Obecnie medycyna świadoma jest występowania różnorodnych zaburzeń rozwoju u dzieci, które przekładają się później na jakość ich życia w dorosłości. Zdarza się, że dziecko przejawia nietypowe zachowania, z którymi jego opiekunowie nie potrafią sobie poradzić. Gdy milczy ono, zachowuje się inaczej niż jego rówieśnicy i nie potrafi porozumieć się ze swoim otoczeniem, to rodzice czy inni opiekunowie słusznie powinni okazać zaniepokojenie. W przypadku, gdy coś w zachowaniu danej osoby sugeruje, że jest ona wycofana lub boryka się z problemami społecznymi, zawsze warto zasięgnąć porady u specjalisty. Okazać się bowiem może, że tego typu objawy to zespół Aspergera. Czym jednak dokładnie jest Asperger, jakie są jego cechy i jakie działania powinno się podjąć po otrzymaniu takiej diagnozy w gabinecie specjalisty?
Co to jest Asperger?
Zespół Aspergera często wywołuje skojarzenia z tak zwanym łagodniejszym autyzmem, należy do całościowych zaburzeń rozwojowych, które mieści się w spektrum autyzmu. Po raz pierwszy opisał je w roku 1944 doktor Hans Asperger, w tym samy czasie Leo Kaner opisywał autyzm. O ile zaburzenie ze spektrum autyzmu szybko zaistniało, jako jednostka kliniczna i szybko pojawił się w klasyfikacji chorób (ICD, DSM), o tyle syndrom Aspergera pojawił się w międzynarodowej klasyfikacji chorób dopiero w 1994 roku. W związku z tym w porównaniu autyzmem doświadczenia diagnostyczne i terapeutyczne są zdecydowanie krótsze. Zespół Aspergera, w przeciwieństwie do autyzmu, nie powoduje problemów w rozwoju umysłowym. Istotne jest to, że osoba cierpiąca z jego powodu, może z powodzeniem samodzielnie funkcjonować. Zaburzenia związane z tym zespołem trwają przez całe życie. Szacuje się, że na ich występowanie bardziej narażeni się chłopcy. Według badań zespół Aspergera występuje u nich czterokrotnie częściej niż u dziewczynek. Zespół Aspergera dotyczy dzieci i dorosłych, pierwsze objawy można zauważać w pierwszych latach życia. Zespół Aspergera najczęściej charakteryzuje się trudnościami w interakcjach społecznych, trudnościach w komunikacji, specyficznych zainteresowaniach, specyficznych zainteresowaniach.
Jednym z ważnych pytań, które pojawiają się przy okazji tego zagadnienia jest to, czy Asperger jest dziedziczny? Aktualne badania wskazują, że genetycznie nie przenosi się sama choroba. Rodzice mogą jednak przekazać swoim dzieciom większą podatność na te zaburzenia. Nie da się jednak z całą pewnością potwierdzić lub wykluczyć dziedziczności tego zespołu. Przyczyny zespołu Aspergera wciąż nie są bowiem dokładnie określone.
Zespół Aspergera u dorosłych – objawy zespołu Aspergera
Zespół Aspergera u dorosłych łączy się ze specyficznymi objawami. Należy do nich całe spektrum zachowań, które mogą się różnić u poszczególnych przypadków zaburzenia. Nie wszystkie osoby z zespołem prezentują taki sam zestaw objawów. Dlatego tak ważna jest indywidualna diagnoza u specjalisty. Psycholog przeprowadzi dokładną analizę posiłkując się wystandaryzowanymi narzędziami diagnostycznymi. Wizytę u niego z kolei powinno się rozważyć w przypadku obserwacji takich objawów jak wyraźne problemy w kontaktach z innymi ludźmi i w nawiązywaniu relacji. Zwrócić uwagę może także trudność czy nawet brak umiejętności pracy w grupie. Osoby w spektrum miewają także kłopot z wyrażaniem się, czy nawet z zaburzeniami mowy. Charakteryzują się one również przywiązaniem do rutyny-nie lubią zmian, niespodzianek, za to zachowania powtarzalne, mający charakter stereotypowy daje im pewne poczucie bezpieczeństwa. Często charakterystycznym symptom to silny perfekcjonizm i nieustępliwość w standardach. Zespołowi Aspergera towarzyszyć może także ograniczona mimika, trudność w wyrażaniu emocji za pomocą gestów czy ruchów. Czasami pojawia się także pewna niezdarność ruchowa. W związku z tym osoby z zespołem Aspergera mogą mieć na przykład trudności w dostosowaniu swojej mimiki do sytuacji, związanej ze smutkiem lub szczęściem. Ich emocje i przeżycia bywają przez to błędnie odczytywane przez ich otoczenie. Na każdym etapie życia może utrzymywać się dystans wobec innych i nie okazywanie im bliskości w powszechnym rozumieniu.
Często objawy te są rozpoznawane u dzieci, które są zabierane do specjalistów przez zaniepokojonych rodziców. Dzieje się to wówczas, gdy dziecko z zespołem Aspergera ma problemy z rozwojem, mową, z kontaktem z rówieśnikami. Jednak Asperger to nie tylko przypadłość dziecięca. Objawy zespołu Aspergera pojawiają się także u dorosłych osób. Jest to bowiem zaburzenie, które trwa całe życie, których doświadczają nie tylko dzieci i młodzież. Asperger u dorosłych objawia się często silnym poczuciem izolacji, brakiem poczucia przynależności. Jeśli diagnoza postawiona jest, dopiero w dorosłym życiu, uwidaczniają się specyficzne problemy komunikacyjne. Zalecanym postępowaniem jest trening umiejętności społecznych (TUS) oraz terapia poznawczo-behawioralna oczywiście dostosowana do wieku i potrzeb pacjenta.
W przypadku zespołu Aspergera cechy, które mu towarzyszą, dotykają też zagadnienia empatii. Najpierw należy jednak wyjaśnić – czym jest empatia? Określa się ją jako zdolność do odczuwania i rozumienia stanów psychicznych innych osób. Często powtarza się opinię, że osoby z zespołem Aspergera są empatii pozbawione. Z całą pewnością można stwierdzić, że nie realizują tej zdolności tak, jak robią to neurotypowi ludzie. Empatia jest u nich bowiem obniżona-osoby z Aspergerem kierują się bowiem raczej logiką niż emocjami i współczuciem. Nie oznacza to jednak, że cechują się bezwzględnością czy okrucieństwem. Mogą oni także nauczyć się mechanizmów związanych z okazywaniem empatii, dzięki czemu nie będą oni postrzegani jako osoby pozbawione jej.
Główne różnice między autyzmem a zespołem Aspergera – diagnoza
- Język i komunikacja. W autyzmie obserwujemy brak intencji komunikacji a często również brak świadomości, że język w ogóle istnieje. Osoby autystyczne nie tyle nie chcą się komunikować, co nie wiedzą, że mogą to robić. W zespole Aspergera osoba komunikuje się w sposób wybiórczy. Komunikaty najczęściej, związane z określonym celem. Rzadko występuje narracja, interpretacja doświadczeń czy otoczenia. W ZA występuję również wybiórcze słuchanie, charakteryzujące się skupianiem na wybranych szczegółach.
- Relacje społeczne. Potrzeba i umiejętności budowania relacji społecznych dalece różnią się w autyzmie i Zespole Aspergera. 6Osoby z Aspergerem wykazują silne dążenia do zaistnienia w grupie, wykazując duże trudności na tym polu. Potrzebują być w grupie, ale według własnych zasad. W autyzmie nie pojawia się potrzeba relacji. Inni ludzie są przede wszystkim wykorzystywani jako narzędzie do osiągnięcia jakiegoś celu. Bez chęci kontaktu osoba autystyczna nie odczuwa także skutków izolacji. Osoby z Zespołem Aspergera wskazują na dużo lepsze relacje z dorosłymi niż rówieśnikami. W autyzmie można zauważyć brak relacji zarówno z osobami dorosłymi, jak i rówieśnikami.
Syndrom Aspergera a najbliższe otoczenie
Nieuniknione jest to, że objawy zespołu Aspergera mocno wpływają na najbliższe otoczenie osoby zmagającej się z tym zaburzeniem. W przypadku dziecka rodziców czeka wiele ciężkiej pracy, która obejmować będzie także naukę życia z pewnymi zachowaniami osoby zaburzonej. W przypadku zdiagnozowanych dorosłych ludzi pojawia się jednak również wiele pytań i wątpliwości, takich jak to, czy Asperger może kochać? Ludzie zastanawiają się także, co czuje Asperger? Ma to związek ze specyficznym sposobem okazywania uczuć i emocji, jakim charakteryzują się osoby zmagające się z tym zespołem. Niektórym trudno jest odgadnąć, co człowiek dotknięty zaburzeniami czuje lub sądzi na dany temat. Jednak osoba, który boryka się z zespołem Aspergera, nadal może wchodzić w relacje z innymi, doświadcza w nich jednak innego rodzaju problemów. Wejście związek i utrzymanie go jest bowiem dla osoby mającej kłopoty w kontaktach społecznych wyjątkowo trudne. Jest jednak wciąż możliwe do realizacji. Zdarza się, że osoby nieneurotypowe znacznie później przeżywają pierwsze romantyczne relacje, niż ma to miejsce u ich rówieśników bez zaburzeń.
Asperger u kobiet
Od niedawna częściej poruszany jest temat zespołu Aspergera u kobiet. Powszechnie uważa się, że rzadziej dotyka on dziewczynki niż chłopców. Kobiety jednak charakteryzują się innym zespołem objawów, które wcześniej często były ignorowane. Dziś wiadomo już, że nie każda kobieta wykazuje zachowania dotychczas zawsze kojarzone z tym zespołem. Dlatego tak ważne jest udanie się do specjalisty po zauważeniu niepokojących objawów. Kobiety cierpiące na zaburzenia ze spektrum mogą więc cechować się introwertyzmem, fokusowaniem się na specyficznych zainteresowaniach, na których skupiają całą swoją uwagę. Charakteryzują się także bardzo dobrym przystosowaniem do otoczenia. Funkcjonują, naśladując otaczających je ludzi i w ten sposób radzą sobie ze swoim zaburzeniem. Oznacza to, że kobiety z zespołem Aspergera potrafią dobrze kamuflować swoje problemy. Może to wpływać na to, jak często zaburzenie to zostaje wśród nich rozpoznane i zdiagnozowane.
Zespół Aspergera-jak sobie z nim radzić?
Gdy pojawia się diagnoza zespołu Aspergera, to idzie za nią pytanie-co dalej? Jak poradzić sobie z zaburzeniami tego typu i czy jest to w ogóle możliwe? Przede wszystkim należy pamiętać, że o dalszej drodze osoby z zespołem powinien zdecydować specjalista. To on powinien dobrać właściwą ścieżkę leczenia. Powinien też stwierdzić, czy potrzebna jest na przykład terapia. W przypadku osób cierpiących na zespół Aspergera istotne jest skupienie się na ich umiejętnościach społecznych. Jest to bowiem obszar, który może sprawiać im szczególną trudność. Wpływa to także na komfort życia osoby zaburzonej. W takim przypadku z pomocą przyjść może trening umiejętności społecznych dla dorosłych.
Trening umiejętności społecznych – na czym polega?
Przede wszystkim warto dowiedzieć się, czym jest trening umiejętności społecznych – definicja mówi, że jest on formą pracy z grupą, dzięki któremu rozwijane są kompetencje dotyczące kontaktów z innymi ludźmi. W ramach takich spotkań uczestnicy treningu rozwijają metody funkcjonowania społecznego. Ma to na celu ułatwić im życie w społeczeństwie. Trening tego typu może sprawić, że kontakty z innymi ludźmi będą dla osoby z zespołem Aspergera łatwiejsze. Jest to istotny aspekt życia każdego, człowiek jest bowiem istotą społeczną. Nikt nie jest w stanie funkcjonować w oderwaniu od innych ludzi. Spotkania z grupą innych osób są więc okazją do ćwiczenia swoich kompetencji społecznych w bezpiecznym i kontrolowanym środowisku.
Zespół Aspergera jest więc zaburzeniem w rozwoju, które rozpoznać można już w dzieciństwie. Towarzyszy ono człowiekowi przez całe życie i charakteryzuje się zróżnicowanymi objawami. Mogą one być inne nie tylko u kobiet i u mężczyzn – każda osoba zmagająca się z tym zespołem może wykazywać inny zestaw objawów. Kobiety bywają rzadziej diagnozowane, ponieważ wykazują inne objawy zaburzenia od mężczyzn i lepiej je kamuflują. Diagnozę zespołu Aspergera postawić powinien specjalista, który następnie pokieruje dalej osobą zmagającej się z zaburzeniami. Jedną z metod wykorzystywanych w pracy z zespołem Aspergera jest trening umiejętności społecznych. Jego zadaniem jest rozwijać kompetencje społeczne osoby ze spektrum. Dzięki temu poprawić się może jej komfort życia. Ma ona wówczas szansę nawiązania bardziej satysfakcjonujących kontaktów z innymi osobami.
