Wysoka wrażliwość to cecha temperamentu, która dotyka około 20% populacji. Osoby wysoko wrażliwe są bardzo świadome swojego otoczenia i łatwo wychwytują subtelne sygnały, takie jak mimika twarzy, język ciała, a nawet emocje innych. Mają także bogate życie wewnętrzne, co prowadzi do głębszych przeżyć emocjonalnych. Zwykle są bardziej empatyczne niż inni, ale doświadczają też większego stresu, z powodu podwyższonej świadomości. W artykule dowiesz się, czym jest wysoka wrażliwość, jak rozpoznać ją u siebie oraz jak zadbać o siebie, będąc hiperwrażliwą?
Wrażliwa, wrażliwy w dzisiejszych czasach
W ostatnich latach dużo się pisze na temat wysokiej wrażliwości. Przeglądając strony internetowe czy otwierając popularne magazyny, możesz spotkać się z tym wyrażeniem. Możesz przeczytać optymistyczne informacje, wychwalające podwyższoną wrażliwość jako bezcenny skarb, sprawiając, że chcesz się dostrzec ją u siebie. A to popycha do pochopnego przyklejania etykietki “wysoko wrażliwa”, nie do końca rozumiejąc, czym wysoka wrażliwość tak naprawdę jest.
Ludzie wysoko wrażliwi charakteryzują się nadwrażliwością emocjonalną i wyższą reaktywnością na bodźce.
Z drugiej zaś strony, publikowane są także informacje całkowicie negujące zjawisko. W takim chaosie możesz nie wiedzieć już, co myśleć i jakie przyjąć stanowisko. Pora więc dowiedzieć się, czym jest wysoka wrażliwość.
Czym jest wysoka wrażliwość?
Każdy człowiek odbiera rzeczywistość, rejestrując napływające zewsząd sygnały. Nie oznacza to jednak, że wszyscy spostrzegamy ją w jednakowy sposób. Jako jednostki znacznie różnimy się od siebie w odbiorze bodźców – mamy większe lub mniejsze nasilenie cechy określanej jako wrażliwość przetwarzania sensorycznego. Ci, których układ nerwowy jest bardziej wyczulony i wyłapuje w otoczenia więcej informacji, to osoby hiperwrażliwe.
Hiperwrażliwość – cecha, którą powinnaś wziąć pod uwagę
Wysoka wrażliwość to zdolność wychwytywania subtelnych zmian w swoim otoczeniu i reagowania wzmożoną reakcją emocjonalną. Jest to cecha naszego temperamentu, która wpływa na to, jak postrzegamy, przetwarzamy i reagujemy na bodźce w naszym otoczeniu. Osoby o wysokiej wrażliwości są bardziej świadome swojego otoczenia, mają głębsze reakcje emocjonalne i łatwiej ulegają przytłoczeniu przez bodźce zewnętrzne. Hiperwrażliwość może być błogosławieństwem, jak i przekleństwem, ponieważ często doświadczamy silnych emocji, więcej czujemy, doświadczamy ale możemy też łatwo zostać przytłoczone lub wyczerpane, przez nadmierną stymulację.
A czym wysoka wrażliwość NIE jest?
– chorobą,
– zaburzeniem psychicznym,
– powodem do wstydu.
Czy osoba wysoko wrażliwa (wwo) w ogóle istnieje?
Historia pojęcia wysokiej wrażliwości rozpoczęła się dwadzieścia pięć lat temu. To właśnie wtedy Elaine Aron zaczęła eksplorować temat zainspirowana samoobserwacją i badaniem grupy studentów. Dziś, po upływie ponad dwóch dekad, już nie tylko Aron, lecz cała rzesza naukowców, zwraca uwagę na termin wysokiej wrażliwości i prowadzi nad nią badania.
Pojawiające się doniesienia o problematyczności wysokiej wrażliwości nie oznaczają, że jest ona nienaukowym wymysłem. Kontrowersje tyczą się głównie sformułowania pojęcia. Stworzony przez Aron termin nie jest bowiem wystarczająco precyzyjne ujęty, co rodzi dalsze spory. Pewne jest, że konieczne staje się usystematyzowanie zgromadzonej wiedzy i wyostrzenie samej definicji.
Na „złą sławę” wysokiej wrażliwości składa się także sposób, w jaki jest obecnie wykorzystywana. Tworzone na jej bazie materiały popularnonaukowe często mijają się z prawdą, a autorzy opierają się w nich nie na naukowych odkryciach i rzetelnych faktach, lecz głównie własnej intuicji.
Wszystko to oznacza, że wysoka wrażliwość nie jest mitem. Liczne badania wykazały, że opisywana cecha istnieje. Co więcej, jest częściej spotykana, niż można by zakładać – dotyka nawet do 20% populacji. To znaczy, że średnio jedna na pięcioro osób jest hiperwrażliwa.
Wysoko wrażliwa – czyli jaka? Jak rozpoznać u siebie wysoką wrażliwość?
Odbierasz rzeczywistość intensywniej
Co to znaczy, że odbierasz rzeczywistość intensywnie? Skąd się tego dowiedzieć, skoro nie możesz wejść w czyjąś skórę i sprawdzić, jak ostre zmysły ma przeciętny człowiek? Co prawda nie jesteś w stanie spojrzeć na świat cudzymi oczyma, lecz możesz oceniać własne odczucia i spostrzeżenia.
Osoby wysoko wrażliwe mają złożone życie wewnętrzne, co wpływa na ich intensywne odbieranie rzeczywistości.
Będąc wysoko wrażliwą, dostrzegasz, że męczą Cię sytuacje, które nie stanowią obciążenia dla innych. Czujesz więcej, mocniej, dłużej, zauważasz nawet drobne zmiany, że rzeczywistość potrafi stać się nie do zniesienia przez (z pozoru) błahe powody – nieodpowiednie oświetlenie sali czy hałasy zza okna.
Zauważasz więcej
„Zwykły pokój. Nic ciekawego.” Tak zapewne po przekroczeniu progu pomyślałby ktoś przypadkowy… Ale gdy próg przekraczasz Ty, od razu lustrujesz wzrokiem stojący w rogu zakurzony bibelot, rejestrujesz światło tłumione ciężkimi zasłonami, słyszysz dobiegający skądś szmer i wyczuwasz delikatny kwiatowy zapach. Nowe pomieszczenie to dla Twojego mózgu obszar wytężonej eksploracji. Nie spoczniesz, dopóki nie przyjrzysz się wszystkiemu, angażując przy tym różne zmysły.
Odnajdujesz wiele szczegółów pomijanych automatycznie przez innych. Choć niekiedy jest to ogromna zaleta (pomyśl tylko, jak silnie chłoniesz sztukę w muzeum), to wysoko wrażliwi określają tę cechę jako przekleństwo. Wyszukiwanie drobiazgów wszędzie, gdzie się da, na dłuższą metę frustruje i męczy.
Czujesz przytłoczenie
Zmęczenia nie oznacza dla Ciebie jedynie intensywny dzień obfity w obowiązki. Do wyczerpania doprowadzają Cię duże ilości dźwięków, jaskrawe światła czy mocne zapachy. Kumulacja bodźców i ich zwiększone nasilenie sprawiają, że masz ochotę oddalić się czym prędzej: uciec, znaleźć zaciszne miejsce, odreagować.
U osób wysoko wrażliwych występują trudności w radzeniu sobie ze stresem, co dodatkowo potęguje uczucie przytłoczenia.
Chęć odcięcia się od denerwujących bodźców pojawia się w najróżniejszych momentach. Wtedy, gdy siedzisz w wypełnionej po brzegi sali konferencyjnej, podróżujesz autobusem w godzinach szczytu, spędzasz święta w rodzinnym gronie… Nie zawsze sytuację, w której ogarnie Cię przytłoczenie, umiesz przewidzieć.
Nieustannie analizujesz i rozpamiętujesz
Twoja głowa pracuje na pełnych obrotach. Na bieżąco rejestrujesz najdrobniejsze elementy otoczenia i je analizujesz. Lecz nie tylko to, co tu i teraz, pochłania Twoje procesy myślowe. Krążysz również wokół tego, co już się zdarzyło. W nieskończoność przywołujesz ledwie widoczne gesty i grymasy rozmówcy, odtwarzasz pojedyncze słowa. Zastanawiasz się, co można było zrobić inaczej, aby wypaść lepiej.
Czasami warto wracać wspomnieniami do przeszłości. Każda z nas wyciąga na tej podstawie wnioski i uczy się na błędach. Jednak ciągłe rozpamiętywanie tego, czego i tak nie da się już zmienić lub przywoływanie mało istotnych zdarzeń, donikąd nie prowadzi. Jedyne, co za sobą niesie, to lawina przykrych emocji i wyrzutów.
Masz dużo empatii do innych, a (za) mało do siebie
Szczerze współczujesz i przejmujesz się sytuacją innych. Kiedy ktoś opowiada Ci o swoich problemach, czujesz jakby sytuacja dotyczyła Cię osobiście. Twoim naturalnym odruchem jest próba niesienia pomocy, niezależnie od tego, czy zaoferować możesz uważne słuchanie, ciepłe słowo czy konkretne działania. Nie potrafisz przejść obojętnie obok poruszającej historii drugiego człowieka. Wysoko wrażliwe osoby mają dużą empatię i często przejmują się sytuacją innych. Brzmi to bardzo szlachetnie. Ale czy nie szkodzi Tobie?
W parze z wysokim poziomem empatii kierowanej do innych idzie u Ciebie zmniejszona empatia wobec samej siebie. Innymi słowy, starasz się co sił pomagać cierpiącym, ale zapominasz o sobie. Żyjesz dla innych, usuwając się na dalszy plan. Pomijasz własne potrzeby i nie poświęcasz sobie uwagi, a cudze problemy przytłaczają Cię emocjonalnie i unieruchamiają.
Jak ognia unikasz konfliktów
Unikasz kłótni i źle znosisz napiętą atmosferę. Konflikty wzbudzają w Tobie silne emocje i na długo wytrącają z równowagi. Wypowiedziane przez bliskich w gniewie nieprzemyślane słowa trzymasz w głowie długie lata, chowając urazę. Za wszelką cenę starasz się więc nie dopuszczać do spięć. I to nawet w takich sytuacjach, w których wydają się one nieuniknione.
Osoby wysoko wrażliwe a stres
Otwierasz kalendarz. Masz tydzień na uzupełnienie raportu i wysłanie go do szefa. Wzdychasz. Przenosisz wzrok na otwartą kartę w przeglądarce. Kilka wiadomości wymaga pilnej odpowiedzi. A przecież jeszcze wypełnić kilka dokumentów i podpisać umowę w banku. Teoretycznie na wszystko spokojnie wystarczy czasu i nie trzeba się martwić. Nie opuszcza Cię jednak gryząca niepewność, że coś nie pójdzie zgodnie z planem.
Będąc wysoko wrażliwą, silnie reagujesz na codzienne stresory. Napięcie towarzyszy Ci nawet w sytuacjach, w których zdecydowana większość ludzi zbytnio się nie przejmuje. Wyjątkowo wrażliwe osoby często doświadczają stresu i psychicznego wyczerpania. Szczególnie przerażają Cię obowiązki konieczne do wykonania w określonym terminie, często obawiasz się braku akceptacji ze strony innych. Dodatkowo możesz być nadwrażliwa na dużą ilość dźwięków i zapachów, w związku z tym już samo przebywanie w głośnym otoczeniu może być dla Ciebie stresorem.
Wysoka wrażliwość a depresja
Wysoka wrażliwość łączy się z silniejszym odczuwaniem całego spektrum emocji, nie wyłączając tych przykrych. Co więcej, trudniej Ci zapanować nad kłębiącymi w głowie myślami i uporać z negatywnymi przekonaniami. Opublikowane w 2018 roku przez duńskie badaczki Liv V Hjordt i Deę S Stenbæk wyniki wskazują na występowanie związku pomiędzy wysoką wrażliwością a depresją sezonową. Wyższy wynik na skali wrażliwości osiągnęli badani cierpiący na sezonowe stany depresyjne.
Skala osoby wysoko wrażliwej
Skala wysokiej wrażliwości, znana również jako skala osób wysoko wrażliwych (Highly Sensitive Person – HSP), została opracowana przez psychologa Elaine N. Aron i jest używana do oceny poziomu wrażliwości u ludzi. Skala ta skupia się na cechach związanych z wrażliwością sensoryczną, emocjonalną i poznawczą. Oto przykładowe pytania.
- Intensywność: Czy łatwo przesadzasz z reakcjami emocjonalnymi na bodźce zewnętrzne, takie jak dźwięki, zapachy, jasne światło lub emocje innych ludzi?
- Pogląd na szczegóły: Czy zauważasz subtelne szczegóły w swoim otoczeniu, które innym mogą umknąć? Czy jesteś w stanie zauważyć niuanse w twarzach, mimice lub nastrojach innych ludzi?
- Wrażliwość emocjonalna: Czy jesteś łatwo doświadczasz swoje emocjonalności, zarówno w sposób pozytywny, jak i negatywny? Czy emocje innych ludzi wpływają na twoje samopoczucie?
- Wrażliwość na bodźce społeczne: Czy jesteś bardziej wrażliwa na ocenę, krytykę lub komentarze innych ludzi? Czy często zastanawiasz się, co inni ludzie myślą o tobie?
- Wrażliwość na zmiany: Czy zmiany w życiu, takie jak nowe sytuacje, miejsca czy rutyny, wpływają na twoje samopoczucie? Czy potrzebujesz czasu na przystosowanie się do nowych sytuacji?
- Introspekcja: Czy lubisz spędzać czas sama ze sobą? Czy często zastanawiasz się nad swoimi działaniami i motywacjami?
- Emocjonalne wyczerpanie: Czy łatwo się przejmujesz lub stresujesz, co czasem doprowadza cię do emocjonalnego wyczerpania? Czy potrzebujesz czasu na regenerację po intensywnych emocjonalnie doświadczeniach?
- Empatia: Czy jesteś bardzo empatyczna i odczuwasz emocje innych ludzi w intensywny sposób? Czy często starasz się pomagać innym ludziom w trudnych sytuacjach?
Wysoka wrażliwość – test.
Zapoznaj się z poniższymi pytaniami i udziel na nie szczerej odpowiedzi: „Tak” lub „Nie”.
- Czy bodźce w Twoim otoczeniu (na przykład silne światło, hałas) sprawiają, że czujesz się przytłoczona?
- Czy silniej od innych ludzi reagujesz na codzienne zdarzenia?
- Czy zwracasz uwagę na tak drobne szczegóły, jak zmiana ułożenia rąk rozmówcy czy pojedyncze gesty?
- Czy dostrzegasz niezauważalne dla innych zmiany w oświetleniu czy natężeniu dźwięku?
- Czy po przebywaniu w otoczeniu pełnym bodźców potrzebujesz dłuższego odpoczynku?
Jeśli większość Twoich odpowiedzi to „Tak”, możesz podejrzewać, że jesteś osobą wysoko wrażliwą. Nie jest to jednak profesjonalny test, a jedynie wskazówka, dzięki której lepiej poznasz siebie.
Nieco dłuższe narzędzie, po które możesz sięgnąć w następnej kolejności, to opracowana przez Elaine Aron Skala Oceny Wysokiej Wrażliwości.
The Highly Sensitive Person – https://hsperson.com/test/highly-sensitive-test/
Jak pomóc osobie wysoko wrażliwej ?
Bycie bardzo wrażliwym może być trudnym doświadczeniem, ważne jest, aby zapewnić osobie o wysokiej wrażliwości wsparcie i empatii, której potrzebuje. Bardzo ważna jest uważność na drugą osobę i otwarta komunikacja. Zrozumienie, co to znaczy być bardzo wrażliwym i czego potrzebuję druga osoba, może być szczególnie ważne w budowaniu bliskich relacji.
Jak radzić sobie z wysoką wrażliwością?
Wysoka wrażliwość nie jest zaburzeniem. To jedna z cech temperamentu, stanowiąca o Twojej unikatowości. Nie da się jej „wyłączyć”, ale można nauczyć się ją akceptować. Rozumiejąc potencjalne konsekwencje bycia bardzo wrażliwym, możesz nauczyć się zarządzać emocjami.
Niezależnie od momentu, w którym uświadamiasz sobie, że należysz do grupy osób o podwyższonej wrażliwości, nie jest za późno, aby o siebie zadbać. Pomogą Ci w tym zebrane poniżej rady dla wysoko wrażliwych.
Poznaj (i zaakceptuj) siebie
Nie bój się swojej wrażliwości i nie ignoruj jej. Wszelkie próby uodpornienia się i jej obniżenia skazane są na porażkę. Nie oszukasz budowy swojego mózgu i nie przekształcisz domyślnego sposobu, w jaki zbiera informacje. Ale co możesz w takim razie zrobić? Poznać, zrozumieć i zaakceptować, jak hiperwrażliwość wpływa na Twoją codzienność.
Znajdź czas tylko dla siebie, usiądź i zastanów się:
- Czego potrzebujesz?
- Jakie emocje towarzyszą Ci na co dzień?
- Do czego dążysz?
- Co stanowi dla Ciebie największą trudność?
- Jak możesz dostosować swoje działania do poziomu własnej wrażliwości?
Zobacz, jakie korzyści niesie wrażliwość
Zapewne nieraz skutki funkcjonowania „na wysokich poznawczych obrotach” były frustrujące. Dostrzegasz niedogodności płynące z wyższej wrażliwości i nie da się temu zaprzeczyć. Spróbuj jednak pomyśleć teraz o pozytywach:
- Dostrzegasz drobne detale, które łatwo umykają innym. Z otaczającej rzeczywistości wyłapujesz to, co dla większości nieuchwytne.
- Zauważasz wiele informacji płynących w czasie rozmowy od drugiej osoby, takie jak ton głosu, gesty i mimika. Dzięki temu dokładniej odczytujesz przekaz. Można powiedzieć, że jesteś specjalistką w zakresie rozumienia komunikacji niewerbalnej.
- Jesteś kreatywna i pomysłowa. Twoja głowa generuje rozbudowane rozwiązania problemów i niebanalne scenariusze. A kiedy puszczasz wodze fantazji, wyobraźnia podsuwa Ci tak szczegółowe obrazy, o których niektórym nawet się nie śniło.
Nie tkwij w negatywnym i hamującym przekonaniu, że Twoja wrażliwość to powód do wstydu i coś, co musisz skrzętnie ukrywać. To często zasób, który możesz nauczyć się w sobie pielęgnować.
Naucz się sztuki mówienia „nie”
Rozwijaj asertywność, zacznij mówić nie, stawiaj swoje potrzeby na pierwszym miejscu. Nie rób rzeczy, które przekraczają Twoje możliwości. Nakreśl jasne granice i pilnuj, aby nie były przekraczane. Nie bój się, że wszyscy się od Ciebie odwrócą! Tak się nie stanie. Wyjaśnij bliskim, że robisz to dla własnego samopoczucia, a spotkasz się z wyrozumiałością.
Pamiętaj, że myślenie o sobie nie jest oznaką niezdrowego egoizmu. Odmawiając innym przez wzgląd na własny dobrostan pokazujesz samej sobie, że jesteś ważna. Nie próbuj spełniać wszystkich próśb i nie bądź na każde zawołanie – nie musisz. Czasami najlepiej jest powiedzieć „nie”.
Nie oczekuj specjalnego traktowania
Może wydawać Ci się, że skoro wyróżniasz się na tle innych ludzi, to należy Ci się więcej zrozumienia. Nie oczekuj jednak, że wszyscy wokół będą rozumieć Twój sposób odbierania świata. Nie próbuj także na siłę zmieniać innych w nadziei, że pod naciskiem zaczną postrzegać wysoką wrażliwość inaczej. Przyniesie Ci to głównie rozczarowanie i złość.
Daj sobie… spokój
Mocniejsze reagowanie na bodźce wiąże się z silniejszymi emocjami i reakcjami na codzienne doświadczenia. Jesteś zatem bardziej podatna na stres i jego konsekwencje. Co przychodzi tu z pomocą? Odprężenie.
Postaraj się dostarczać sobie regularne dawki relaksu, rozpoczynając od niewielkich działań. Na początek wygospodaruj 10 minut. Znajdź wygodną pozycję, weź kilka głębszych wdechów i wydechów i rozluźnij swoje ciało. Odprężaj się tak, jak chcesz – w ciszy, z kojącą muzyką w słuchawkach lub nagraniem z prowadzoną medytacją.
Szukaj wyciszenia i oczyszczaj myśli szczególnie wtedy, gdy pojawia się przestymulowanie. Już kilka minut relaksacji sprawi, że poczujesz się lepiej i odzyskasz energię niezbędną do dalszego działania.
Troszcz się o siebie
Wyłapujesz nawet drobne sygnały płynące z ciała, zatem wszelkie niedogodności dają Ci się we znaki mocniej niż innym. Nie zaniedbuj więc potrzeb fizjologicznych. Dostrzeż, czego potrzebuje Twój organizm i wdrażaj zdrowe nawyki. Dbaj o sen, relaks, właściwe nawodnienie, dopasowaną dietę i regularny wysiłek fizyczny. Wszystkie te elementy przełożą się na Twój dobrostan – zarówno fizyczny, jak i psychiczny.
Skorzystaj ze wsparcia
Powyższe rady sprawdzą się, jeśli Twoja wrażliwość znacząco nie utrudnia Ci życia. Gdy jednak czujesz, że trudno funkcjonuje ci się na co dzień, a wrażliwość „wysysa” z Ciebie energię, nie bój się zwrócić po pomoc – psychoterapia online.
Ustal spotkanie z psychoterapeutką i rozpocznij proces prowadzący do lepszego poznania siebie oraz swojej wrażliwości. W jego trakcie nauczysz się skuteczniej odczytywać swoje potrzeby i zaczniesz korzystać ze strategii, dzięki którym je zaspokoisz. Poznasz sposoby na zmniejszanie napięcia i poprawę samopoczucia. Regularne sesje pokażą Ci, że wrażliwość to część Ciebie. Część, którą warto zrozumieć, aby móc z nią spokojnie żyć.