Magda zawsze marzyła o podróżach, ale każda wizja wejścia do samolotu czy wjazdu na taras widokowy powodowała u niej paraliżujący lęk. Jej serce zaczynało bardzo szybko bić, dłonie się pociły, a nogi robiły się jak z waty. „Nie mogę tak żyć” – pomyślałA pewnego dnia, gdy kolejny raz musiała zrezygnować z firmowego spotkania na 30. piętrze. Być może Ty również doświadczasz podobnych uczuć?
Czym jest lęk wysokości i jak wpływa na życie?
Lęk wysokości (akrofobia) to jeden z najczęstszych rodzajów fobii, dotykający około 5-7% populacji. Choć pewien poziom ostrożności w wysokich miejscach jest naturalny i służy naszemu bezpieczeństwu, nadmierny lęk może znacząco utrudniać codzienne funkcjonowanie.
Akrofobia (z gr. ákros – szczyt, wysoki i phóbos – strach) to specyficzny rodzaj fobii, charakteryzujący się irracjonalnym i nadmiernym lękiem przed przebywaniem na dużej wysokością. To coś więcej niż zwykła ostrożność – to silna reakcja lękowa, która pojawia się nawet w sytuacjach obiektywnie bezpiecznych.
Warto zaznaczyć, że osoby z akrofobią mogą reagować lękowo nie tylko na rzeczywiste wysokości, ale także na samo wspomnienie lub wyobrażenie tych miejsc. Nawet używanie określeń związanych z wysokością może wywoływać dyskomfort.
Akrofobia należy do kategorii zaburzeń lękowych prostych (fobii specyficznych). To oznacza, że:
- Strach przed wysokością skoncetrowany jest na konkretnym obiekcie lub sytuacji (w tym przypadku wysokości).
- Reakcja lękowa pojawia się niemal wyłącznie w kontakcie z tym konkretnym bodźcem.
- Osoba cierpiąca zazwyczaj funkcjonuje prawidłowo w innych obszarach życia
- Możliwe jest precyzyjne określenie źródła lęku.
Kluczowe różnice to:
- Intensywność reakcji – przy akrofobii silny niepokój jest nieproporcjonalnie silna do rzeczywistego zagrożenia.
- Wpływ na funkcjonowanie – silny lęk znacząco ogranicza codzienne aktywności.
- Brak kontroli – osoba zdaje sobie sprawę z irracjonalności swojego lęku, ale nie potrafi go kontrolować.
- Długotrwałość – lęk utrzymuje się przez co najmniej 6 miesięcy.
Lęk przed wysokością a inne rozpoznania
Warto zaznaczyć, że choć akrofobia klasyfikowana jest jako „prosta” fobia, jej wpływ na życie może być bardzo złożony. Czasami może współwystępować z innymi zaburzeniami lękowymi, na przykład:
-
- Agorafobia (gdy lęk przed wysokością łączy się z lękiem przed otwartymi przestrzeniami).
- Lęk przed prowadzeniem pojazdów (szczególnie na mostach czy wiaduktach).
- Zaburzeniami paniki (gdy wysokość wywołuje ataki paniki).
Jak akrofobia wpływa na codzienne życie?
Osoby cierpiące na ten rodzaj zaburzenia lękowego, obawiają się wchodzić i przebywać na dużych wysokościach. Wóczas najczęściej mogą odczuwać paralizujący lęk, który uniemożliwia im normalne funkcjonowanie.
Osoby cierpiące na akrofobię mogą:
- Unikać pobytu w mieszkaniach i biurach na wysokich piętrach.
- Rezygnować z atrakcyjnych ofert pracy wymagających przebywania na wysokości.
- Mieć problemy z podróżowaniem (np. mosty, wiadukty, samoloty).
- Ograniczać życia towarzyskiego (rezygnacja ze spotkań w wysokich budynkach).
- Mieć trudności w wykonywaniu prostych czynności (np. wymiana żarówki na drabinie lub aktywności z dziećmi np. plac zabaw).
Akrofobia – objawy
Lęk przed wysokością może objawiać się zarówno na poziomie naszego ciała i naszej psychiki. Objawy fizyczne (szybkie bicie serca, drżenie kończyn) może nam sugerować wysoki poziom niebezpieczeństwa np. jazda winą na 10 pietro. Co często wpływa na zwiększony poziom lęku, uczucie paniki i braku kontroli. Lęk przed wysokością, jak wszystkie rodzaje zaburzeń lękowych charakteryzuje tzw. model błędnych kół, z któych pacjent przeżywający lęk może mieć trudność z przerwaniem tego cyklu.
Objawy fizyczne:
- Zawroty głowy i uczucie niestabilności.
- Przyspieszone bicie serca.
- Nadmierne pocenie się.
- Drżenie ciała.
- Trudności z oddychaniem, duszność.
- Uczucie ściskania w żołądku.
- Suchość w ustach.
Objawy psychiczne:
- Uczucie paniki i przerażenia.
- Natrętne myśli o możliwym upadku.
- Specyficzne uczucie „przyciągania” przez krawędź.
- Lęk przed utratą kontroli.
- Strach przed oceną innych osób.
Przyczyny lęku wysokości
Rozwój lęku wysokości może mieć wiele przyczyn, najczęsciej spotykane przyczyny to:
- Doświadczenie bezpośrednie:
- Upadek lub wypadek związany z wysokością.
- Atak paniki w wysokim miejscu.
- Nieprzyjemne doznania fizyczne (np. silne zawroty głowy).
- Obserwacja i uczenie się:
- Obserwowanie lęku u rodziców lub innych bliskich osób.
- Wpływ traumatycznych wydarzeń obserwowanych u innych.
- Przekaz informacyjny:
- Ostrzeżenia i historie o niebezpieczeństwach.
- Nadmierne przestrogi ze strony opiekunów.
- Wpływ medialnych doniesień o wypadkach.
- Czynniki biologiczne:
- Genetyczna predyspozycja do reakcji lękowych.
- Ewolucyjnie wykształcony mechanizm ochronny.
Praktyczne sposoby radzenia sobie z lękiem wysokości
1. Oddech 4-7-8:
- Wdech przez nos na 4 sekundy.
- Zatrzymanie powietrza na 7 sekund.
- Wydech ustami na 8 sekund.
- Powtórz 3-4 razy.
2. Systematyczna desensytyzacja
Krok po kroku:
- Stwórz własną hierarchię sytuacji lękowych (0-100 punktów).
- Zacznij od sytuacji wywołujących umiarkowany lęk (30-40 punktów).
- Pozostań w sytuacji minimum 30 minut.
- Przechodź do trudniejszych wyzwań dopiero po opanowaniu łatwiejszych.
3. Praca z myślami
Przykładowe pytania do autoanalizy:
- Jakie jest rzeczywiste prawdopodobieństwo negatywnego scenariusza?
- Ile razy byłem w podobnej sytuacji i nic złego się nie stało?
- Co by powiedział mój przyjaciel w tej sytuacji?
- Jakie mam dowody na to, że sytuacja jest bezpieczna?
Kiedy szukać profesjonalnej pomocy? Jak można leczyć lęk wysokości.
Warto rozważyć konsultację ze specjalistą, gdy: lęk znacząco utrudnia codzienne funkcjonowanie, wpływa na relacje rodzinne lub zawodowe a samodzielne próby radzenia sobie nie przynoszą oczekiwanych rezultatów.
Terapia poznawczo-behawioralna ma wysoką skuteczność w pracy nad obniżeniem różnych postaci fobii prostych. Jedną z kluczowych elementów psychoterapii CBT jest terapia ekspozycyjna. Przeczytaj artykuł: ekspozycja in vivo. Najważniejsze elemementy to:
- Stworzenie hierarchii lęku. Pierwszym krokiem jest spisanie sytuacji wywołujących lęk i uszeregowanie ich od najmniej do najbardziej stresujących. Każdej sytuacji przypisujemy poziom lęku w skali 0-100.
- Systematyczna ekspozycja. Rozpoczynamy od sytuacji wywołujących umiarkowany lęk (30-40 punktów) i stopniowo przechodzimy do trudniejszych wyzwań.
- Kluczowe zasady:
- Regularność ćwiczeń (3-5 razy w tygodniu).
- Odpowiednio długi czas ekspozycji (30-120 minut).
- Pozostawanie w sytuacji do momentu spadku poziomu lęku.
- Stopniowe eliminowanie zachowań zabezpieczających.
Podsumowanie
Nie pozwól, aby lęk wysokości ograniczał Twoje życie! Pamiętaj, że jest to problem, z którym można skutecznie walczyć. Zacznij od małych kroków, bądź dla siebie wyrozumiała i nie wahaj się szukać wsparcia – czy to u bliskich, czy u specjalisty.
Najczęściej zadawane pytania
Czy mój lęk jest normalny?
Pewien poziom ostrożności na wysokości jest naturalny i zdrowy. Lęk staje się problemem, gdy znacząco ogranicza codzienne funkcjonowanie.
Jak długo trwa terapia?
Czas terapii jest indywidualny, ale pierwsze efekty można zauważyć już po kilku tygodniach systematycznej pracy.
Czy można całkowicie wyleczyć lęk wysokości?
Celem terapii nie jest całkowite wyeliminowanie lęku, ale doprowadzenie go do poziomu, który nie przeszkadza w normalnym funkcjonowaniu.
Polecane źródła i literatura:
- „Terapia lęku” – Edmund Bourne
- „Lęk i fobia” – Martin M. Antony