Kultura diet szkodzi nam wszystkim. Ciężko znaleźć kobietę, która nigdy nie próbowała się odchudzać. Niestety, ciągłe dążenie do szczupłej sylwetki i kontrolowanie kaloryczności posiłków w krótkim czasie może przerodzić się w zaburzenia odżywiania. A co jeśli osoba z zaburzeniami odżywania cierpi również na uzależnienie od alkoholu? Mówimy wtedy o drunkoreksji, zwanej również alkoreksją, która w krótkim czasie może doprowadzić do poważnych, nieodwracalnych zmian w organizmie. Na czym polega drunkoreksja? Jakie są jej najbardziej rozpoznawalne objawy? W jaki sposób można ją leczyć? Poniżej przedstawiamy najważniejsze informacje dotyczące drunkoreksji.
Czym jest alkoreksja?
Drunkoreksja (alkoreksja) to zaburzenie behewioralne łączące w sobie zaburzenia odżywiania i nadmierne spożywanie alkoholu. Po raz pierwszy zostało opisane w 2008 roku. Osoby dotknięte tym zaburzeniem wybierają alkohol ponad jedzenie. Mając ustaloną ilość kalorii do spożycia w ciągu dnia, rezygnują z posiłków, aby móc wypić alkohol, a jednocześnie podołać narzuconym przez siebie restrykcjom żywieniowym. Początkowo osoby dotknięte tym zaburzeniem rezygnują tylko z niektórych posiłków przed planowym piciem alkoholu. Następnie bardzo często przestają w ogóle jeść przed spożywaniem alkoholu, bo w ten sposób mogą wypić dużo więcej i nie ryzykować przybraniem masy ciała. Często w późniejszym czasie ilość spożywanego alkoholu zwiększa się, tym samym pogłębiając zaburzenia odżywania.
Dodatkowym motorem do unikania jedzenia przed piciem alkoholu może być chęć intensywniejszego i bardziej ekonomicznego odczucia skutków jego działania. Osoby, które wybrały alkohol zamiast jedzenia, szybciej wchodzą w stan upojenia alkoholowego i potrzebują do tego mniejszej dawki substancji.
Bulimia alkoholowa. Problem alkoholowy
Warto wiedzieć, że oprócz anoreksji alkoholowej, istnieje również bulimia alkoholowa. Osoby dotknięte tym rodzajem zaburzeń odżywania dążą do zmniejszenia masy ciała, ale próby utrzymania diety kończą się u nich napadami objadania się. Napady te mogą występować również w odpowiedzi na trudy dnia codziennego, nudę czy dla rozładowania napięcia psychicznego. Następnie, aby nie dopuścić do przyrostu masy ciała, osoby z tym zaburzeniem, prowokują wymioty lub korzystają ze środków przeczyszczających, aby pozbyć się przyjętego pokarmu. Ten sam mechanizm występuje w bulimii alkoholowej. Bulimicy wybierający alkohol ponad jedzenie często będąc pod wpływem substancji kończą napadami objadania się, ponieważ alkohol sprzyja utracie kontroli oraz zwiększa apetyt.
Kogo najczęściej dotyka alkoreksja?
Alkoreksja po raz pierwszy została zaobserwowana wśród młodych studentek, które niedawno podjęły naukę na uniwersytecie. Kobiety, jako grupa dotkliwiej odczuwająca kult perfekcyjnego ciała znaczenie częściej odmawiają sobie jedzenia, aby móc wyjść na imprezę z alkoholem. Ponadto trudny czas zmian w życiu młodych dorosłych- wyprowadzka z domu, zmiana miasta, grupy rówieśniczej, zderzenie z samodzielnym życiem sprzyjają początkom zaburzeń odżywiania. Często studia to także moment, w którym młode kobiety mają więcej okazji do spożywania alkoholu i jeśli wcześniej restrykcyjnie dbały o dietę, to możliwe jest wpadnięcie w zaburzenia z pogranicza anoreksji i alkoholizmu.
Jednak nie tylko młodzi dorośli są narażeni na zachorowanie na drunkoreksję. Tak naprawdę zaburzenie to może pojawić się w każdym momencie życia. Wartą wspomnienia grupą, którą również często dotyka alkoreksja, są osoby, których wygląd jest jednym z elementów pracy np. tancerki, modelki, prezenterki telewizyjne itd.
Drunkoreksja — przyczyny. Przyczyny alkoreksji.
Przyczyn drunkoreksji można doszukiwać się zarówno w predyspozycjach osobowościowych, czynnikach biologicznych, jak i kulturowych. Wśród czynników biologicznych należy wymienić predyspozycje genetyczne do występowania zaburzeń odżywiania oraz skłonności do uzależnień, w tym od alkoholu.
Do najczęściej występujących czynników osobowościowych należą:
- niska samoocena,
- perfekcjonizm,
- negatywny obraz własnego ciała, lęk przed przyrostem masy ciała,
- fobia społeczna, nieśmiałość
- fiksacja na punkcie masy ciała i postrzeganie swojej wartości jako człowieka przez jej pryzmat,
- nieumiejętność radzenia sobie ze stresem,
- przebyte traumy np. z dzieciństwa,
Natomiast czynniki kulturowe to wymienione wcześniej zmiany dotyczące studiów, wyprowadzki z domu, zmniejszonej kontroli rodzicielskiej, a także wszechobecne trendy dotyczące szczupłego ciała czy diet i środowisko normalizujące spożywanie dużych ilości alkoholu oraz chęć bycia częścią grupy rówieśniczej.
Wyzwalaczem dla pojawienia się drunkoreksji może być nawet długotrwała ekspozycja na reklamy promujące picie alkoholu przez szczupłe, zdrowe kobiety, promowanie niskokalorycznych napojów alkoholowych jako sposobu na piękną sylwetkę i inne zjawiska wynikające wprost z kultury, w jakiej żyjemy.
Drunkoreksja — objawy. Problem nadużywania alkoholu
Do najważniejszych objawów drunkoreksji należy strach przed przyrostem masy ciała i wybieranie alkoholu kosztem jedzenia. Ograniczanie ilości spożywanych kalorii w tym zaburzeniu może przybierać rozmaite formy:
- ograniczenie ilości jedzenia – mniejsze porcje,
- pomijanie niektórych posiłków,
- wybieranie bardzo niskokalorycznego jedzenia, nawet gdy nie dostarcza ono podstawowych składników odżywczych.
Osoby cierpiące na to zburzenia mają zachwiany obraz własnego ciała, w celu zmniejszenia/utrzymania niskiej wagi ciała mogą posuwać się do takich zachowań jak: stosowanie głodówek, przyjmowanie dużych ilości leków przeczyszczających czy wspomagających odchudzanie. Częstym symptomem choroby jest obsesyjne liczenie kalorii i sztywne trzymanie się własnych zasad żywieniowych, brak elastyczności w tym zakresie.
Na zaawansowanym etapie zaburzenia osoby z drunkoreksją wykazują również objawy uzależnienia od alkoholu, takie jak nerwowość, brak kontroli w piciu, zwiększona tolerancja na alkohol, przyjmowanie alkoholu w celu niedoświadczania zespołu abstynencyjnego.
Do fizycznych objawów zaburzenia można zaliczyć niedożywienie i wszystkie elementy z nim związane, takie jak: problemy z koncentracją, problemy ze snem, wypadanie włosów, problemy skórne itd. Pomimo utrzymywania (zazwyczaj) prawidłowego BMI, osoby z drunkoreksją nie mają skąd przyjmować niezbędnych do życia składników odżywczych i szybko poza stricte objawami zaburzenia pojawiają się u nich objawy płynące z ciała.
Zaburzenia odżywania często mogą zmieniać formę, a osoby z predyspozycjami do występowania zaburzeń odżywiania mogą w ciągu życia chorować na kilka ich rodzajów.
Również w przypadku alkoreksji zdarza się, że pojawiają się inne problemy z nawykami żywieniowymi, jak na przykład anarchia żywieniowa. Ten rodzaj zaburzenia polega na pomijaniu posiłków i zastępowanie ich przekąskami, takimi jak chipsy, paluszki czy słodycze. Osoba z tym rodzajem zaburzenia często nabawia się niedoborów, ponieważ jej dieta składa się w większości ze śmieciowego jedzenia pozbawionego wartości odżywczych. Anarchia żywieniowa to nieregularne podjadanie, które dodatkowo rozregulowuje układ pokarmowy. Ten profil żywieniowy doskonale wpisuje się w alkoreksję- pomijanie posiłków i żywienie się przekąskami w towarzystwie alkoholu to niestety częsty tryb funkcjonowania chorych, zwłaszcza jeśli weźmiemy pod uwagę, jak dużym wyzwalaczem apetytu jest alkohol. Osoby z anarchią żywieniową często preferują gotowce i jedzenie w pośpiechu, ogólną niedbałość dotyczącą własnego odżywiania.
Diabulimia to kolejny przykład zaburzeń odżywiania, których celem jest odchudzanie lub utrzymanie niskiej masy ciała. Ten ekstremalny sposób na kontrolę masy ciała polega na pomijaniu lub pomniejszaniu dawek insuliny w cukrzycy typu I. Diagnozę cukrzycy typu I uzyskuje się zwykle w dzieciństwie lub wieku nastoletnim, stąd diabulimia dotyka głównie młodych dorosłych, zwłaszcza kobiety, chcące wpasować się w kult szczupłego ciała. Zaburzenie samo w sobie jest bardzo niebezpieczne dla cukrzyka, a w połączeniu z alkoreksją prowadzi nawet do śmierci.
Skutki alkoreksji. Możliwe powikłania
Konsekwencje alkoreksji pojawiają się dość szybko i noszą znamiona zarówno skutków zaburzenia odżywiania, jak i alkoholizmu. Osoby z drunkoreksją są narażone na choroby układu krwiotwórczego i sercowo-naczyniowego. Mogą spotkać się również z problemami natury hormonalnej i zaburzeniami odporności. Naturalną konsekwencją odmawiania sobie pokarmu i spożywania alkoholu są problemy z układem pokarmowym. Podrażnienia żołądka wywołane alkoholem oraz problemy ze strony jelit związane z brakiem jedzenia to zwykle pierwsze skutki alkoreksji, które wraz z trwaniem zaburzenia przybierają na sile. Rozregulowany układ pokarmowy coraz gorzej znosi zarówno przyjmowanie, jak i brak pokarmów, a alkohol negatywnie wpływa na każdy organ w ciele człowieka, w wielu z nich pozostawiając nieodwracalne zmiany. W wyniku niedoborów podstawowych składników mineralnych oraz witamin, u chorych może rozwinąć się np. osteopenia.
Następstwem życia z nieleczonym zaburzeniem odżywiania mogą być także choroby psychiczne pojawiające się np., pod postacią nerwicy czy depresji. Objawem alkoreksji może być apatia, nadmierna senność, szybka utrata energii.
Jak zdiagnozować alkoreksję? Zaburzenia odżywiania
Alkoreksję diagnozuje lekarz psychiatra na podstawie występujących objawów. Szczegółowy wywiad lekarski powinien wykazać, co było pierwsze u konkretnego pacjenta- zaburzenia odżywania czy problemy z alkoholem. W zależności od kolejności występowania problemów u pacjenta sposób leczenia może być inny. U osób, które najpierw zachorowały na zaburzenia odżywiania, alkohol często jest sposobem na poradzenie sobie z niechcianymi objawami ze strony psychiki. W tej sytuacji priorytetowe będzie skupienie się na anoreksji/ bulimii pacjenta.
W przypadku, gdy pierwotnym zaburzeniem jest alkoholizm, pozbycie się tego problemu może poprawić stosunek chorego do jedzenia. Często to sam alkohol jest przyczyną zmiany nawyków żywieniowych uzależnionego. Alkorektycy, dla których alkohol jest najważniejszy, nie zwracają uwagi na jakość ani ilość przyjmowanych pokarmów, często zapominając w ogóle o konieczności jedzenia.
Drunkoreksja a anoreksja — różnice. Anoreksja i bulimia
Jako że drunkoreksja jest zjawiskiem stosunkowo nowym, mogą nasuwać się pytania, jak rozróżnić ją od anoreksji. Odpowiedź nie jest jednoznaczna i najlepiej dla chorego jest oddać się w ręce doświadczonego specjalisty. Jednak ważnym elementem odróżniającym anoreksję od alkoreksji jest ukierunkowanie tej drugiej grupy na picie alkoholu. W przypadku anoreksji celem pacjenta jest zrzucenie, w swoim mniemaniu, nadmiaru kilogramów. Takie osoby rzadko pozwalają sobie na picie alkoholu, który również zawiera kalorie, a jeśli już tu robią, to głodówki przed spożyciem nie są celowe.
W przypadku alkoreksji alkohol jest osią wydarzeń- osoba głodzi się, aby potem móc się napić napojów wyskokowych. Osoby z alkoreksją niekoniecznie muszą chcieć schudnąć. Części z nich zależy na utrzymaniu masy ciała. Cechuje je raczej strach przed przytyciem niż obsesyjna potrzeba chudnięcia. Co więcej, w początkowych fazach zaburzenia, kiedy spożywanie alkoholu nie jest codziennością chorego, w dni, kiedy nie pije, może spożywać normalne ilości posiłków. Osoba z anoreksją często izoluje się od społeczeństwa i jedyne, na czym potrafi skupić uwagę to jedzenie i jego kontrola. W alkoreksji dzieje się wręcz przeciwnie- chora osoba najczęściej pije na imprezach, w towarzystwie rówieśników.
Leczenie alkoreksji
Jako że alkoreksja jest zaburzeniem odżywiania ale może współwystępować z nadużywaniem substancji, to leczenie musi odbywać się kompleksowo i całościowo. Chorzy przechodzą przez odpowiednio do siebie dobraną psychoterapię mającą na celu poprawę postrzegania własnego ciała, popracowania nad samooceną i uzdrowienie relacji z jedzeniem. Uczą się na niej również pracować nad własnymi nawykami i rozpoznawać swoje zniekształcenia poznawcze. Mogą również zostać skierowani na detoksykację, a następnie na odwyk alkoholowy, zanim zostaną podjęte następne kroki ku wyleczeniu zaburzenia.
Osoby chore powinny zostać poddane także leczeniu somatycznych skutków nadużywania alkoholu i głodówek, o ile takie wystąpiły. Tutaj niezbędne może okazać się uzupełnianie niedoborów i przeprowadzenie kompleksowych badań mających na celu wykrycie potencjalnych spustoszeń będącymi skutkami nadużywania alkoholu, następnie leczenie tychże u lekarza odpowiedniej specjalizacji.
Istotnym elementem walki z zaburzeniem jest również edukacja żywieniowa pacjentki i wskazywanie alternatywnych sposobów spędzania czasu niż alkohol. Jako, że drunkoreksja najczęściej spotyka osoby młode, to równie ważna jest profilaktyka i edukacja całego społeczeństwa, dzięki którym zarówno chory, jak i jego otoczenie będzie mogło odpowiednio wcześnie zareagować na pierwsze symptomy zaburzenia.
Terapia poznawczo-behawioralna w leczeniu alkoreksji
Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) może być skuteczną formą terapii w leczeniu alkoreksji, czyli zaburzenia polegającego na obsesyjnym dążeniu do unikania spożywania alkoholu ze względu na lęk lub inne czynniki psychiczne. CBT jest podejściem terapeutycznym, które koncentruje się na zmianie myśli, uczuć i zachowań, które przyczyniają się do problemów zdrowotnych i emocjonalnych. Ważne jest, aby terapia CBT była dostosowana do indywidualnych potrzeb i sytuacji pacjenta. Skuteczność terapii zależy również od współpracy pacjenta i zaangażowania w proces terapeutyczny.
Oto kilka obszarów pracy w leczeniu alkoreksji:
- Identyfikacja myśli irracjonalnych. Terapia CBT pomaga pacjentowi zidentyfikować irracjonalne lub szkodliwe myśli związane z alkoholem i zaburzeniami odżywiania.
- Zmiana myśli. Po zidentyfikowaniu negatywnych myśli terapeuta i pacjent wspólnie pracują nad zmianą tych myśli na bardziej realistyczne i konstruktywne.
- Rozwijanie zdrowych strategii radzenia sobie. W terapii CBT pacjent może rozwijać zdrowe strategie radzenia sobie z lękiem i innymi emocjami, które mogą przyczyniać się do alkoreksji.
- Rozwijanie zdrowych nawyków. Terapia CBT może również pomóc pacjentowi w rozwijaniu zdrowych nawyków związanych ze zdrowiem psychicznym.
Jak wspierać bliskich w walce z alkoreksją?
Jeśli podejrzewasz, że bliska Ci osoba może mieć pierwsze oznaki drunkoreksji, spróbuj przekonać ją do wizyty u specjalisty. Podziel się z nią swoimi obawami, nie udawaj, że nie widzisz problemu, bo konsekwencje mogą być naprawdę poważne. Czasem nawet zwykła, przyjacielska bądź rodzinna rozmowa może być dobrym pierwszym krokiem ku podjęciu pracy nad zaburzeniem. Postaraj się być wsparciem dla osoby chorej. Często zaburzenie uaktywnia się wraz z dużymi zmianami w życiu kobiety z alkoreksją. Okazanie swojego wsparcia w codziennej adaptacji do nowej rzeczywistości może otworzyć chorą na inne możliwości spędzania czasu niż spotkania z alkoholem.
Warto mówić choremu wprost, że widzi się jego problemy z alkoholem lub pomijaniem posiłków oraz informować chorego o powikłaniach, jakie mogą pojawić się podczas długotrwałych głodówek lub choroby alkoholowej. Często osoby w sidłach zaburzenia nie są świadome, jak bardzo ich postępowanie różni od przyjętej społecznie normy. Pamiętaj, by nie krytykować chorego, ale zostawiać przestrzeń na rozmowę. Osoba, która czuje, że ma wsparcie innych, chętniej podejmie współpracę ze specjalistą, aby wyjść z zaburzenia.
Alkoreksja to coraz powszechniejsze zaburzenie. Warto być świadomym jego istnienia w społeczeństwie i w porę podejmować środki zapobiegawcze.
