18 schematów Younga. Czym są schematy?
Schematy są integralnym element procesu rozumienia świata, często utrzymują się przez całe nasze dorosłe życie. Każdy z nas posiada adaptacyjne i nieadaptacyjne schematy. Schematy są trwałe, odporne na zmianę , walczące o przetrwanie. Od chwili powstania odgrywają kluczową rolę w naszym funkcjonowaniu. Schemat to często niepisane, uniwersalne prawo. Wyróżniamy 18 negatywnych schematów według Younga.
Kliencie, którzy zgłaszają się na terapię z powodu różnych objawów: lękowych, depresyjnych, bądź innych problemów (np. perfekcjonizm czy izolacja) często zgłaszają konsekwencje swoich negatywnych schematów. Jeśli myślisz i czujesz, że nikt tak naprawdę Ciebie nie rozumie, że nikogo nie obchodzisz to znak, że twój schemat deprywacji emocjonalnej jest aktywny. W związku z schematem, możesz skarżyć się na stany depresyjne (m.in. obniżenie nastroju, niższą motywacje do działania i poznawania innych ludzi). Leczenie wyłącznie objawów, może być niewystarczające do życia zgodnie z własnymi potrzebami i pragnieniami.
Jak zdefiniować schemat wadliwości? Czym jest wstyd?
Schemat wadliwości obejmuje podstawowe przekonanie, które wzbudza w tobie poczucie, że jesteś osobą w jakiś sposób wybrakowaną, niepełnowartościową lub z pewnym defektem. Schemat wywołuje wrażenie, że jeżeli ktoś się do Ciebie zbliży, czy też pozna twoje zauważalne wady, to cię odrzuci bądź się odsunie. Poczucie wadliwości może wiązać się z wadami, które dostrzegasz w swoim wnętrzu, na przykład egoizm, impulsywność; albo z defektami dostrzegalnym publicznie np. w postaci niepożądanych cech wyglądu fizycznego czy nieadekwatności w kontaktach społecznych. Nierozerwalną emocją związaną ze schematem wadliwości jest uczucie wstydu.
Ze względu na schemat wadliwości możesz przejawiać nadmierną wrażliwość na wszelką krytykę, niepowodzenia, porównywania lub brak akceptacji ze strony innych. Twoje poczucie wartości jest uzależnione od zdarzeń zewnętrznych, na który masz ograniczony wpływ. Masz wrażenie, że gdyby ktokolwiek ujrzał Twoje prawdziwe oblicze, to potwierdziłby prawdę o Tobie – twój schemat wadliwości. W związku z tym, schemat uniemożliwia tworzenie stabilnych więzi, budowanie satysfakcjonujących relacji i prowadzi często do osamotnienia.
Źródło schematu wadliwości – poczucie winy
Powstanie schematu wadliwości, tak jak innych schematów, zazwyczaj ma związek z narażeniem w dzieciństwie na traumatyczne zdarzenie. Często silnym motywem jest odrzucenie i krytyka. Bez względu na to, czy takie zdarzenie miało miejsce tylko raz, czy też powtarzało się przez dłuższy czas. Źródłem mógł być chłód i odrzucenie ze strony rodzica, system rodzinny mógł deprecjonować potrzeby, porównywać, oczekiwać przy niskim poziomie troski i wsparcia. Osoby z tym schematem mogły doświadczać odrzucenia uderzającego w fundamenty bycia człowiekiem. Innym źródłem mogły być doświadczenia szkolne i rówieśnicze, związane z krytyką, etykietyzacją, przemocą. Takie doświadczenia budują w dziecku przekonanie o byciu w jakimś sensie złą, niewystarczającą, aby móc ją kochać i wspierać. Dzieci czują się winne, obarczają siebie odpowiedzialnością za niewłaściwe traktowanie środowiska rodzinnego czy szkolnego. Dorosłe osoby z tym schematem wierzą, że na miłość trzeba zasłużyć tzw. miłość warunkowa, często w obszarach relacji widać elementy samopoświęcenia. Czasem osoby posiadające schemat wadliwości starają się ukrywać przed bliskością i zaangażowaniem, ponieważ wierzą, że i tak nie zasłużą i finał relacji zawsze będzie taki sam – zostaną same, niekochane. W dorosłym życiu przekonanie o własnej bezwartościowości, może przeszkadzać żyć, w taki sposób jaki chcesz. Trudno jest ci się poczuć dobrze ze sobą, masz trudność w stworzeniu relacji, które są dobre, trudno ci zobaczyć swoje sukcesy i poczuć szczęście.
Jak działa schemat – metafora nieprzyjaciela
Wyobraź sobie osobę, którą nie darzysz sympatią. Wyobraź sobie, że codziennie puka do twoich drzwi, starasz się ją trzymać z daleka od siebie i nie otwierać jej drzwi. Nawet zdarzają się momenty, że zapominasz o niej na chwilę. Jednak, gdy poczujesz się słabsza, doświadczysz niepowodzenia, twój nieprzyjaciel bez pukania, szybko wejdzie do domu. Bezwzględnie przekaże ci informacje, że to twoja wina, że zasługujesz na porażkę, że jesteś niewystarczająca, że starasz się ale i tak to się nie powiedzie. Za każdym razem, gdy twój węwnętrzny krytyk pojawia się w twoim domu, doświadczasz tego znajomego nieprzyjemnego uczucia, powodującego ścisk w żołądku. Właśnie tak działa schemat, pojawia się w sytuacjach dla ciebie trudnych, wrażliwych, aktywujących schemat i uruchamiający spiralę dawnych myśli i uczuć.
Strategie radzenia ze schematem wadliwości – konsekwencje wstydu
Jak sobie radzisz ze schematem wadliwości? Możesz mieć wiele strategii: kompensacja, podporządkowanie czy też unikanie. Na przykład, możesz korzystać z nadmiernej kompensacji i szukać uznania lub statusu w środowisku zawodowym czy szkolnym. Nieustannie starasz się zrobić wrażenie na innych bądź odnieść sukces po to, aby uciszyć swój strach przed tym, że będą Cię postrzegać jako oszustkę.
Możesz podporządkowywać ć się w relacjach z ludźmi, przyjmować postawę biernej zależności, nieustannie starając się zadowolić tych, którzy nie okazują ci wzajemności, są często chłodni i wymagający wobec ciebie. Wreszcie, możesz stosować unikanie w ramach różnych codziennych działań, choćby nadużywać alkoholu, dokonywać kompulsywnych zakupów, czy też przepracowywać się, aby nie mieć czasu na zatrzymanie się na chwilę.
Niestety twoje strategie radzenia sobie z poczuciem wadliwości prowadzą do powstania nowych postaci cierpienia. Smutek, toksyczny wstyd wpływa na pojawiające się nowe problemy w twoim życiu, możesz skarżyć się na uzależnienia behawioralne, pracoholizm, czy zaburzeń depresyjnych.
Jak radzić sobie ze wstydem? Jak zwiększyć poczucie własnej wartości ?
Nadchodzi moment wyboru między dwiema realnymi opcjami, między starą drogą wiodącą ku dotychczasowym strategią radzenia a drogą prowadzącą do kreatywnych, nowych reakcji, które zaczną osłabiać twój schemat. Gdy jesteś w stanie dać sobie przyzwolenie na ból i zetknięcie się z trudnymi emocjami, zaczynasz aktywną pracę nam zmianą starych wzorców. Pracą nad przełamanie schematu a nie próbą unikania.
Pierwszym bardzo ważnym krokiem, jest zrozumienie własnych strategii ich funkcji i wpływu na własne życie. Kiedy zaczynasz rozpoznawać własne strategię radzenia sobie z poczuciem wadliwości, zaczynasz coraz lepiej uświadamiać sobie, w jakich sytuacjach owe zachowania się pojawiają, jaki mają wpływ na różne obszary Twojego życia. Zaczynasz zdawać sobie z konsekwencji, które nie przybliżają Ciebie do twoich podstawowych własnych potrzeb. Twoja samoocena może wzrastać.
Psychoterapia schematów – szansa na pokonanie wstydu
Schemat, związany ze wstydem jest jednym z największych i najtrudniejszych schematów do uleczenie ale terapia schematów daje szansę na osłabienie nieadaptacyjnych wzorców. Na początku najważniejsza jest bezpieczna baza i zwiększenie swojej świadomości, również na poziomie emocjonalnym. Następnie zaczyna się aktywna praca z negatywnymi myślami, nieadaptacyjnymi wzorcami i trudnymi emocjami, takimi jak wstyd.
Pamiętaj uczymy się odczuwać wstyd od bardzo wczesnych lat, w wyniku traum, w wyniku przemocy psychicznej i fizycznej. Dzieci nie mają zdolności do zrozumienia co się dzieje wokół nich i przypisują winę sobie, za złe zachowania innych. Terapia schematów pomoże uwolnić wstyd i poczucie winy, który nosiłaś latami. Twoja samoocena może wzrastać, wówczas pojawi się wolność i dużo przestrzeni na doświadczania życia w dobry sposób, na który zasługujesz.
