Inteligencja emocjonalna jest ważna w wielu dziedzinach życia: w relacjach osobistych, interakcjach społecznych i obszarze zawodowym. Osoby o wysokiej inteligencji emocjonalnej często lepiej radzą sobie w sytuacjach społecznych, ponadto są bardziej odporne w obliczu trudnych stresujących sytuacji. Dowiedz się, czym jest inteligencja emocjonalna oraz, w jaki sposób ją rozwijać?
Definicja. Czym jest inteligencja emocjonalna?
Zainteresowanie inteligencją emocjonalną zyskało ogromną popularność w latach dziewięćdziesiątych dwudziestego wieku, dzięki bestsellerowej książce Daniela Golemana „Inteligencja emocjonalna”. Inteligencja emocjonalna (EI) odnosi się do zdolności rozpoznawania, rozumienia i zarządzania własnymi emocjami oraz rozumienia emocji innych. Świadomość stanów emocjonalnych pozwala na skuteczniejsze kontrolowanie własnych przeżyć, kierowanie swoim zachowaniem i interakcjami z ludźmi. Intelekt emocjonalny obejmuje takie umiejętności jak: empatia, samoświadomość, samokontrola, samoregulacja oraz motywacja.
Inteligencję emocjonalną w badaniach ujmowana jest na dwa różne sposoby. Po pierwsze, jako zestaw zdolności do przetwarzania informacji emocjonalnych; po drugie, jako zestaw cech osobowości.
Zdolnościowy model inteligencji emocjonalnej
Według modelu zdolności Mayera, inteligencja emocjonalna odnosi się do zdolności przetwarzania informacji, na temat własnych emocji i innych. Model zawiera cztery kategorie: percepcja emocjonalna, integracja emocji, rozumienie emocjonalne i zarządzanie emocjami. Model może być mierzony za pomocą wielu narzędzi np. Skala Inteligencji Emocjonalnej lub Test Inteligencji Emocjonalnej Mayera.
Percepcja emocjonalna obejmuje umiejętność rejestrowania wiadomości i sygnałów emocjonalnych, uwzględniając różnorodne konteksty sytuacyjne, klimat emocjonalny otoczenia, nastroje innych, mimikę twarzy. Osoby, które potrafią odbierać emocje, są lepiej poinformowani o swoim środowisku a więc łatwiej im się zaadaptować do zachodzących zmian.
Druga kategoria to integracja emocji, która odnosi się do wysokiego dostępu do swoich uczuć. Emocje z łatwością przenikają do systemu poznawczego, sprzyjając uświadomionym myślom np. „jestem szczęśliwa, dziś wszystko pójdzie dobrze”. Tak więc emocje mogą wspomagać myśli poprzez dostarczanie informacji o naszym nastroju. Informują nas, czy jesteśmy szczęśliwe, smutne. Ludzie o zdolności integracji emocjonalnej widzą rzeczy z perspektywy optymistycznej-gdy są szczęśliwi, a pesymistycznej-gdy są smutni.
Rozumienie emocjonalne jest umiejętnością pojmowania konsekwencji emocji. Ludzie z dobrze rozwiniętym rozumieniem emocjonalnym lepiej pojmują, jak jedna emocja prowadzi do innej, jak emocje zmieniają się w czasie i jakie są jej konsekwencje.
Czwartą kategorią to zarządzanie emocjami. Jest to zdolność regulowania emocji, otwartość na doświadczanie nowych emocji i kontrolowanie sposobów, w jaki sposób są wyrażane. Osoba z dobrze rozwiniętymi zdolnościami zarządzania emocjami potrafi odbierać przeżywane emocje lub minimalizować niektóre stany emocjonalne.
Model inteligencji emocjonalnej Daniel Goleman
Model inteligencji emocjonalnej opracowany przez Daniela Golemana jest jednym z najbardziej uznanych modeli w tej dziedzinie. Według Golemana inteligencja emocjonalna nie jest cechą stałą, ale raczej zestawem umiejętności, które można rozwijać i doskonalić z czasem, poprzez praktykę i doświadczenie.
Model Golemana składa się z pięciu głównych komponentów:
Samoświadomość: umiejętność rozpoznawania i rozumienia własnych emocji, mocnych stron, słabości, wartości i dążeniu do celu.
Samoregulacja: umiejętność zarządzania i regulowania własnymi emocjami, myślami i zachowaniami, w celu osiągnięcia korzyści osobistych i zawodowych.
Motywacja: umiejętność zarządzania tymi emocjami, kierowanie zachowaniem nastawionym na cel i osiąganie pożądanych rezultatów.
Empatia: umiejętność rozpoznawania i rozumienia emocji i perspektywy innych osób oraz odpowiedniego reagowania na emocje innych.
Umiejętności społeczne: umiejętność skutecznego poruszania się sytuacjach społecznych, umiejętne komunikowanie się z innymi ludźmi, budowanie relacji i wzajemnej współpracy.
Inteligencja emocjonalna w życiu osobistym
Osoby o wysokim ilorazie inteligencji często potrafią z większą łatwością poruszać się w sytuacjach społecznych, budując silniejsze relacje z innymi. Są również lepiej przygotowani do radzenia sobie ze stresem, konfliktami i innymi wyzwaniami, które pojawiają się zarówno w kontekście osobistym, jak i zawodowym. Intelekt emocjonlany, który ma charakter praktyczny i życiowy, uważany za ważny składnik inteligencji ogólnej oraz istotny czynnik sukcesu osobistego i zawodowego.
Ten rodzaj intelektu może być szczególnie ważna w naszych relacjach z bliskimi. Wpływa na:
- lepszą komunikację,
- większą empatię,
- rozwiązywanie konfliktów,
- pozytywny klimat emocjonalny.
Wysoka inteligencja emocjonalna w środowisku zawodowym
Osoby o wysokiej inteligencji emocjonalnej z wielu powodów mają tendencję do wyróżniania się w środowiskach zawodowych. Najważniejsze cechy to:
Skuteczna komunikacja. Posiadają wysokie umiejętności w przekazywaniu swoich pomysłów w sposób jasny i z szacunkiem. Osoby o wysokim poziomie inteligencji potrafią również aktywnie słuchać, co pomaga im zrozumieć perspektywę innych i budować silne relacje.
Empatia. Potrafią zrozumieć i wczuć się w emocje innych, co wpływa na wysokie zaufanie i znajdywanie porozumień w różnych środowiskach.
Radzenie sobie ze stresem. Lepsza regulacja własnych emocji pozwala na zachowanie spokoju i opanowania w trudnych sytuacjach. Stablilność emocjonalna zwiększa sumienność wykonywanych obowiązków.
Wysokie zdolności adaptacyjne. Osoby są w stanie dostosować się do zmieniających się okoliczności i reagować na informacje zwrotne w konstruktywny sposób. Zwiększają świadomość swoich możliwości, ponieważ mają łatwość w dostosowaniu się do zmian, wszystko jest dla nich osiągalne, we właściwych momentach nie boją się podjąć ryzyka. Elastyczność i odporność jest bardzo ważna, w szybko zmieniającym się otoczeniu zawodowym.
Przywództwo. Ten typ osób skutecznie lideruje, ponieważ są w stanie inspirować i motywować innych, często mają wysoką samoocenę,roztaczając stabilność i pewność wśrodowisku, którym pracują. Potrafią budować silne relacje z członkami swojego zespołu i tworzyć przyjazny klimat.
Wady wysokiej inteligencji emocjonalnej
Świadomość emocjonalna może być cennym atutem, ale warto pamiętać również o potencjalnych pułapkach, które może za sobą nieść.
Ruminacje. Ludzie z wysoką wrażliwością emocjonalną mogą być bardziej skłonni do nadmiernego myślenia i analizowania sytuacji. Chociaż może to być pomocne w niektórych przypadkach, może również prowadzić do niezdecydowania lub problemów ze zdrowiem psychicznym np. zespół lęku uogólnionego.
Nadmierne przyjmowanie emocji innych. Ludzie empatyczni i wrażliwi na emocje innych, mogą czuć się przytłoczeni emocjami, mogą nadmiernie wczuwać się w stany innych oraz brać nadmierną odpowiedzialność za ich los.
Wypalenie. Osoby są bardziej podatne na wypalenie zawodowe, ponieważ mają tendencję do wysokiego dostrojenia się do emocji. Może to prowadzić do emocjonalnego wyczerpania i stresu, jeśli nie podejmą kroków w celu zarządzania własnymi emocjami i zadbania o siebie.
Trudności w ustalaniu granic, asertywność. Mogą zmagać się z wyznaczaniem granic i mówieniem „nie” prośbom lub żądaniom innych. Może to prowadzić do poczucia przytłoczenia lub wykorzystania, jeśli nie ustalą jasnych granic.
Przedkładanie emocji nad logikę. Ryzyko wysokiej inteligencji emocjonalnej może być, związane z podejmowaniem decyzji w oparciu o swoje emocje a nie logikę lub obiektywne dane. Chociaż emocje mogą stanowić cenny wkład w procesie podejmowania decyzji, ważne jest, aby rozważyć również inne czynniki, szczególnie racjonalne, oparte na faktach.
Rozwój kompetencji emocjonalnych, czyli jak rozwijać inteligencje emocjonalną?
Powstało wiele programów mających na celu rozwój inteligencji emocjonalnej. Terapia poznawczo-behawioralna ma wiele modułów rozwijających umiejętności społeczne. Empiryczne badania efektywności sugerują, że nauka, umiejętność samoobserwacji, samoregulacji, komunikacji i rozwiązywania problemów może być bardzo skuteczna w zwiększeniu inteligencji emocjonalnej.
Co możesz zrobić, aby zwiększyć własną inteligencję emocjonalną?
Zwiększ samoświadomość. Samoobserwacja zwiększa świadomość emocji i sytuacji, która je wywołują. Zacznij od zwrócenia uwagi na własne myśli, uczucia i zachowania. Prowadź dziennik, aby śledzić swoje emocje i rozpoznawać własne wzorce reakcji na różne sytuacje. Szukaj informacji zwrotnych od innych osób, aby uzyskać wgląd w to, jak Cię postrzegają.
Ćwicz samoregulację. Opracuj strategie zarządzania i regulowania własnymi emocjami. Na przykład, kiedy czujesz się przytłoczona lub zestresowana, weź kilka głębokich oddechów, idź na spacer lub wykonaj inną uspokajającą czynność. Naucz się rozpoznawać i kontrolować negatywne myśli o sobie i zastąp je bardziej konstruktywnymi.
Buduj motywację. Wyznaczaj cele, które są zgodne z Twoimi wartościami. Wykorzystaj swoje emocje jako paliwo do osiągnięcia celów. Świętuj małe zwycięstwa po drodze, aby utrzymać motywację i zwiększyć swoją sprawczość.
Rozwijaj empatię. Ćwicz aktywne słuchanie i staraj się zrozumieć perspektywę innych, bez osądzania. Szukaj możliwości kontaktu z ludźmi z różnych środowisk i o różnych doświadczeniach, aby poszerzyć swoją perspektywę. Kultywuj współczucie dla innych i staraj się zrozumieć emocje, które kierują ich zachowaniami.
Rozwijaj umiejętności społeczne. Ćwicz skuteczną komunikację, zarówno werbalną, jak i niewerbalną. Naucz się być asertywną, bez agresji, staraj się konstruktywnie rozwiązywać konflikty. Buduj relacje poprzez aktywne słuchanie, wspólne doświadczenia i wzajemne wsparcie.
