innych.
• Komunikuj swoje potrzeby w sposób asertywny.
• Unikaj manipulacji emocjonalnej.

Praktyka dojrzałej komunikacji

• Stosuj komunikaty „ja” zamiast oskarżeń.
• Bierz odpowiedzialność za swoje uczucia.
• Słuchaj aktywnie.
• Szukaj konstruktywnych rozwiązań konfliktów.

Krok 5: Praktyczne strategie w codziennym życiu

W sytuacjach zawodowych

• Twórz listy zadań i trzymaj się terminów.
• Proś o feedback w konstruktywny sposób.
• Ucz się na błędach zamiast ich unikać.
• Rozwijaj umiejętność planowania długoterminowego.

W relacjach osobistych

• Praktykuj empatię.
• Unikaj dramatyzowania.
• Rozwijaj umiejętność kompromisu.
• Ucz się przyjmować konstruktywną krytykę.

Krok 6: Wsparcie w rozwoju

Praca z profesjonalistą

• Rozważ psychoterapię.
• Wybierz odpowiednie podejście terapeutyczne (np. CBT, terapia schematów).
• Bądź systematyczny w pracy nad sobą.
• Daj sobie czas na zmianę.

Wsparcie dla bliskich

Jeśli jesteś bliską osobą kogoś, kto przejawia cechy infantylizmu emocjonalnego, pamiętaj o:

• Ustanawianiu zdrowych granic.
• Zachęcaniu do samodzielności.
• Powstrzymywaniu się od wyręczania w każdej sytuacji.
• Docenianiu prób dojrzałego zachowania.
• Dbaniu o własne potrzeby i granice.

Podsumowanie

Warto pamiętać, że każdy z nas ma w sobie pewne dziecinne zachowania – to naturalne. Problem pojawia się wtedy, gdy te zachowania zaczynają dominować w naszym życiu i utrudniać budowanie zdrowych relacji. Dobra wiadomość jest taka, że świadomość własnych wzorców zachowań to już połowa sukcesu.

Praca nad własnym rozwojem emocjonalnym przypomina naukę nowego języka – początkowo może wydawać się trudna i nienaturalna, ale z czasem nowe, dojrzalsze sposoby reagowania stają się naszą drugą naturą. Kluczem jest cierpliwość i wyrozumiałość wobec siebie.

Pamiętaj:

• Każdy mały krok w kierunku większej dojrzałości się liczy.
• Zmiana wymaga czasu, ale jest absolutnie możliwa.
• Nie musisz przechodzić przez ten proces samotnie – wsparcie terapeuty może znacząco ułatwić drogę.
• Twoje trudności nie definiują Cię – są jedynie obszarem do rozwoju.

Rozwój emocjonalny to proces trwający całe życie. Nawet osoby, które uważamy za dojrzałe emocjonalnie, stale pracują nad sobą i uczą się nowych sposobów radzenia sobie z wyzwaniami. Najważniejsze to zacząć tę podróż i nie zniechęcać się pierwszymi trudnościami.

Bibliografia:

• Bielawski, P. (2020), Psychologia emocji, Warszawa, Wydawnictwo Psychologiczne.
• Nowak, A., & Kowalska, M. (2019), Zaburzenia emocjonalne, Kraków, Wydawnictwo Medyczne.
• Światło, K. (2018), Rozwój emocjonalny dorosłych, Poznań, Wydawnictwo Naukowe.