Kryzys egzystencjalny to okres intensywnego kwestionowania swoich założeń, niepokoju o sens i cel swojego życia. Tego rodzaju doświadczenie jest normalna częścią naszej egzystencji, ale może być szczególnie trudne, gdy jest długotrwałe lub intensywne. Ludzie często czują się przytłoczeni poczuciem samotności, strachu i niepewności, gdy zmagają się z pytaniami, dotyczącymi ich tożsamości, wartości i przekonań. Zastanawiają się nad tym, do czego dążą i co pozostanie po nich po ich odejściu. Myślą również nad tym, czy podjęli dobre decyzje w życiu zawodowym i prywatnym.
W takich chwilach człowiek może czuć stres, strach i borykać się z gorszym nastrojem. Czy jednak zawsze w trakcie przechodzenia przez tego typu trudności można już mówić o doświadczeniu kryzysu? Czym właściwie charakteryzuje się kryzysy egzystencjonalny? Gdzie szukać pomocy, gdy odkryjesz, że przeżywasz taki etap w życiu?
Charakterystyka kryzysu egzystencjalnego – ból psychologiczny
W przypadku kryzysu egzystencjonalnego możesz zadawać sobie pytanie o to, jaka jest jego definicja. Jest to część próby zrozumienia, czym tak naprawdę to zjawisko jest i jak je rozpoznać. Definicja kryzysu egzystencjalnego zazwyczaj mówi o tym, że jest to moment, w którym człowiek zaczyna odczuwać tak zwany ból egzystencjalny, łączący się także z odczuwaną pustką. Związane jest to często z wejściem w tak zwany wiek średni, ale może mieć również inne źródła. W takiej chwili człowiek zaczyna rozmyślać nad własną śmiertelnością, swoim miejscem w świecie i w społeczeństwie. Wiele ludzi ma poczucie, że w są w punkcie, w którym przeżyli już większość danego im na tym świecie czasu. Świadomość własnej śmiertelności jest czymś, co na co dzień większość osób stara się raczej od siebie odsuwać i nie skupiać się na tej kwestii. Jednak upływający czas, zmiany, jakie każdy dostrzeże pewnego dnia w swoim otoczeniu, wyglądzie, zdrowiu – wszystko to przypomina o tym, że mimo niechęci do zastanawiania się nad tym, czas wciąż bezlitośnie płynie. W takiej chwili możesz czuć się przytłoczona codziennością i otaczającym Cię światem oraz odczuwać dolegliwości związane z obniżonym nastrojem. Wiele osób z pewnością powie Ci, że każdy ma gorsze dni czy chwile. Jeśli jednak zły humor i kiepskie samopoczucie nie odstępują Cię już od jakiegoś czasu, to powinnaś zacząć brać pod uwagę, że przechodzisz przez kryzys egzystencjalny.
Kryzys
Gdy przeżywasz kryzys egzystencjalny, to możesz zacząć sobie zadawać wiele poważnych pytań, takich jak na przykład:
- Kim jestem?
- Dokąd zmierzam?
- Jaki jest mój cel w życiu?
- Co jest dla mnie ważne?
- Jak widzę siebie za 5 lat?
- Co tak właściwie osiągnęłam?
Często trudno jest znaleźć odpowiedzi na te pytania, wówczas zaczynamy czuć się zagubione, jakby coś wymykało nam się z rąk i było poza naszą kontrolą. W ten sposób szybko można zacząć odczuwać także pustkę, poczucie zagubienia i bezradności.
Utracenie celu, perspektyw, poczucia sensu, niezrozumienie bliskich – wszystko to razem składa się na przeżycie związane z kryzysem egzystencjalnym. To także moment, w którym niektórzy zaczynają kwestionować wyznawane wartości, do tej pory prowadzące ich przez życie. Zdarza się, że ich światopogląd ulega przewartościowaniu i dana osoba zaczyna się zmieniać. Jej zachowanie nie przypomina tego, do którego przywykło jej najbliższe otoczenie. Osoby przechodzące przez kryzys mogą porzucić swoją religię, zmienić pracę, przeprowadzić się lub nawet odciąć się od swoich bliskich.
Przyczyny kryzysu egzystencjalnego
W przypadku odczuwania bólu egzystencjalnego należy pamiętać, że może on spotkać każdego człowieka, bez względu na jego płeć, wiek czy też sytuację materialną. Wszyscy są na niego narażeni, nawet osoby zamożne i – zdawałoby się – osiągające w życiu liczne sukcesy, ustatkowane i otoczone przez bliskich ludzi.
Opisywany kryzys egzystencjalny ma często jednak swoje źródło w nadejściu tak zwanego wieku średniego tzw. kryzys wieku średniego. Dzieje się to zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Przyjmuje się, że osoby cierpiące z jego powodu mają około czterdziestu, pięćdziesięciu lat. Ma to poniekąd związek z faktem, że często w tym wieku ludzie orientują się, jak wiele czasu już upłynęło i zaczynają wówczas rozważać decyzje, które zaprowadziły ich do miejsca, w którym są aktualnie. Zdarza się, że żałują swoich życiowych wyborów lub odczuwają rozczarowanie tym, co przyniósł im los. Przemijanie oraz jego świadomość często są zapalnikiem kryzysu, ponieważ człowiek zaczyna zdawać sobie sprawę, że jego istnienie jest ulotne, a życie pewnego dnia po prostu się zakończy. Przyczyny kryzysu egzystencjalnego są więc różnorodne.
Kryzys egzystencjalny bywa też reakcją na przebytą w życiu traumę. Ogrom cierpienia, jaki spotyka czasami daną osobę, sprawia, że zaczyna ona sobie zadawać pytania o sens życia tzw. pytania egzystencjalne. Trudno czasem przyjąć, że niektóre nieszczęścia i ból, jakie przytrafiają się człowiekowi w jego życiu, są zwyczajnie przypadkowe i nie mają nic wspólnego z naszymi działaniami.
Koncepcja nieuniknionego, niezawinionego cierpienia jest jednak bardzo trudna do zaakceptowania i niektórzy zaczynają się zastanawiać i roztrząsać, czy można go było uniknąć i jaki sens miały przeżyte doświadczenia. Kiedy nie mogą znaleźć odpowiedzi na swoje pytania, wówczas odczuwają ból egzystencjalny i przechodzą przez kryzys. Prowadzą do tego zwłaszcza tak zwane sytuacje graniczne, czyli wydarzenia, które na zawsze potrafią zmienić życie człowieka. Jest to na przykład niespodziewana śmierć bliskiej osoby, udział w wypadku, nagła zmiana sytuacji życiowej np. emigracja.
Zagrożenie kryzysem kryje się też w codzienności i w zwykłych sytuacjach, jakich w swoim życiu doświadcza praktycznie każdy. Czasami dopada on matki, których dzieci opuściły już dom rodzinny. Jeżeli poświęcisz swojemu potomstwu wiele czasu i zaangażowania, to po osiągnięciu przez nie dorosłości, kiedy syn czy córka nie potrzebują już Twojej opieki, możesz zacząć odczuwać pustkę oraz bezlitosne efekty mijającego czasu. Zmiana roli społecznej często doprowadza do znacznie obniżonego nastroju, poczucia, że Twoje życie mija, a Ty nie wiesz, co dalej ze sobą zrobić. Pytasz wtedy sama siebie, czy Twoje dotychczasowe decyzje w ogóle miały sens?
Rutyna, brak odmiany, prowadzenie monotonnego trybu życia – to także czynniki, które często prowadzą człowieka do pytań o zasadność całej jego rzeczywistości. Prowokują nas do zastanowienia się, czy na pewno podjęte w życiu wybory okazały się właściwe i korzystne.
Kolejną sytuacją, która może się okazać początkiem kryzysu, jest na przykład rozwód. Rozstanie z wieloletnim partnerem, całkowity rozpad rutyny i znanego życia, czy nawet zmiana miejsca zamieszkania – wszystko to może pchnąć człowieka do rozważania swojego życia i do próby zrozumienia, w jaki sposób znalazł się w tym miejscu.
Kryzys egzystencjalny – objawy
Kryzys egzystencjalny może mieć wiele twarzy i u każdego może on objawiać się na inny sposób. Najczęściej pojawia się on wraz z takimi objawami jak poczucie pustki, obniżony nastrój, powracające lęki, stres czy też nawet rozpacz oraz spowodować głębokie cierpienie i ból. Wiele osób doświadcza także poczucia samotności, mając wrażenie, że nikt nie rozumie przez, jaki trudny proces przechodzimy. Przeżywane symptomy i cierpienie psychiczne z czasem mogą doprowadzić także do objawów fizycznych. Zwłaszcza niebezpieczny jest przewlekły stres, który powoduje wiele objawów psychosomatycznych. Mogą nimi być na przykład bóle różnego rodzaju, takie jak: migrena, spadek odporności, brak energii.
Kryzys egzystencjalny a depresja
Po zapoznaniu się z objawami bólu i kryzysu możesz się zastanowić, czy kryzys egzystencjalny jest tożsamy z depresją? Mimo iż łączy je wiele symptomów, to nie są one jednolite. Niektórzy posługują się nawet terminem depresji egzystencjalnej, co jest określeniem na stan, w którym człowiek traci poczucie celu czy kwestionować sens swojego istnienia. Warto jednak pamiętać, że depresja to choroba – bezpośrednio wpływająca na zdrowie psychiczne; natomiast kryzys bywa interpretowany jako trudny etap w życiu, którego następstwem jest odczuwanie dolegliwości, takich jak stres czy niepokój. Przyczyny zarówno kryzysu egzystencjalnego, jak i depresji mogą się różnić w zależności od osoby, ale niektóre wspólne czynniki obejmują: stres, trudne wydarzenia lub zmiany życiowe, problemy w związkach, problemy finansowe lub inne czynniki zewnętrzne.
Depresja i odczuwane w związku z nią dolegliwości stają się czasami źródłem kryzysu egzystencjalnego. Niemożność poradzenia sobie z chorobą prowadzi do poważnego cierpienia, a co za tym idzie także właśnie do kryzysu i do rozpaczliwego roztrząsania swojego życia. Pacjenci bardzo pragną dowiedzieć się, co doprowadziło do tego, że czują się w ten sposób i muszą mierzyć z tak ciężkimi dolegliwościami.
Pogłębiający się ból, samotność, obniżony nastrój prowadzą też w drugą stronę – osoba przeżywająca kryzys zaczynają chorować na depresję, co znacząco utrudnia jej powrót do normalnego funkcjonowania.
Jak pokonać kryzys egzystencjalny?
Wiele osób zastanawia się, jak pokonać kryzys egzystencjalny, skoro wiąże się on z takimi trudnymi kwestiami i bolesnym doświadczeniem? Przede wszystkim pamiętaj o tym, że nie jesteś sama ze swoimi lękami i są one doświadczeniem uniwersalnym dla wielu osób. Kryzys egzystencjalny wiąże się też często z odczuwanym fizycznymi i psychicznymi dolegliwościami, z którymi można walczyć i im przeciwdziałać.
Gdy zmagasz się z takimi objawami jak obniżony nastrój, poczucie niepokoju, silny stres czy obniżona energia, to warto poprosić o pomoc specjalistę, takiego jak psycholog czy psychoterapeuta. Podczas terapii – psychoterapia online możesz zwierzyć się z dręczących Cię myśli oraz ze spraw, które Cię niepokoją. Wspólnie z terapeutą dotrzesz do ich źródła i zrozumiesz, czemu wzbudzają one w Tobie lęk. Jeśli kryzys egzystencjalny jest wynikiem traumatycznej sytuacji granicznej, to przestrzeń terapeutyczna jest najlepszym miejscem, aby sobie z nią poradzić i wspólnie ze specjalistą ją przepracować.
Pamiętaj, że w tak trudnej chwili istotne jest zadbanie o swoje dobre samopoczucie, zarówno psychiczne, jak fizyczne. Zatroszcz się o siebie w tym ciężkim okresie. Jeśli masz taką możliwość, to odpocznij i poproś swoich bliskich o pomoc w codziennych obowiązkach. Ważne jest, by inni wiedzieli jak się czujesz i byś miała wokół siebie osoby, na których możesz polegać w każdej sytuacji.
Spróbuj też skoncentrować się na małych rzeczach, które przyniosą Ci radość. Może będzie to nowe hobby lub warsztaty, a zupełnie inne otoczenie sprawi, że poczujesz się lepiej? Nie zamykaj się na żadne rozwiązania, które mogą sprawić, że ponownie odnajdziesz sens w swoim życiu. Spróbuj odzyskać stabilizację i kontrolę nad rzeczami, które pojawiają się w Twojej codzienności.
Czasami powrót do zdrowia i przezwyciężenie kryzysu egzystencjalnego to kwestia uporządkowania swoich priorytetów. Nie obawiaj się zmian. Jeżeli masz na głowie za dużo obowiązków, to zrezygnuj z części z nich. Jeśli czujesz, że jakaś znajomość już Ci nie służy – nie wahaj się przed poważną rozmową z bliskimi. Jeśli przytłacza Cię z kolei nadmiar wolnego czasu, to zapełnij go nowymi zajęciami. Poszukaj też w swojej okolicy grup wsparcia, by skorzystać z doświadczenia i pomocy innych ludzi, którzy przechodzą przez to samo, co Ty.
Kryzysy egzystencjalne mogą być trudnym i przytłaczającym doświadczeniem, ale mogą też mieć pozytywne skutki. Kryzys egzystencjalny jest okazją do refleksji nad naszym życiem i dokonania znaczących zmian, które poprawią nasze samopoczucie. Ta refleksja może pomóc nam lepiej zrozumieć siebie, nasze cele w życiu i wartości, według których chcemy żyć. Może również dostarczyć nam motywacji do podjęcia swoich działań, wprowadzenia zmian i pozwoli pójść naprzód. Stawiając czoła naszym lękom i akceptując niepewność, możemy nauczyć się lepiej radzić sobie z wyzwaniami życiowymi i znaleźć sposoby na bardziej satysfakcjonujące życie.
