Żałoba to uniwersalne doświadczenie, większość z nas w pewnym momencie życia przeżyła śmierć członka rodziny, partnera, przyjaciela czy ukochanego zwierzęcia. Żałoba jest naturalną reakcją na stratę i może objawiać się na wiele różnych sposobów, w tym przez smutek, poczucie pustki, ból, samotność i złość. Dowiedz się, czym jest żałoba i w jaki sposób przeżyć ten trudny czas?
Czym jest żałoba ?
Żałoba to proces emocjonalny, który przeżywa się po utracie kogoś, kto miał duże znaczenie w naszym życiu. Może to być członek rodziny, przyjaciel, partner życiowy czy nasze ukochane zwierzę.
Nie istnieje „normalny” sposób przeżywania żałoby, występuje bardzo szeroki zakres przeżywania straty. Żałoba, stereotypowo kojarzona jest jako smutek lub stan depresji, jednakże jest to znacznie bardziej wielowymiarowe przeżycie, które może obejmować: złość, ulgę, niepokój, poczucie odrętwienia, strach, niecierpliwość.
Żal po stracie
Żałoba to stan utraty, żal po stracie to cierpienie emocjonalne, związane z utratą. Żal często wiąże się z opłakiwaniem straty, czyli rytuałami związanymi z pamięcią o ważnej istocie. Żal pojawia się niespodziewanie, przychodzi falami, czasem, gdy najmniej się ich spodziewasz np. gdy przechodzisz obok ulubionego sklepu, spoglądasz przez okno, słyszysz piosenkę w radiu lub gdy po prostu kładziesz się do łóżka. Żal zostawia cię z silnymi emocjami, wobec których czujesz się bezradna.
Osoba w żałobie – objawy żałoby
Wymiar psychologiczny
- Twoja pamięć nagle się zamgliła, czujesz często nierealność swojej rzeczywistości. np. idziesz drogą i nie wiesz, gdzie jesteś ani dokąd zmierzasz.
- Boisz się, że zwariujesz od natłoku myśli i emocji.
- Odkrywasz, że w twoim umyśle nieustannie odtwarzane są wspomnienia, w kółko przetwarzasz, to co się wydarzyło.
- Odkrywasz, że twój system wierzeń, twój zestaw wartości poddany jest w wątpliwość.
- Wracasz do pracy zawodowej, ale stwierdzasz, że twój umysł wędruje i trudno jest ci się skoncentrować. Czytasz w kółko ten sam akapit, próbując zrozumieć, co jest napisane.
- Często inni wydają ci się dalecy. Masz wrażenie, że cię nie rozumieją a ich słowa, że „to w końcu minie” złoszczą ciebie i zamykają.
Wymiar emocjonalny
- Czujesz wielki smutek, gdy zmagasz się z myślą, że wszystko, co dla ciebie ważne, zostało ci odebrane. Twoja przyszłość jest niepewna i nic nie może jej naprawić.
- Tęsknisz za pięcioma minutami, godzinami, dniami spędzonymi z ukochaną osobą lub zwierzęciem, aby móc powiedzieć mu o swojej miłości, jeszcze raz dotknąć i przytulić.
- Przepełnia cię złość, skarżysz się na niesprawiedliwość.
- Dopada cię poczucie winy, gdy obwiniasz się za śmierć. Racjonalnie wiesz, że nie jesteś winna – z całą pewnością uratowałabyś utraconą osobę lub zwierzę, gdybyś miała szansę.
Wymiar zachowań
- Rzeczy, które lubiłaś robić i które wcześniej wydawały ci się tak ważne, teraz wydają się bez znaczenia.
- Ulotne myśli o przyjemnych czynnościach wywołują poczucie winy.
- Występuje częsta dezorganizacja twojego rytmu dnia i twoich codziennych obowiązków.
- Wpadasz często w płacz, w najmniej spodziewanych sytuacjach.
- Czujesz się ciągle zmęczona, mimo że niewiele działań podejmujesz.
- Twój apetyt zniknął albo się przejadasz.
- Możesz wycofać się z życia towarzyskiego, nie masz ochoty spotykać rodziny, krewnych.
- Masz problemy ze snem, cierpisz na bezsenność, lub często się wybudzasz, czujesz się zmęczona.
Poczucie winy po śmierci bliskiej osoby
Poczucie winy po stracie ukochanej osoby to naturalna reakcja, którą przeżywa wiele z nas w fazie żałoby. Poczucie winy może być związane z tym, że masz trudności z zaakceptowaniem faktu, że nie mogłaś nic zrobić, aby zmienić tą bolesną sytuacje. Możesz czuć, że powinnaś była zrobić coś inaczej, aby uniknąć śmierci kogoś bliskiego lub że zawiodłaś w jakiś inny sposób.
Ważne jest, aby zrozumieć, że poczucie winy jest częścią naturalnego procesu żałoby i że ta emocja nie oznacza faktycznej odpowiedzialności za śmierć ukochanej osoby. Przede wszystkim należy zdać sobie sprawę, że nie jesteś w stanie kontrolować wszystkiego i że nie jesteś winna tej stracie.
Pamiętaj, że nic nie mogłaś zrobić. Przyjmowanie na siebie odpowiedzialności za coś, co nie było w Twojej mocy jest niesłuszne i nie prowadzi do niczego dobrego.
Ile trwa żałoba?
Przebieg żałoby jest przeżyciem indywidualnym i nie ma ściśle określonego czasu trwania. Każda osoba pogrążona w żałobie inaczej przeżywa stratę, w zależności od wielu, różnych czynników, takich jak: rodzaj relacji ze zmarłą osobą lub zwierzęciem, okoliczności śmierci, twoje indywidualne cechy osobowości, własna historia życia, Twoje doświadczenia strat w przeszłości, wsparcie ze strony rodziny i przyjaciół oraz możliwość wyrażania swoich bolesnych przeżyć.
Niektórzy ludzie są w stanie przepracować swoją żałobę w ciągu kilku miesięcy, podczas gdy inni potrzebują kilku lat. Ważne jest, aby pozwolić sobie na przetwarzanie straty w swoim własnym tempie.
Jeśli jednak po upływie około sześciu miesięcy nadal odczuwasz znaczne trudności w funkcjonowaniu i radzeniu sobie z emocjami związanymi z utratą, może to oznaczać potrzebę wsparcia psychologicznego bądź psychoterapii. Terapeuta pomoże oswoić się z trudnymi emocjami i przeprowadzi przez okres żałoby, który pozwoli na powrót do bardziej adaptacyjnego funkcjonowania. Aby uzyskać profesjonalną pomoc w procesie żałoby, umów wizytę – psychoterapia online.
Nieprzepracowana żałoba, patologiczny sposób przeżywania straty
Nieprzepracowana żałoba, inaczej zablokowana żałoba to sytuacja, w której osoba doświadczająca straty bliskiej osoby nie jest w stanie wyrazić swoich uczuć i emocji, związanych z tym zdarzeniem.
Może to wynikać z wielu różnych przyczyn, takich jak tłumienie emocji, blokowanie żalu, trudności w wyrażaniu emocji i powstrzymywanie się od ekspresji emocjonalnej, ciągłe zaprzeczanie temu, co się wydarzyło, brak wsparcia emocjonalnego wśród bliskich, unikanie myślenia o zmarłym, czy konflikty w rodzinie.
Możliwe konsekwencje nieprzepracowanej żałoby:
- Problemy emocjonalne. Nieprzepracowana żałoba po śmierci bliskiej osoby może prowadzić do wystąpienia różnych problemów emocjonalnych i trudności w codziennym funkcjonowaniu, takich jak: depresja, lęk, gniew, trudności z koncentracją, poczucie osamotnienia czy brak nadziei.
- Problemy z relacjami. Osoba, która nie może poradzić sobie z żałobą może mieć trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu bliskich relacji z innymi ludźmi.
- Problemy fizyczne. Nieprzepracowana żałoba może wpłynąć na zdrowie fizyczne, prowadząc do problemów takich jak: bóle głowy, bóle mięśni, problemy z sercem czy układem odpornościowym (objawy somatyczne).
- Uzależnienie. Niektóre osoby doświadczające straty mogą próbować poradzić sobie z trudnymi przeżyciami poprzez nadmierne korzystanie z alkoholu, narkotyków czy innych substancji psychoaktywnych.
Etapy żałoby, proces żałoby
Teoria żałoby opracowana przez Elsę Kubler-Ross, znana również jako teoria pięciu etapów żałoby, opisuje przebieg procesu emocjonalnego osób, które przeżywają stratę bliskich. Według teorii żałoby proces żałoby składa się z pięciu etapów: zaprzeczenie, gniew, negocjowanie, depresja i akceptacja. Niektórych z tych poszczególnych etapów możemy doświadczać wielokrotnie przez kilka miesięcy. Na przykład faza zaprzeczenia może pojawić na samym początku, gdy dowiadujemy się o śmierci, a także kilka dni później, podczas pogrzebu. Warto pamiętać, że nie każda osoba pogrożona w żałobie przechodzi przez wszystkie etapy. Kolejność i czas trwania poszczególnych etapów są różne, w zależności od indywidualnych doświadczeń.
Pięć etapów żałoby
Zaprzeczenie. Pierwszym etapem jest zaprzeczanie faktu utraty. Zaczynasz odczuwać szok i dezorientację, możesz mieć trudności z przyjęciem tego, co się stało. Szok i wstrząs emocjonalny mogą powodować uczucie nierealności sytuacji; próbujesz zaprzeczyć temu, co się wydarzyło.
Gniew. W drugim etapie zaczynasz odczuwać gniew, złość, poczucie niesprawiedliwości i rozpacz z powodu straty. Często szuka się winnych, odpowiedzialnych za to, co się wydarzyło.
Negocjowanie. W trzecim etapie zaczynasz targować się z rzeczywistością i nieuchronnością umierania. Szukasz sposobów, aby cofnąć czas, aby uchronić się przed opuszczeniem. Często zadajesz sobie pytania „Co by było, gdyby…?” i zastanawiasz się, jak mogłaś zmienić rzeczywistość.
Depresja. W czwartym etapie odczuwasz silne uczucie smutku i żalu. Depresja może być odczuwana jako uczucie pustki, bezradności, braku motywacji i apatia. Wycofujesz się z życia społecznego, tracisz zainteresowanie swoimi zwykłymi zajęciami, możesz mieć problemy ze snem.
Akceptacja. W piątym etapie zaczynasz akceptować fakt utraty bliskiej osoby. Akceptacja nie oznacza, że zapominasz o stracie, ale że uczysz się żyć z nią i powoli przystosowujesz się do niej. Zaczynasz szukać sposobów, jak dalej żyć.
Nie zawsze wsparcie bliskich, przygotuj się na niezrozumienie
Przygotuj się na doświadczenie niechcianych porad od ludzi z twojego otoczenia. Żałoba jest uniwersalnym doświadczeniem, więc prawie każdy, kogo spotkasz, ma historię o tym, co zrobił lub czego nie zrobił i jak ty powinnaś przeżywać żałobę. Czasami prowadzi to do komentarzy, o które wcale nie prosiłaś i które mogą być dla Ciebie krzywdzące. Ludziom czasem trudno jest sobie uświadomić, jak bardzo bolesną stratę przeżywasz. To może być czasem trudne, aby oddzielić to, co jest ważne dla Ciebie a co, jest presją wywieraną ze strony innych ludzi. Zadbaj o siebie, kieruj się swoimi emocjami, sprawdź, jak się czujesz z tymi komunikatami i zareaguj. W sytuacjach dyskomfortu postaraj się postawić granicę komentarzom i zdecydowanie zmień temat lub powiedz wprost, że pewnych komentarzy nie potrzebujesz.
Jak przeżywać żałobę ? Czy można pogodzić się ze śmiercią? Czy można ją zaakceptować?
Pamiętaj, przeżywanie żałoby to proces indywidualny, a każda z nas może potrzebować innej ilości czasu i sposobu radzenia sobie z tym trudnym doświadczeniem. Oto kilka wskazówek, które mogą wesprzeć Cię w procesie przeżywania żałoby:
Pozwól sobie na odczuwanie emocji. Przeżywaniu straty towarzyszą intensywne emocje takie jak: smutek, gniew, rozpacz, poczucie winy czy osamotnienie. Ważne jest, aby pozwolić sobie na odczuwanie tych emocji, zamiast je tłumić lub ignorować. Pozwala nam to na prawidłowe przetworzenie doświadczenia i przyspiesza proces radzenia sobie z żałobą.
Szukaj wsparcia. Przeżywanie żałoby może być trudne i samotne, ale ważne jest, aby szukać pomocy i wsparcia w rodzinie, przyjaciołach lub w innych grupach wsparcia. Rozmawianie z innymi ludźmi o swoim doświadczeniu może pomóc w zwiększeniu poczucia zrozumienia i zredukować poczucie izolacji.
Proszenie o pomoc. Żałoba wpływa znacząco na zmniejszenie energii psychicznej, emocjonalnej i fizycznej. Codzienne zadania, takie jak: zakupy, płacenie rachunków, opieka nad dziećmi i zwierzętami domowymi, gotowanie, odpowiadanie na SMS-y, e-maile mogą być przytłaczające. Postaraj się częściej komunikować, że potrzebujesz pomocy. Nie musisz wszystkiego robić sama, nie przeciążaj się w tym okresie, zadbaj o siebie. Niech twoi bliscy się wykażą, przekaż im niektóre obowiązki, pozwól im na to.
Ciało. Twoje ciało również bierze udział w żałobie. Możesz zmagać się z wyczerpaniem, uczuciem ciągłego pobudzenia lub różnymi bólami. Dbaj o to, aby twoje ciało było jak najczęściej w trybie regeneracji. Nie zapominaj o prawidłowym odżywianiu swojego ciała i odpowiednim nawodnieniu. W miarę możliwości postaraj się zaktywizować, wybierz aktywność fizyczną, którą lubisz, nie przeciążaj się. Możesz pomyśleć o jodze, spacerze albo po prostu zwykłym rozciąganiu.
Daj sobie czas. Proces żałoby wymaga czasu – daj go sobie na przetworzenie doświadczenia i zaadaptowanie się do nowej rzeczywistości. Nie ma ustalonego czasu, w którym powinnaś zakończyć proces żałoby, więc nie staraj się nakładać na siebie presji, aby „wyjść z żałoby” w jak najszybszym tempie.
Pozytywne wspomnienia. Często w trudnych chwilach skupiamy się na negatywnych emocjach i myślach. Spróbuj przypomnieć sobie pozytywne wspomnienia, dobre chwile z ukochaną osobą lub zwierzęciem.
Pamięć. Ważne jest, aby upamiętnić pamięć o bliskiej osobie lub zwierzęciu, które odeszło. Znajdź sposób na uhonorowanie jego życia. Można to zrobić poprzez napisanie pamiętnika, stworzenie albumu zdjęć lub filmu. Pamięć, wspomnienia zostają i na zawsze będą z tobą – tego nie stracisz.
Zauważaj dobre zdarzenia w swojej codzienności. Poświęć czas na świętowanie tego, co układa się pomyślnie. Kiedy jesteś w żałobie, może być ci trudno zauważyć te małe, dobre chwile. Postaraj się je uchwycić i na moment ucieszyć z tego, że jest miło lub że coś się dziś pozytywnego wydarzyło.
Podsumowanie
Proces żałoby jest indywidualny i nie ma jednego, uniwersalnego sposobu radzenia sobie z tym doświadczeniem. Nie ma oczekiwanego przebiegu ani definiowalnego punktu końcowego dla żałoby. Jest tak indywidualny i niepowtarzalny, jak związek z osobą, która odeszła lub zwierzęciem, które zmarło.
Będą dni, w których będziesz miała wrażenie, że ból się nie kończy; w innych będzie ci nieco łatwiej. Stopniowo nauczysz się przeżywać dobre chwile i akceptować te trudne momenty. Nigdy nie będzie już tak samo, ale pewnego dnia pomyślisz raczej o dobrych wspomnieniach, niż o bólu związanym ze stratą. Pewnego dnia nawet się uśmiechniesz, choć pewnie trudno teraz w to uwierzyć. Przeżyjesz na nowo swoje pierwsze wakacje, coś w końcu cię zaciekawi, czymś się ponownie zachwycisz.
