Wahania nastroju towarzyszą nam jako nieodłączna część ludzkiego doświadczenia. Każda z nas może doświadczyć momentów euforii, smutku, irytacji czy spokoju, Każdy dzień to dla Ciebie nowe chwile i przeżycia. Codzienne doświadczenia wywołują szerokie spektrum emocji. Wpływają na Ciebie zarówno wielkie, pochłaniające pełnię uwagi sytuacje, jak i szybko umykające pośród gąszczu innych spraw drobnostki.
Ale co, jeśli nie opuszcza Cię emocjonalna huśtawka, na której nie możesz się już utrzymać? Jak możesz opanować drastyczne wahania, przez które codzienność wymyka się spod kontroli? Z poniższego artykułu dowiesz się, czym są wahania nastroju, skąd się biorą, a przede wszystkim – co zrobić, żeby je złagodzić ?
Emocje a nastrój – czyli odrobina teorii na początek
Czy wiesz, czym różnią sią od siebie emocje i nastrój? Na początku może Ci się wydawać, że emocje i nastrój to praktycznie to samo. Na co dzień te dwa terminy bywają bowiem używane zamiennie. Da się jednak wyróżnić między nimi kilka subtelnych różnic. Zerknijmy więc na obie definicje i porównajmy je.
Czym jest emocja?
Emocja to stan związany z pobudzeniem odczuwanym w ciele. Powstaje nagle i jest intensywna, jednak tak szybko jak się pojawia, tak szybko również zanika. Oczywiście, czasem dana emocja utrzymuje się nieco dłużej, ale nadal jest to stosunkowo krótki czas. Emocji towarzyszą reakcje ze strony organizmu (takie jak szybsze bicie serca czy uderzenie gorąca). Do podstawowych emocji zalicza się radość, gniew, wstręt, smutek, strach oraz zaskoczenie.
Przykład: Szef zaprasza Cię do gabinetu i oznajmia, że docenia Twoją pracę. Dostajesz premię! Momentalnie wypełnia Cię radość, a na twarzy automatycznie rysuje się szeroki uśmiech. Gdy wracasz za biurko, jeszcze przez chwilę nie możesz usiedzieć w miejscu. Najchętniej uściskałabyś wszystkich współpracowników i okazała im swój czysty entuzjazm. Dopiero po kilku minutach uspokajasz się i wracasz do swoich stałych obowiązków.
Czym jest nastrój?
Pora na nastrój: to stan afektywny (uczuciowy), który ma pozytywne lub negatywne zabarwienie. Jest mniej intensywny, ale za to utrzymuje się znacznie dłużej w czasie. Wiąże się z oczekiwaniem, że w przyszłości wystąpią pewne stany – pozytywny nastrój motywuje do działania (zupełnie tak, jakby popychał do przodu, mówiąc „Uda Ci się!”), a negatywny hamuje (wskazując, że nie ma szans na odniesienie sukcesu).
Przykład: Budzisz się i już wiesz, że to jest Twój dzień. Czujesz, że sprostasz wszystkim wyzwaniom, których się podejmiesz – nic nie jest Ci straszne. Gdyby ktoś zapytał Cię, czemu jesteś taka radosna, nie umiałabyś wskazać konkretnej przyczyny – po prostu jest Ci dobrze.
Wyskakujesz z łóżka i z uśmiechem zaczynasz przygotowywać ulubione śniadanie. Dostrzegasz drobne szczegóły, takie jak wpadające do kuchni pierwsze promienie wiosennego słońca i odgłosy ptaków za oknem. Cieszysz się, że w drodze do pracy zażyjesz świeżego powietrza. Szykujesz się do wyjścia, nucąc ulubioną piosenkę.
Ciekawostka: badacze znaleźli powiązanie pomiędzy pozytywnym nastrojem (wywołanym na przykład sprzyjającą pogodą) a zdolnością do przypominania sobie miłych wspomnień z przeszłości. Oznacza to, że gdy jesteś szczęśliwa, łatwiej jest Ci przywołać przyjemne historie z pamięci – a to dodatkowo podtrzymuje Twoje dobre samopoczucie.
Podsumowując, nastrój jest stanem o niewielkiej intensywności, który:
- utrzymuje się w czasie dłużej niż poszczególne emocje,
- nie jest ukierunkowany na dany obiekt (nie pojawia się w związku z konkretnymi wydarzeniami/osobami/przedmiotami),
- posiada określony znak (pozytywny lub negatywny),
- wiąże się z oczekiwaniami co do wystąpienia w przyszłości pewnych stanów.
Skąd bierze się nastrój?
Ale jak to jest, że dany nastrój powstaje? Dużą, lecz nie jedyną rolę odgrywają w nim same emocje. To, co dzieje się wokół Ciebie, jak odbierasz tę rzeczywistość i jakie uczucia się w Tobie budzą, ma bardzo duże znaczenie dla ogólnego samopoczucia. Dochodzą do tego również zmiany zachodzące wewnątrz organizmu powiązane z czynnikami takimi jak wiek, stres, rodzaj diety czy przyjmowane leki.
Czym są wahania nastroju?
Wahania nastroju występują u każdego człowieka i jest to całkowicie normalne. To, z jaką częstością się to dzieje to kwestia bardzo indywidualna – nie można zatem powiedzieć, jaka dynamika zmian jest „odpowiednia”. Lecz kiedy zmiany są tak gwałtowne i silne, że zakłócają codzienne funkcjonowanie, mamy do czynienia z poważnym problemem.
Wahania nastroju można określić jako stany napięcia, rozdrażnienia i smutku przeplatające się z radością i impulsywnością. Taka niestabilność stanowi ogromne obciążenie, z którym nie sposób poradzić sobie własnymi siłami. Doświadczając wahań, czujesz się niczym wrzucona w sam środek cyklonu.
Ciągłe zawirowania nastroju sprawiają, że jesteś całkowicie zagubiona. Raz czujesz się pełna nadziei i zadowolenia, lecz nieoczekiwanie wszystko obraca się o 180 stopni i traci sens. Burzliwe zmiany utrudniają wykonywanie codziennych obowiązków, hamują przed rozwojem kariery zawodowej i odbierają chęci do podtrzymywania zdrowych relacji z bliskimi.
Skąd się biorą wahania nastroju?
Huśtawka nastroju może mieć wiele przyczyn, a także wynikać z nałożenia się na siebie kilku z nich. Najczęściej wymieniane z czynników predysponujących do wystąpienia wahań to:
- depresja,
- choroba dwubiegunowa,
- doświadczanie intensywnego stresu,
- zaburzenia osobowości borderline,
- zmiany hormonalne w czasie okresu dojrzewania,
- ciąża i okres poporodowy,
- menopauza,
- antykoncepcja hormonalna,
- nieodpowiednia dieta,
- zespół napięcia przedmiesiączkowego,
- ograniczona aktywność fizyczna,
- przewlekłe niewyspanie,
Poniżej znajdziesz poszerzone informacje na temat kilku częstych przyczyn wahań nastroju. Pamiętaj jednak, że nie powinnaś na podstawie tych krótkich opisów stawiać sobie diagnozy. Jeśli coś Cię niepokoi, udaj się do specjalisty, aby dokładnie ocenił Twoje objawy.
Konsekwencje wahań nastroju
Trudności związane z wahaniem nastroju mogą mieć różnorodne przyczyny i wpływ na różne obszary życia. Oto kilka przykładów trudności, które mogą wystąpić w związku z wahaniem nastroju:
- Trudności w utrzymaniu stabilnych relacji. Wahania nastroju mogą sprawić trudność w utrzymaniu stałych i zdrowych relacji z innymi ludźmi. Często zaburzenia nastroju mogą prowadzić do konfliktów lub napięć w relacjach osobistych i zawodowych.
- Zmniejszenie wydajności w pracy. Osoby doświadczające wahania nastroju mogą mieć trudności z koncentracją, motywacją i wydajnością w miejscu pracy. Zmiany nastroju mogą prowadzić do zmniejszenia zaangażowania w obowiązki oraz wpływać na relacje z współpracownikami.
- Problemy zdrowotne. Nagłe zmiany nastroju mogą również wpływać na zdrowie fizyczne, szczególnie jeśli prowadzą do złych nawyków żywieniowych, braku aktywności fizycznej, nadmiernego stresu czy nieprawidłowego snu.
- Trudności emocjonalne. Wahania nastroju mogą prowadzić do trudności emocjonalnych, takich jak poczucie samotności, bezradności, lęku czy depresji. Często osoby z wahaniem nastroju doświadczają intensywnych emocji, które mogą być trudne do kontrolowania.
- Trudności interpersonalne. Wahania nastroju mogą wpływać na sposób, w jaki jednostka komunikuje się i reaguje na innych ludzi. Mogą prowadzić do trudności w komunikacji, problemów w rozumieniu siebie i innych oraz utrudnień w budowaniu zdrowych relacji.
Huśtawka emocji a depresja
Niestabilność nastroju to jeden z częstych objawów depresji. Okresy silnego smutku przedłużają się w czasie, zabierając siły. Gaśnie wtedy ochota na wykonywanie nawet najbardziej podstawowych czynności, a na pierwszy plan wysuwa się apatia i zobojętnienie.
Jednak same wahania nastroju nie stanowią podstawy do wnioskowania o występowaniu depresji. Inne z objawów to:
- zespół przewlekłego zmęczenia,
- obniżona samoocena,
- zaburzenia snu i apetytu,
- problemy z koncentracją i uwagą,
- pesymistyczne myśli na temat przyszłości.
Wahania nastroju a zaburzenie dwubiegunowe
Już sama nazwa choroby afektywnej dwubiegunowej nawiązuje do występujących w niej wahań nastroju. Na przemian pojawiają się w niej fazy depresji i manii. Pomiędzy nimi następuje remisja – stan, gdy objawy się nie uaktywniają.
W fazie depresji obserwuje się znaczny spadek nastroju i wycofanie z dotychczasowych aktywności. Osoba chora jest apatyczna i bezsilna wobec otoczenia. Nie ma sił na podejmowanie decyzji – co więcej, nie sądzi, że jej czyny mogą coś zmienić, bo widzi przyszłość w ciemnych barwach.
W fazie manii dochodzi do nienaturalnego pobudzenia i zmniejszenia zapotrzebowania na sen. Osoba chora jest podekscytowana i pełna entuzjazmu. Doświadcza gonitwy myśli i chce natychmiast wprowadzać w życie cały szereg pomysłów (niekiedy bardzo ryzykownych). Bywa także rozdrażniona i agresywna, bo nie jest w stanie zaspokoić wszystkich potrzeb.
Wahania nastroju a Hashimoto
Hashimoto (choroba Hashimoto) jest autoimmunologicznym schorzeniem, które dotyka tarczycę, prowadząc do zapalenia tego gruczołu. Choroba Hashimoto wiąże się z nieprawidłowym działaniem układu odpornościowego. Można powiedzieć, że organizm dostrzega wtedy wroga w samym sobie i mobilizuje własne siły przeciwko tarczycy. Jej zapalenie przekłada się na szereg objawów fizycznych, takich jak puchnięcie twarzy, przybieranie na wadze, wypadanie włosów oraz spowolnienie czynności serca. Jednak to, jak działa tarczyca, nie jest obojętne dla psychiki.
Hashimoto – objaw natury psychicznej
Wahania nastroju nie są bezpośrednim objawem choroby Hashimoto, ale mogą występować jako jedno z wielu objawów związanych z niedoczynnością tarczycy. Niedoczynność tarczycy może wpływać na ogólny stan emocjonalny i psychiczny osoby dotkniętej tą chorobą. Osoby z niedoczynnością tarczycy mogą doświadczać objawów takich jak depresja, zmęczenie, apatia, problemy z koncentracją i pamięcią, co może skutkować wahaniem nastroju.
Najważniejsze objawy wpływające na sferę psychiczną:
- spadek nastroju, w skrajnych przypadkach prowadzący nawet do depresji,
- niskie poczucie własnej wartości (często spowodowane fizycznymi objawami Hashimoto),
- zaburzenia pamięci, problemy z koncentracją oraz zapamiętywaniem nowych informacji.
Problem hormonalny. Wahania nastroju w ciąży – czy jest się czym martwić?
Ciąża to czas intensywnych przemian w organizmie kobiety. Podczas tych dziewięciu miesięcy (oraz już później, po urodzeniu dziecka) zachodzi kaskada procesów, które nie są obojętne dla samopoczucia. Przyszłe mamy w jednej chwili odczuwają radość i wzruszenie, by po kilku minutach zastąpiły je smutek i przygnębienie.
Hormonalne wahania nastroju w ciąży budzą u ciężarnych spore obawy. Na szczęście, nie stanowią one na ogół najmniejszego powodu do niepokoju. Są spowodowane koniecznością przystosowania się organizmu do nowego stanu i zwyczajnie nie da się ich uniknąć.
Oto kilka przykładów wahaniach nastroju, związanych z gospodarką hormonalną:
- Menstruacja. Wahania nastroju u kobiet, związane są z cyklem menstruacyjnym. PMS (zespół napięcia przedmiesiączkowego), które mogą powodować objawy takie jak: drażliwość, wybuchy gniewu, smutek, uczucie przygnębienia, czy napięcie emocjonalne.
- Ciąża. Hormonalne zmiany w organizmie kobiety w czasie ciąży mogą powodować wahania nastroju. Niektóre kobiety doświadczają zmęczenia, drażliwości, czy wahania emocjonalne w związku z tymi zmianami.
- Menopauza. Menopauza to okres w życiu kobiety, gdy przestaje miesiączkować, a poziomy hormonów, takich jak estrogen i progesteron, zmieniają się. Te zmiany mogą powodować wahania nastroju, uczucie smutku, czy trudności z koncentracją.
- Zaburzenia hormonalne: Zaburzenia hormonalne, takie jak zaburzenia tarczycy czy zaburzenia hormonalne u mężczyzn (na przykład niedobór testosteronu), mogą również powodować wahania nastroju.
Jak radzić sobie z wahaniami nastroju?
Nie jesteś skazana na wahania nastroju już na zawsze! To, że teraz wywracają one Twoje życie do góry nogami, nie oznacza, że nie mogą odejść i zostawić Cię w spokoju. Aby tak się jednak stało, musisz zacząć działać.
Walkę z uporczywymi zmianami nastroju można porównać do walki z doskonale kamuflującym się przeciwnikiem – nie poradzisz sobie z nim, dopóki nie odkryjesz, gdzie się chowa. Najważniejsze jest odkrycie źródła problemu i obranie dopasowanej strategii działania.
Kompleksowe badania
Co zatem zrobić w pierwszej kolejności, gdy wahania nastroju Cię niepokoją? Udaj się do lekarza i opowiedz o swoim samopoczuciu. Dzięki konsultacji dowiesz się, jakie badania wykonać. Dokładne przebadanie się to w wielu przypadkach klucz do rozwiązania problemów z niestabilnym nastrojem.
Dlaczego nie powinnaś rezygnować z tego kroku? Ponieważ silnych wahań nastroju nie rozwiążesz „domowymi sposobami”. Zadbaj więc o to, by sprawdzić, czy Twój organizm ma wszystko, czego potrzebuje. Braki witamin i pierwiastków (m.in. żelaza i magnezu) czy odbiegające od normy ilości hormonów TSH, przekładają się na złe samopoczucie i zaburzenia regulacji emocji. Gdy wyniki wskażą na pewne niedobory lub potwierdzą niedoczynność tarczycy, dobrane zostaną odpowiednie leczenie i suplementacja.
5 sposobów na… zdrowe nawyki
Twoja codzienność przekłada się w ogromnym stopniu na to, jak się czujesz. Wykorzystaj poniższe rady i zadbaj o siebie:
- Wyśpij się.
Przez natłok obowiązków możesz rezygnować z wypoczynku i spychać sen na dalszy plan. Tymczasem to właśnie jego potrzebujesz, aby zregenerować organizm. Przypomnij sobie, kiedy czujesz się lepiej: po doskonale przespanej nocy czy po wielu godzinach bez zmrużenia oka? Postaraj się kłaść i wstawać o stałej porze i zapewniać sobie przynajmniej siedem godzin snu.
- Zatrzymaj się i weź głęboki oddech.
Potrzebujesz odpoczynku. Znajdź chwilę tylko dla siebie i odpręż się. Nieważne, jak wiele jest na Twojej głowie – po prostu zasługujesz na chwilę spokoju. Odsuń na bok wszystkie troski i poświęć choć kilka minut na relaks. Medytacja, joga, ciepła kąpiel z dużą ilością piany, a może czytanie ulubionego magazynu? Cokolwiek to będzie, niech sprawia Ci przyjemność i stanowi odskocznię od rzeczywistości.
- Dieta.
Właściwie zbilansowana dieta odżywi Twoje ciało i doda energii. Niech na Twoim talerzu jak najczęściej goszczą świeże warzywa i owoce. Nie zapominaj również o regularnym spożywaniu posiłków – głód wzmaga dyskomfort. Ustal stałe godziny posiłków i staraj się ich nie omijać.
- Nawodnij się.
Twój organizm oprócz witamin potrzebuje także wody. Ile powinnaś jej sobie dostarczać? Prostym przelicznikiem jest pomnożenie swojej wagi przez liczbę 0.03 (ponieważ przyjmuje się, że na jeden kilogram masy ciała trzeba dostarczyć około 30 mililitrów płynów). Uzyskany w ten sposób wynik w litrach to Twoje przybliżone zapotrzebowanie na wodę w ciągu doby. Przykładowo, jeśli ważysz 50 kg, zapotrzebowanie na wodę to 1,5 litra.
- Zażywaj ruchu.
Codzienna dawka ruchu prowadzi do wydzielania endorfin, zwanych „hormonami szczęścia”. Aktywność fizyczna może być przyjemna! Poszukaj sportów, które nie są dla Ciebie zbyt obciążające i zacznij regularne treningi, a szybko zauważysz pozytywne zmiany. Przekonaj się także do codziennych spacerów – nawet piętnaście minut na świeżym powietrzu dotlenia organizm i poprawia humor.
Psychoterapia w przypadku wahań nastroju
Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) to rodzaj terapii psychologicznej, która pomaga zmienić niefunkcjonalne myśli i zachowania. CBT może być skuteczna w leczeniu wielu problemów psychicznych, w tym wahań nastroju.
Oto kilka konkretnych sposobów, w jakie CBT może pomóc w leczeniu wahań nastroju:
- Zidentyfikowanie i zmiana negatywnych myśli. CBT pomaga ludziom zidentyfikować negatywne myśli, które przyczyniają się do ich wahania nastroju. Następnie pomaga im znaleźć bardziej realistyczne i pozytywne sposoby myślenia o sobie i świecie.
- Rozpoznawanie i radzenie sobie ze stresem. Stres może wyzwalać wahania nastroju. CBT pomaga ludziom zidentyfikować czynniki stresowe w swoim życiu i nauczyć się radzić sobie ze stresem w zdrowy sposób.
- Rozwój umiejętności radzenia sobie z emocjami. Ludzie z wahaniami nastroju często mają trudności z radzeniem sobie z trudnymi emocjami. CBT pomaga ludziom nauczyć się zdrowych sposobów radzenia sobie z emocjami, takimi jak smutek, złość i lęk.
Pamiętaj, że to, czego doświadczasz może znacząco wpływać na Twoje funkcjonowanie. Przez ciągłe zmiany nastroju Twoje życie wywraca się do góry nogami. Nie pozwalaj, by wahania nastroju przejęły nad Tobą kontrolę.
