Prawdopodobnie każdy człowiek doświadczył chociaż raz nieprzyjemnego uczucie mrowienia, oraz uczucie drętwienia różnych części ciała. Najczęściej dotyczy to rąk, nóg, oraz twarzy. Zazwyczaj pojawia się niespodziewanie i szybko znika. Takie odczucia nazywane są parestezjami. Niekiedy dolegliwości te, stają się na tyle częste i intensywne, że mogą utrudniać codzienne funkcjonowanie. Często parestezje mają swoje podłoże w psychice, jako reakcja na stres. Dowiedz się, czym są parestezje oraz jak sobie z nimi radzić?
Czym są parestezje?
Parestezje według oficjalnej definicji, są nietypowym odczuciem w obrębie kończyn, głowy, lub tułowia, występujące pod postacią wrażenia, mrowienia, drętwienia, albo kłucia. Inaczej nazywane są czuciem opacznym. Często odczucia te, opisywane są jako: uczucie wbijania szpilek na całym ciele, przepływu prądu, oraz intensywne uczucie gorąca. Wynikają one najczęściej z uszkodzenia włókien obwodowych nerwów czuciowych. Należy podkreślić, że parestezje, mimo że są nieprzyjemne, nie sprawiają żadnego rodzaju dolegliwości bólowych, a jedynie powodują mniejszy lub większy dyskomfort. Mogą nawet wybudzić ze snu, czy utrudniać chodzenie. Mogą również ograniczać możliwość utrzymania przedmiotu w ręce. Na podstawie miejsca na ciele, w którym parestezje występują , często można określić jakiego schorzenia mogą one dotyczyć.
Parestezje nie zawsze muszą oznaczać poważną chorobę, mogą pojawiać się na przykład u kobiet w ciąży. Występują również parestezje przejściowe, pojawiające się najczęściej jednorazowo – na przykład w przypadku uderzenia się w łokieć (reakcja nerwu łokciowego), czy pojawienia się jako drętwienie nóg podczas zbyt długiego przyjmowania jednej pozycji. Mogą wystąpić w trakcie snu, kiedy na przykład nieświadomie uciska się rękę.
Objawy parestezji
Do najczęstszych objawów parestezji możemy zaliczyć:
- Mrowienie skóry, mrowienie kończyn.
- Swędzenie skóry.
- Drętwienie skóry.
- Palenie skóry.
- Pieczenie skóry.
- Cierpnięcie skóry.
- Uczucie zmiany temperatury na skórze – ciepła, zimna, lub ich naprzemiennego występowania.
- Uczucie igiełek na skórze.
- Uczucie wody płynącej po skórze.
- Wrażenie prądu, który przebiega przez skórę.
- Odczucie robaków, które pełzają po skórze.
- Odczucie omdlenia w konkretnej części ciała.
Odczucia te są dość indywidualne i każdy może je opisywać w inny sposób. Objawy nie występują one w sposób stały, najczęściej pojawiają się one okresowo i nie trwają zbyt długo.
Parestezje – przyczyny
Najczęstsze przyczyny parestezji są związane z zaburzeniami i uszkodzeniami nerwów – czyli polineuropatią. Jeśli parastezja nie wystąpi jeden raz, tylko zacznie pojawiać się regularnie, należy zacząć szukać przyczyny przez którą się pojawia.
Zwykle lokalizacja parestezji, może być wskazówką jakiego schorzenia może ona dotyczyć. Według tego podziału, można wyróżnić na:
- Parestezje całej twarzy. Drętwienie głowy i mrowienie ust może sugerować tężyczkę lub hiperwentylację.
- Parestezje części twarzy. Mogą występować w trakcie migreny, napadu padaczki czy niedokrwienia mózgu.
- Parestezje tułowia. Mogą pojawić się w stwardnieniu rozsianym, lub półpaścu. Dla stwardnienia charakterystyczne jest uczucie przejścia prądu poprzez kręgosłup.
- Parestezje kończyn dolnych. Mrowienie w nogach może oznaczać polineuropatie, zwyrodnienia rdzenia kręgowego oraz stwardnienie rozsiane. Mrowienie stopach może oznaczać również zespół niespokojnych nóg.
- Parestezje jednej kończyny górnej. Drętwienie kończyn górnej i dolnej mogą wskazywać na napad padaczki, lub niedokrwienie jednej półkuli mózgu. Parastezje które odczuwane są w okolicy palców dłoni, mogą być spowodowane uszkodzeniem nerwów dłoni, na przykład może to być zespół cieśni nadgarstka.
- Parestezje kończyn górnych. Mogą być wynikiem jamistości rdzenia kręgowego, stwardnieniem rozsianym, oraz neuropatią.
Inne wyżej niewymienione schorzenia, które mogą wywoływać parestezje są to:
- Zatrucia. Najczęściej metalami ciężkimi, na przykład może to być ołów.
- Niedobory witamin i minerałów. Często niedobór magnezu może powodować problemy w przewodzeniu impulsów układu nerwowego pomiędzy nerwami i mięśniami. Niski poziom wapnia może powodować mrowienia w okolicach ust. Niedobór witaminy B12, może prowadzić do uszkodzenia komórek nerwowych, czego wynik może objawić się parestezjami.
- Nerwica.
- Zaburzenia lękowe.
- Stres, zmęczenie np. zespół przewlekłego zmęczenia.
- Migreny.
- Cukrzyca. Nieleczona lub źle leczona, może prowadzić do tak zwanej neuropatii cukrzycowej, która jest jej powikłaniem i może wywołać różnego rodzaju parestezje.
- Różnego rodzaju rwy np. rwa kulszowa, udowa bądź barkowa.
- Choroba alkoholowa. Nadmierne spożycie alkoholu niszczy komórki nerwowe dzięki metabolitom etanolu.
- Różnego rodzaju urazy.
- Stosowanie lub ostawianie niektórych leków – leki z grup przeciwdrgawkowych, uspokajających, przeciwlękowych,
- Nowotwory
- Udar np. udar mózgu.
- Niedoczynność lub nadczynność tarczycy.
- Choroby bakteryjne oraz wirusowe takie jak: różyczka, półpasiec, neuralgia, ospa wietrzna oraz opryszczka.
- Schorzenia autoimmunologiczne.
- Zaburzenia w krążeniu krwi, przewlekła niewydolność żylna może prowadzić do parestezji.
Parestezje mogą wynikać również z wielu innych stanów chorobowych, które nie są wymienione powyżej, dlatego istotna jest dokładna i skrupulatna, diagnostyka tych dolegliwości. Należy pamiętać, że w niektórych przypadkach, takich jak na przykład ciąża, czy zbyt długie siedzenie w jednej pozycji – parestezje mogą występować naturalnie. Dlatego nie zawsze muszą one świadczyć o tym, że w organizmie dzieje się coś bardzo złego. Trzeba potrafić odróżnić sytuacje, w których występują naturalnie, z sytuacjami w których są one patologicznymi objawami. Jeśli nie występują naturalnie, są zwykle sygnałem, że należy zainteresować się, czy w organizmie nie dzieje się coś niebezpiecznego.
Zaburzenia czucia. Diagnoza parestezji
Najistotniejszym w przypadku wystąpienia parestezji, jest zgłoszenie się do lekarza i w pierwszej kolejności zrobienie podstawowych badań – szczególnie z krwi. Ważna będzie morfologia krwi, oraz poziom niektórych witamin i elektrolitów. Lekarz powinien przeprowadzić dokładny wywiad dotyczący umiejscowienia dolegliwości, tego kiedy się zaczęły, jak długo trwają, jak często się pojawiają i co ważne – czy towarzyszą tym dolegliwością dodatkowe objawy. Ważne jest, aby wykonał także ocenę zaburzeń czucia u chorego. Polega to na tym, aby badany zamknął oczy i odpowiadał na pytania. W tym czasie lekarz różnymi przedmiotami, takimi jak na przykład wacik, kostka lodu, czy probówka z ciepłą wodą, dotyka pacjenta symetrycznie po obu stronach ciała i ocenia jego reakcje.
W przypadku nerwicy objawiać mogą się dolegliwości z układu pokarmowego, oraz uczucie ucisku w gardle. Zależnie od wyników, lekarz podejmie odpowiednie kroki. Kolejno lekarz zadecyduje, czy konieczna będzie wizyta w poradni neurologicznej. Neurolog może skierować na badania obrazowe głowy i rdzenia kręgowego takie jak rezonans magnetyczny i tomografie. Może wykonać również elektromiografie i elektroneurografie, jeśli chce ocenić rodzaj i obszar uszkodzenia nerwów. Jeśli istnieje podejrzenie choroby zapalnej, zleci punkcje lędźwiową i badanie płynu mózgowo-rdzeniowego. Pomocne mogą okazać się również badania genetyczne, jeśli istnieje podejrzenia wystąpienia choroby genetycznej, szczególnie jeśli pojawiała się ona w najbliższej rodzinie. Jeśli lekarz wykluczy somatyczne pochodzenie parestezji, zalecane jest zgłoszenie się do psychiatry, oraz podjęcie pracy z psychoterapeutą.
Parestezje – leczenie
W leczeniu parestezji najistotniejsze jest wyeliminowanie schorzenia które przyczyniło się do ich powstania. Co za tym idzie, jeśli parestezje wywołała cukrzyca – należy wyrównać poziom cukru we krwi. A jeśli niedobór witamin należy je uzupełnić. W przypadku poprawnie postawionej diagnozy, w trakcie leczenia choroby podstawowej parestezje powinny ustąpić. Jeśli schorzenie jest zaawansowane i dotyczy kręgosłupa, może okazać się, że jedynym wyjściem będzie leczenie operacyjne, a sama farmakoterapia może być niedostateczna. Jeśli leczenie się przedłuża, w celu łagodzenia objawów można stosować kremy, które miejscowo znieczulają. W przypadku kiedy parestezje są spowodowane zaburzeniami dotyczącymi psychiki, takimi jak na przykład zaburzenia lękowe, czy nerwica – najlepsza będzie psychoterapia.
Parestezje – diagnostyka w przypadku podłoża psychogennego. Mrowienia i drętwienia kończyn a nerwica
Jeśli okaże się, że parestezje spowodowane są zaburzeniami psychicznymi takimi jak nerwica, zaburzenia lękowe, czy nawet depresja – pomoc psychiatry i psychoterapeuty stanie się nieunikniona. Z parestezjami na tle psychiki, zwykle pracuję się poprzez minimalizację objawów, określonego zaburzenia.
Sama chora osoba, może spróbować zacząć prowadzić nieco zdrowszy tryb życia i w miarę możliwości ograniczyć stres, zwiększyć wysiłek fizyczny, zastosować jogę, lub różnego rodzaju zioła wskazane w tym przypadku. Będzie to niezwykle pomocne w procesie leczenia.
Psychoterapia, szczególnie terapia w nurcie poznawczo-behawioralnym, okazuje się szczególnie skuteczna w terapii zaburzeń psychicznych, a co za tym idzie radzeniu sobie z parestezjami.
Psychoterapia w leczeniu parestezji wywołanych zaburzeniami psychicznymi
Najczęściej parestezje na tle psychicznym, spowodowane są zaburzeniami lękowymi. W tym wypadku leczenie farmakologiczne może jedynie wyciszyć objawy nerwicy. Jednak aby naprawdę skutecznie pracować i leczyć objawy lękowe, należy zwrócić się do psychoterapeuty.
Terapeuta powinien pomóc ustalić wewnętrzne źródło tego problemu oraz wskazać jak można je zminimalizować. Osoba powinna nauczyć się jak pokonywać lęk, poznać mechanizmy, w jakich on się pojawia i jakie sytuacje go wywołują. Terapeuta stopniowo nauczy osobę zmagającą się z lękiem pokonywać trudności, oraz włączyć się do działań, których do tej pory osoba cierpiąca unikała.
Terapia poznawczo-behawioralna w leczeniu parestezji
Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) jest formą psychoterapii, która koncentruje się na identyfikacji i modyfikacji negatywnych wzorców myślowych i zachowań. CBT jest szeroko stosowana w leczeniu różnorodnych problemów psychicznych, w tym lęku, depresji, zaburzeń lękowych i bólu przewlekłego. Choć CBT nie jest bezpośrednio ukierunkowana na leczenie parestezji, może być skuteczna w zarządzaniu tymi objawami, zwłaszcza gdy są one związane z psychologicznymi czynnikami.
Oto jak CBT może być pomocna w leczeniu parestezji:
Redukcja stresu i lęku.
Stres i lęk mogą nasilać objawy parestezji. CBT uczy technik radzenia sobie ze stresem i lękiem, co może zmniejszyć intensywność i częstotliwość objawów.
Zmiana negatywnych myśli.
Pacjenci często mają negatywne myśli i przekonania dotyczące swoich objawów, co może prowadzić do nasilenia dolegliwości. CBT pomaga identyfikować i zmieniać te myśli na bardziej realistyczne i pozytywne.
Zarządzanie bólem.
CBT jest skuteczna w zarządzaniu przewlekłym bólem. Techniki stosowane w CBT, takie jak relaksacja, medytacja i uważność, mogą pomóc w zmniejszeniu odczuwanego bólu związanego z parestezją.
Poprawa jakości życia.
Parestezje mogą wpływać na codzienne funkcjonowanie i jakość życia. CBT może pomóc w rozwijaniu strategii radzenia sobie z objawami, co może poprawić ogólną jakość życia.
Wsparcie emocjonalne.
CBT zapewnia pacjentom wsparcie emocjonalne i pomaga im zrozumieć związek między ich myślami, uczuciami i objawami fizycznymi.
Techniki relaksacyjne.
W ramach CBT pacjenci uczą się technik relaksacyjnych, takich jak głębokie oddychanie, progresywne rozluźnianie mięśni i medytacja, które mogą pomóc w redukcji napięcia mięśniowego i łagodzeniu objawów parestezji.
Podsumowanie
Parestezje – odczucia chociaż niebolesne, często bardzo uciążliwe i obniżające jakość życia. Drętwienia i mrowienia różnych części ciała, które mogą okazać się objawami procesu chorobowego toczącego się w organizmie. Nie zawsze świadczą o czymś złym, jednak kiedy pojawiają się często, należy sprawdzić co może je wywoływać. Aby się ich pozbyć, należy powstrzymać schorzenie które je wywołało. Nie zawsze spowodowane są chorobą ciała, często wynikają z zaburzeń psychicznych. Dlatego istotne jest aby poddać się szczegółowej diagnostyce. Jeśli są wynikiem zaburzeń psychiki, takich jak na przykład nerwica lękowa – najskuteczniejsze będzie wprowadzenie psychoterapii. Chociaż CBT nie leczy bezpośrednio przyczyn fizjologicznych parestezji, może być bardzo pomocna w zarządzaniu objawami, szczególnie gdy są one powiązane ze stresem, lękiem lub innymi problemami psychicznymi.
Bibliografia:
Mahdi Sharif-Alhoseini, Vafa Rahimi-Movaghar and Alexander R. Vaccaro. Underlying Causes of Paresthesia. INTECH Open Access Publisher; 2012
Marek Jarema, Jolanta. Rabe-Jabłońska, Psychiaria. Podręcznik dla studentów medycyny, PZWL, Warszawa 2011.
Stanisław Pużyński, Janusz Rybakowski, Jacek Wciórka, Psychiatria, Urban&Partner, Wrocław 2002.
Bożydar Kaczmarek, Juri D. Kropotov, Maria Pąchalska. Neuropsychologia kliniczna. Od teorii do praktyki, Wyd. 2014 r.
Barbara Emeryk-Szajewska, Maria Niewiadomska-Wolska, Neurofizjologia Kliniczna. Medycyna Praktyczna, Kraków 2008
Anna Sobańska, Diagnostyka różnicowa zaburzeń czucia. Zakład Neurofizjologii Klinicznej, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa. Neurologia po Dyplomie 2013; 8 (1): 34-44
Grossman M.G.,S A Ducey, S S Nadler, A S Levy. „Meralgia paresthetica: diagnosis and treatment.” Journal of the American Academy of Orthopaedic Surgeons 2001, 9(5): 336-344.