Dentofobia – lęk przed dentystą. Jak pokonać strach przed wizytą?

Dentofobia objawia się panicznym lękiem przed stomatologiem, oraz wszystkim co z nim związane. Niemal połowa społeczeństwa polskiego, odczuwa mniejszy lub większy strach przed stomatologiem. Tyczy się to zarówno dorosłych, jak i dzieci. Często ma związek z przykrymi doświadczeniami podczas wizyt u stomatologa w latach dziecięcych. Zdarza się, że strach jest tak silny iż osoby które cierpią na tę dolegliwość, całkowicie rezygnują z wizyt u dentysty zaniedbując swoje zdrowie.

Dowiedz się, czym objawia się dentofobia, jakie są jej przyczyny a przede wszystkim, jak sobie z nią radzić?

Dentofobia – czym jest?

Dentofobia lub odontofobia objawia się panicznym lękiem przed dentystą, gabinetem stomatologicznym, oraz leczeniem zębów. Osoba z tą fobią często obawia się nawet zapachu gabinetu stomatologicznego, czy dźwięku urządzeń które się w nim znajdują. Odontofobia dotyka osób w każdym wieku, oraz niezależnie od płci i jest coraz częściej obserwowanym zjawiskiem, mimo znaczącego postępu medycyny i stomatologii. Najczęściej wynika ze złych doświadczeń z gabinetu stomatologicznego, szczególnie w dzieciństwie. Pacjenci często kojarzą gabinet stomatologiczny tylko z bólem oraz dyskomfortem. Niepokojącym faktem, jest bardzo wysoki wskaźnik próchnicy w Polsce, który prawdopodobnie jest następstwem tej uciążliwej fobii. Określa się, że na dentofobię mniej lub bardziej nasiloną, cierpi aż 46% polaków. We współczesnej stomatologii zaczęto kłaść nacisk na wizyty adaptacyjne dla dzieci, aby zapobiegać traumatycznym doświadczeniom, które najczęściej są podłożem fobii. Nie należy mylić dentofobii, ze zwykłym stresem przed wizytą u stomatologa który odczuwa większość ludzi.

Przyczyny dentofobii

Najczęściej dentofobia ma swój początek w przykrych, negatywnych, wydarzeniach i wspomnieniach z przeszłości. Niezwykle często jest to wspomnienie bólu, jaki towarzyszył zabiegom przeprowadzanym na fotelu dentystycznym. Często wynika też, z nieodpowiedniego podejścia stomatologa do pacjenta. Niekiedy historie opowiadane przez rodzinę czy znajomych mogą nasilać, strach przed dentystą. Również negatywna postawa bliskich osób wobec stomatologii, może nasilać dentofobię. Brak pozytywnych skutków długotrwałego leczenia, który to często zdarza się w stomatologii, również może być źródłem dentofobii. Zdarza się, że pacjent obawia się wizyty dentysty, ze względu na wstyd, jaki wywołuje u niego zły stan uzębienia. Powoduje to błędne koło i prowadzi do rozwoju trudnych do leczenia schorzeń. Często lęk wynika z tego, że leczenie może się nie udać. Zawsze istnieje opcja, że chorego zęba nie będzie dało się uratować, a świadomość tego faktu wzmaga nerwy.

Odgłosy narzędzi dentystycznych, ich widok, oraz specyficzny zapach w gabinecie, również może być przyczyną stresu. Niektóre osoby mają predyspozycje do dentofobii. Niekiedy ludzie, mają utrwalony obraz dawnej, zacofanej, słabo rozwiniętej stomatologii. Dzisiejsza stomatologia to nie tylko nowoczesny sprzęt, oraz bezbolesne metody leczenia, ale także empatyczni lekarze nauczeni jak radzić sobie w przypadku tego rodzaju trudności. Niektóre osoby stresuje samo siedzenie na fotelu stomatologicznym z otwartą buzią, odbierają to jako naruszenie intymnej strefy. Sama niepewność tego, jak będzie przebiegała wizyta u wielu osób nasila lęki.

Objawy dentofobii

Istnieje wiele rożnych objawów dentofobii, mogą one występować z mniejszym bądź większym nasileniem i są zależne od tego, jak bardzo rozwinięta jest fobia. Rodzaj objawów może być różny u każdego człowieka, ponieważ każdy organizm reaguje indywidualnie na stres. Objawy te, zwykle nasilają się kiedy zbliża się termin wizyty u stomatologa, oraz bezpośrednio w gabinecie. Jeśli fobia jest silna, zdarza się też, że sama myśl o stomatologu wywołuje silne reakcje ze strony organizmu.

Najczęstrze objawy to:

• Odkładanie wizyt u stomatologa.
• Lęk, strach, przerażenie przed wizytą u dentysty.
• Nudności, wymioty.
• Biegunki.
• Brak apetytu.
• Wzrost temperatury ciała.
• Wzrost ciśnienia tętniczego krwi, oraz tętna.
• Problemy ze snem.
• Bóle głowy.
• Nerwoból.
• Omdlenia.
• Drżenia dłoni, tiki.
• Wzmożona potliwość.
• Bóle brzucha oraz niestrawność.
• Nerwowość.
• Ból w klatce piersiowej, uczucie kłucia w sercu.

Dentofobia u dzieci – jak sobie z nią radzić?

Pierwsza wizyta dziecka u stomatologa powinna być wizytą adaptacyjną, na której dziecko zapoznaje się z gabinetem i dentystą. Pozwoli to na nawiązanie relacji pomiędzy dzieckiem a dentystą, a gabinet stomatologiczny nie będzie czymś nieznanym i strasznym. Często jest tak, że rodzice nieświadomie przekazują dzieciom swój lęk przed stomatologiem. Dzieci są dobrymi obserwatorami, jeśli zauważą że rodziców stresuje wizyta u dentysty, one również będą się obawiać. Zdarza się, że rodzice okłamują dzieci, że nic nie będzie bolało, będzie miło i przyjemnie, co nie jest właściwym podejściem. Dziecko okłamywane, że wizyta u stomatologa będzie całkowicie pozytywnym wydarzeniem, straci zaufanie zarówno do rodziców, jak i do dentysty. Rodzice często opowiadając dziecku o stomatologu, używają słów takich jak wiertła, zastrzyki czy wyrywanie. Dziecko zapamiętuje te słowa, które dodatkowo wywołują u niego stres, ponieważ dla niego mają negatywny wydźwięk. Jeśli dziecko ucieka z fotela dentysty, płacze i krzyczy należy natychmiastowo przerwać wizytę, a nie zmuszać go, lub przytrzymywać siłą. Zatrzymanie dziecka poskutkuje prawdopodobnie traumą na resztę życia. Warto zaproponować dziecku, że po wizycie u stomatologa odwiedzi się z nim zoo, lub sklep z zabawkami – chodzi o coś co sprawia dziecku przyjemność. Warto wybrać klinikę, która do znieczulenia używa gazu rozweselającego – który znakomicie sprawdza się w przypadku dzieci i jest całkowicie bezpieczny. Ważny będzie też, odpowiedni dobór godziny wizyty. Wizyta powinna odbywać się w czasie, w którym dziecko zwykle nie śpi i jest skłonne do zabawy, inaczej będzie rozdrażnione i wizyta zakończy się ucieczką z fotela dentysty. Dziecko należy uczyć regularnego chodzenia na wizyty kontrolne – unikanie wizyt nasili problemy. W ciągu samej wizyty warto robić przerwy i nauczyć dziecko sygnalizowania, że potrzebuje chwili wytchnienia w trakcie zabiegów stomatologicznych. Ważnym jest, aby udając się na wizytę z dzieckiem, skorzystać z usług specjalisty stomatologii dziecięcej, który będzie miał odpowiednie podejście do dzieci.

Szkodliwe następstwa dentofobii

Nie jest tajemnicą, że unikanie regularnych spotkań dentystą, wpłynie na pogorszenie stanu uzębienia. Dentysta nie będzie miał okazji wychwycić schorzeń które się dopiero rozwijają. W związku z tym, fobia ta grozi rozwojem zaawansowanej próchnicy, ubytków, chorób przyzębia oraz dziąseł, a ostatecznie wypadaniem zębów. Może doprowadzić to do konieczności leczenia nie tylko dentystycznego, ale także protetycznego i ortodontycznego. Spowoduje to wysokie koszty terapii, która będzie długotrwała i ciężka. Osoby cierpiące na odontofobię często borykają się z przykrym oddechem (halitozą), przez co tracą pewność siebie i unikają kontaktów społecznych. Warto wiedzieć, że bakterie z jamy ustnej, mogą dostać się do krwioobiegu i wywołać druzgocące skutki w całym organizmie. Zły stan uzębienia wpływa negatywnie na zdrowie psychiczne, wywołując nieustanny niepokój który ma związek z obawami o skutki złego stanu zębów. To wszystko wpływa na obniżenie jakości życia i problemy z samooceną.

Dentofobia – jak sobie radzić ze strachem przed dentystą?

Nie ma jedynego skutecznego sposobu na walkę z tym rodzajem fobii – szczególnie bez pomocy z zewnątrz. W większości przypadków konieczne będzie skorzystanie z pomocy psychoterapeuty. Są jednak sposoby, dzięki którym wizyta u dentysty może okazać się mniej stresująca. Oto najważniejsze z nich:

• Znalezienie odpowiedniego stomatologa, który wie czym jest odontofobia i potrafi w trakcie wizyty stosować nowoczesne metody walki z bólem oraz stresem. Warto zdecydować się na doświadczonego stomatologa, który będzie umiał zadbać o odpowiednią atmosferę podczas wizyty, nie wywołując u pacjenta dodatkowych stresów. Dentysta, powinien mieć w swojej ofercie możliwość przeprowadzania zabiegów w trakcie znieczulenia ogólnego (a nie tylko miejscowego), gaz rozweselający który odpręży i zrelaksuje pacjenta, oraz powinien umieć znieczulać miejscowo w sposób bezbolesny.
• Ustalenie ze stomatologiem dokładnego planu leczenia. Tego co będzie przez dentystę robione na każdej wizycie, w jakich odstępach czasowych będą odbywać się wizyty, oraz jakie metody zastosuje.
• Techniki relaksacyjne, głębokie oddychanie, medytacja, słuchanie muzyki, czy nawet ściskanie piłeczki antystresowej, może pomóc rozładować napięcie przed wizytą oraz w jej trakcie.
• Stosowanie w formie premedykacji, środków uspakajających indywidualnie dobranych i zleconych przez lekarza psychiatrę.
• Pomocne może być również udanie się na wizytę u dentysty w towarzystwie bliskiej osoby, która zapewni wsparcie samą obecnością. Nie tylko dzieci w tej sytuacji potrzebują wsparcia. Pójście do dentysty z osobą towarzyszącą jest całkowicie normalne i wskazane. Towarzystwo pozwoli zredukować napięcie oczekiwania na wizytę przed gabinetem.
• Skorzystanie z pomocy psychoterapeuty – psychoterapia poznawczo-behawioralna wykazuje dużą skuteczność w walce z dentofobią.
• Zapoznanie się z tym, na czym dokładnie polegają zabiegi które przeprowadza dentysta, oraz jak działają narzędzie z których korzysta. Jak wiadomo niewiedza może potęgować strach.

Dentofobia – jak leczyć lęk przed stomatologiem?

Najlepszym sposobem leczenia dentofobii, jest skorzystanie z psychoterapii dobranej indywidualnie przez specjalistę. Nie istnieje skuteczna metoda, która szybko, z dnia na dzień, pomoże pozbyć się tego rodzaju fobii. Najczęściej psychoterapeuta w przypadku odontofobii wybiera terapię poznawczo-behawioralną, która wykazuje się w tym przypadku największą skutecznością. Jednak w kwestii terapii, należy uzbroić się w cierpliwość, oraz skupić się na wspólnej pracy z terapeutą i stosować do jego zaleceń. Pozytywny wynik terapii, nie zależy wyłącznie od terapeuty, ale również od stopnia mobilizacji i zdeterminowania osoby z dentofobią. Nowoczesnymi metodami leczenia dentofobii okazują się również hipnoza, czy psychologiczna akupunktura. W przypadku somatycznych objawów lęku, zależnie od tego czym się objawia, warto zastosować środki zapobiegające biegunce, czy tabletki przeciwbólowe. Bezpośrednio przed wizytą, można skorzystać z leków uspakajających, jednak wyłącznie po konsultacji z psychiatrą, oraz stomatologiem. Ważne, aby leczenia dentofobii nie odkładać w czasie, ponieważ im dłużej ta fobia się rozwija, tym walka z nią będzie trudniejszym zadaniem zarówno dla terapeuty, jak i pacjenta.

Terapia poznawczo-behawioralna w leczeniu dentofobii

Terapia poznawczo-behawioralna jest szczególnie zalecana w przypadku dentofobii. Terapeuta pomoże osobie cierpiącej na dentofobię zidentyfikować przekonania oraz myśli, które prowadzą do lęku. Pozwoli to, na wprowadzenie pozytywnych zmian zachowania. W trakcie tej terapii, terapeuta wraz z pacjentem pracuje nad tym, aby poznać oraz zrozumieć, co tak naprawdę jest przyczyną jego lęków i strachów przed dentystą. Kiedy zostanie poznana przyczyna, pozwoli to na obranie odpowiedniej strategii do walki z fobią. Na terapię mogą składać się różnego rodzaju techniki relaksacyjne, oddechowe, sukcesywne eksponowanie pacjenta na sytuacje jakie mogą wiązać się ze spotkaniem z dentystą, oraz wizualizacja.

Ekspozycja w leczeniu dentofobii

Ekspozycja jest jedną z metod terapeutycznych w terapii poznawczo-behawioralnej. Polega ona na stopniowym i kontrolowanym narażaniu pacjenta na sytuacje związane z wizytą u dentysty, co ma na celu zmniejszenie lęku i zwiększenie tolerancji na te sytuacje.

Jak wygląda proces ekspozycji w leczeniu dentofobii?

1. Ocena początkowa. Terapeuta przeprowadza szczegółowy wywiad z pacjentem, aby zrozumieć źródło i nasilenie lęku.
2. Stopniowe narażanie. Proces ten jest stopniowy i progresywny. Na początku pacjent może być eksponowany na najmniej stresujące elementy związane z wizytą u dentysty, takie jak oglądanie zdjęć gabinetu dentystycznego czy słuchanie dźwięków związanych z zabiegami stomatologicznymi.
3. Progresja do bardziej stresujących sytuacji. W miarę postępów w terapii pacjent stopniowo konfrontuje się z bardziej stresującymi sytuacjami, takimi jak wizyta w gabinecie dentystycznym, rozmowa z dentystą, czy siedzenie na fotelu dentystycznym bez wykonywania zabiegów.
4. Regularna ekspozycja na te sytuacje pozwala pacjentowi na stopniowe zmniejszenie lęku i uczucie większej kontroli nad swoimi reakcjami.
5. Wsparcie terapeutyczne. Cały proces jest nadzorowany przez terapeutę, który dostarcza pacjentowi wsparcia, technik relaksacyjnych oraz narzędzi do radzenia sobie z lękiem.

Podsumowanie

Strach przed dentystą nie jest powodem do wstydu. Stres odczuwa większość ludzi, a u znacznej części jest na tyle silny, że staje się rodzajem fobii. Zaniedbanie stanu zębów, może skutkować poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi. Problemy z zębami, mogą mieć wpływ na cały organizm, oraz stan psychiczny człowieka. W związku z tym, warto zastosować wszystkie możliwe metody walki z dentofobią, a co najważniejsze skorzystać z pomocy psychoterapeuty.

Bibliografia:

• Uram P. Społeczne uwarunkowania zjawiska dentofobii -problem dzieci i dorosłych. Polish Academy of Sciences. marzec 2018
• Czerżyńska M., Orłow P.,  Milewska A. J., Choromańska M. Dentofobia. Borgis – Nowa Stomatologia 1/2017, s. 13-22
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4233415/
• Sobol Kwapińska M., Senejko A., Jaśkiewicz L., Kwiatkowska A.  Dental anxiety — conditions, models and therapy. Department of Psychology, University of Wrocław, Poland 2018
• Enright A., Enright S.  Dental anxiety and phobia – Causes, impacts, and treatment. February 03, 2021 Dent Oral Maxillofac Res 7: DOI: 10.15761/DOMR.1000384
• Appukuttan D. P. Strategies to manage patients with dental anxiety and dental phobia: literature review. linical, Cosmetic and Investigational Dentistry, 35-50, DOI: 10.2147/CCIDE.S63626