Neurotyzm – czym jest neurotyczność? Kim jest neurotyk?

Ludzie bardzo różnią się między sobą – jedni zdają się łatwo pokonywać wszelkie przeszkody i kroczą śmiało przez życie, inni za to są przytłoczeni stresem, czują się nerwowi i cierpią z powodu lęku. Z pewnością spotkałaś taką osobę, która nieustannie zmaga się ze strachem a napięcie wydaje się być nieodłączną częścią jej życia. A może sama zmagasz się właśnie z takimi przypadłościami? W obu przypadkach istnieje możliwość, że masz do czynienia z osobowością, w której są obecne cechy neurotyczne.

W psychologii tacy ludzie określani są mianem neurotyków. Każdy z nas jest inny i różnimy się między sobą nie tylko wyglądem, ale także charakterami. One z kolei odpowiadają za to, jak się zachowujemy w wielu sytuacjach. Kim jednak tak naprawdę jest osoba z neurotyczną cechą osobowości? Co ją wyróżnia na tle innych i z czym zmaga się każdego dnia? Na co trzeba być przygotowanym w kontaktach z neurotykiem ? Dowiedz się więcej na temat tego, kim jest neurotyk i w jaki sposób funkcjonuje?

Neurotyk – kim właściwie jest?

Być może kiedyś spotkałaś się już ze słowem neurotyk, ale nie do końca wiesz, co się za nim kryje. W psychologii neurotyk i definicja tego słowa nawiązują do tak zwanej „Wielkiej Piątki”, czyli pięcioczynnikowego modelu osobowości. Został on stworzony przez Paula Costy i Roberta McCrae’a. Obejmuje on różne aspekty ludzkich charakterów i zakłada, że każdy z nich składa się z pięciu różnych czynników: ugodowości, otwartości, sumienności, ekstrawersji i właśnie neurotyzmu. W przypadku osobowości neurotycznej to właśnie on staje się dominujący i determinuje wiele zachowań danej osoby oraz jej reakcje na różne sytuacje. Osoby o wysokim poziomie neurotyzmu często mają tendencję do:

• doświadczania silnych emocji negatywnych, takich jak lęk, smutek, złość, poczucie winy czy irytacja. Trudna do osiągnięcia równowaga emocjonalna,
• bycia bardziej podatnymi na stres i trudnościami radzenia sobie z nim,
• bycia skłonnymi do przeżywania obaw, niepokoju, i częstych zmian nastroju,
• zachowań unikających lub chroniących przed zagrożeniami, nawet w przypadku, gdy nie są one obiektywnie uzasadnione.=,
• mniejszej odporności na stresujące sytuacje życiowe i zdarzenia.

Neurotyczna osobowość. Neurotyzm

Neurotyczna osobowość wyraża się między innymi brakiem stabilizacji emocjonalnej i zwiększoną podatność na stres u danego człowieka. Osoba, która się tym wyróżnia, ma tendencję do częstej zmiany nastrojów i popadania w stany lękowe. Jak widać, jest to problem, który skupia się przede wszystkim na kwestii nerwów, radzenia sobie z nimi, reagowaniu na presję oraz na odczuwaniu lęków. Ludzie określani jako neurotycy radzą sobie bowiem z tym gorzej niż inne typy osobowości, jakie wskazywane są w „Wielkiej Piątce” przez jej autorów. Oznacza to więc częste zamartwianie się, przesadne rozmyślanie nad tym, co przyniesie przyszłość oraz nadmiernie emocjonalne reakcje na wiele wydarzeń.

Neurotyczność. Cechy neurotyczne

Cechy neurotyczne są stwierdzane przy udziale specjalistów i przy pomocy odpowiednich procesów postępowania. Należy do nich przede wszystkim kwestionariusz osobowości nerwicowej KON-2006. Jego wykorzystanie polega na użyciu go jako narzędzia psychometrycznego. Pozwala to na zdiagnozowanie między innymi dysfunkcji osobowości. Taki kwestionariusz może być stosowany między innymi również do opisywania zaburzeń nerwicowych czy do oceniania zmian, jakie pojawiają się w trakcie leczenia czy terapii.

Czym charakteryzują się cechy neurotyczne

Najważniejsze cechy neurotyczne to przede wszystkim:

• lękliwość – neurotycy często doświadczają wysokiego poziomu lęku, niepokoju i obaw. Mogą być bardziej podatni na stresujące sytuacje i mają tendencję do przeceniania ryzyka.
• przesadne zamartwianie się – to, z czego przede wszystkim znani są neurotycy, to nadmierne zamartwianie się wszystkim. Za bardzo przeżywają oni złe emocje i skupiają się na nich nieustannie. Oznacza to także, że widzą rzeczywistość w ciemnych barwach i często dokładają do różnych sytuacji negatywny kontekst, który w rzeczywistości nie istnieje.
• brak stabilności emocjonalnej – to, co przede wszystkim wyróżnia neurotyków, jest ich brak stabilizacji w sferze emocjonalnej. W jednej chwili mogą być szczęśliwi, a w drugiej dobija ich całe zło tego świata i nie widzą żadnych perspektyw na przyszłość. Tak gwałtowne zmiany są wyczerpujące zarówno dla nich, jak i dla ich otoczenia.
• niska odporność na stres lub jej brak – sytuacje stresowe to coś, z czym neurotyk sobie po prostu nie radzi. Sprawia to, że czasami niewielkie problemy urastają w jego oczach do rangi przeszkody, której nie da się pokonać.
• tendencja do wycofywania się lub unikania – w odpowiedzi na stresujące sytuacje lub konflikty, osoby neurotyczne mogą być bardziej skłonne do wycofywania się lub unikania problemów, zamiast podejmować aktywne działania w celu ich rozwiązania
• skłonność do nerwicy, depresji, lęków – często zdarza się tak, że codzienność osób neurotycznych definiowana jest przez takie dolegliwości, jak stany depresyjne, nerwica,fobia czy zaburzenia lękowe. Utrudniają one poprawne funkcjonowanie i mogą prowadzić do jeszcze groźniejszych zaburzeń.

Jak widać, cechy charakterystyczne neurotyków pokazują, jak trudne jest dla nich codzienne życie. Osoba próbująca usatysfakcjonować własny perfekcjonizm, nieustannie przeżywając silne, negatywne emocje – staje się bezbronna i podatny na różnego rodzaju zaburzenia, co może ostatecznie doprowadzić go nawet do autoagresji. Niemożność zaspokojenia własnych oczekiwań sprawia, że taka osoba nie jest w stanie odczuwać satysfakcji czy przyjemności z dobrze wykonanej pracy. Bez końca za to analizuje każdy błąd, jaki popełniła i skupia się na tym, co jej się nie udało. Równie wyczerpujące, co zastanawianie się nad własnymi błędami, są niepewne stany emocjonalne. Neurotyk nie doświadcza bowiem stabilizacji w tym aspekcie. Często zmienia mu się nastrój i może bardzo szybko przejść od rozpaczy do złości. Oczywiście w jego przeżyciach dominują negatywne emocje, co jest dla niego przytłaczające.

Przykładem takiego zachowania może być sytuacja na przykład w pracy. W czasie wykonywania swoich obowiązków działasz pewnie i bezbłędnie, aż pewnego dnia przydarza Ci się drobny błąd. Jeśli masz neurotyczną osobowość, to wcześniejsze poprawnie wykonane zadania zostają w Twoim umyśle unieważnione i skupiasz się tylko na tej jednej pomyłce, która urasta niemal do rangi końca świata.

Przyczyny neurotyzmu

Uważa się, że przyczyny kryją się między innymi w budowie układu nerwowego. Najprościej rzecz ujmując, oznacza to na przykład podwyższoną reaktywnością układu limbicznego oraz współczulnego. Osoby, które zmagają się z neurotyzmem, odznaczają się także mniej uporządkowanym sposobem myślenia. Ich umysły są bardziej wzburzone i doświadczają one o wiele więcej zmian niż w przypadku osoby, u której neurotyczne cechy nie dominują.

Jednak nie można zapominać, że zachowania neurotyczne to także niezdrowe wzorce, które nabywamy, obserwując je u innych. Mogą więc one na przykład być efektem dorastania w toksycznym środowisku, w którym dziecko przejmuje destrukcyjne mechanizmy na przykład od rodziców. W przypadku dzieci oraz nastolatków psychologia wspomina o negatywnej emocjonalności. W kolejnych etapach życia może się ona zacząć rozwijać w cechy neurotyczne. Sam zaś poziom neurotyczności nie jest jednolity w trakcie ludzkiego życia i może ulegać zmianie. Ma na to wpływ na przykład ekspresja pewnych genów czy przyjmowane role społeczne. Wraz z wiekiem zwiększa się także wpływ środowiska na poziom neurozy, której doświadcza dana osoba. Różnego rodzaju wydarzenia mogą pobudzać konkretną ceche temperamentu.

Tendencja do neurotyczności jest także odmienna w zależności od położenia geograficznego. Przykładowo mieszkańcy Polski mają być najbardziej narażonym na zmagania się z tymi cechami społeczeństwem pośród wszystkich krajów europejskich, w których odbyło się badanie tej materii. Różnice występują także na obu wybrzeżach Stanów Zjednoczonych czy w Wielkiej Brytanii.

Wyróżnia się zatem trzy rodzaje przyczyn, przez które człowiek rodzi się neurotykiem lub się nim staje:

• psychiczna,
• biologiczna,
• społeczna.

Niektórzy rodzą się więc z pewną skłonnością do tego typu cech, inni z kolei nabywają je na przykład ze względu na traumatyczne doświadczenia w ich życiu. Czynnik społeczny to między innymi stosunki, jakie człowiek zna z domu rodzinnego czy szkoły. Biologiczne i psychiczne to wrodzona skłonność do danych cech, na co nie ma się wpływu.

Zalety neurotyzmu

Może się wydawać, że życie z osobowością neurotyczną to niekończące się pasmo trudności, bólu i zmagań. Tymczasem warto pochylić się nad takim zagadnieniem, jakim są zalety neurotyka. Ten typ osobowości nie składa się bowiem wyłącznie z samych wad. Można je też przekuć w swoje atuty. Na przykład skłonność do nadmiernego analizowania sytuacji i do widzenia przyszłości w czarnych barwach wykorzystaj do przewidywania problemów i do zapobiegania im z wyprzedzeniem. Na uwagę zasługuje ogromna wrażliwość neurotyków – dostrzegają oni cierpienie innych osób i empatyzują z nim. Współczucie i uwrażliwienie na problemy innych z pewnością można określić jako ich zaletę. Zdarzają się także przypadki, w których taki człowiek dąży do perfekcjonizmu. Jeśli właściwie pokieruje on swoimi skłonnościami lub poświęci im wiele pracy na przykład z terapeutą, to może zmienić to w sumienne i solidne wykonywanie swoich obowiązków.

Kilka najważniejszych zalet to:

• Wrażliwość emocjonalna. Osoby neurotyczne mogą być bardziej wrażliwe na emocje innych osób oraz na subtelne zmiany w otoczeniu. Ta wrażliwość może sprawić, że są bardziej empatyczne i zdolne do zrozumienia potrzeb innych.
• Świadomość ryzyka. Choć osoby neurotyczne mogą być bardziej skłonne do odczuwania lęku i obaw, ich świadomość ryzyka może pomóc im podejmować ostrożne decyzje i unikać sytuacji, które mogą prowadzić do niebezpieczeństwa lub szkód
• Motywacja do zmiany. Negatywne emocje, takie jak lęk czy niepokój, mogą być silnym impulsem do poszukiwania zmiany i poprawy sytuacji życiowej. Osoby neurotyczne mogą być motywowane do pracy nad sobą i podjęcia wysiłku w celu radzenia sobie ze stresem i trudnościami.
• Skłonność do refleksji. Neurotycy często mają tendencję do głębszej refleksji nad własnymi emocjami, myślami i doświadczeniami życiowymi. Ta introspekcja może prowadzić do lepszego zrozumienia siebie i własnych potrzeb oraz do rozwoju osobistego.
• Kreatywność. Niektóre badania sugerują, że neurotyzm może być powiązany z większą kreatywnością. Osoby o wysokim poziomie neurotyzmu mogą mieć bogate życie emocjonalne, które może dostarczać im inspiracji do twórczych działań i poszukiwania nowych rozwiązań.

Neurotyk w związku – na co trzeba być przygotowanym?

Neurotyczne cechy osobowości mogą więc być dla Ciebie czy Twoich bliskich przeszkodą w prowadzeniu satysfakcjonującego życia. Podobnie rzecz ma się w przypadku relacji, na przykład romantycznych. Neurotyk w związku to osoba, która odznacza się wielką wrażliwością, ale której także brakuje woli walki. W przypadku kłótni czy problemów raczej wycofa się z konfliktu, niż zacznie brać w nim aktywnie udział. Pamiętaj więc, że neurotyk może nie przystąpić do rywalizacji o Ciebie czy też do starań o związek, tylko raczej odpuści, jeśli zostanie zraniony. Bywa, że nie podejmie żadnej akcji ze strachu, że działanie skończy się dla niego źle. Związek z osobowością neurotyczną nie jest więc łatwy. Z drugiej strony ogromna wrażliwość takich osób jest ich zaletą. Będą one również bardzo nieśmiałe i wycofane, a także delikatne. Oznacza to, że w relację z drugą osobą raczej nie przejmują inicjatywy, ale odwdzięcza się empatią.

Wiele osób zastanawia się również, czy neurotyk może być szczęśliwy. Osoby z osobowością tego typu doświadczają mnóstwo stresu i lęku, które znacząco przyczyniają się do obniżenia komfortu życia i zadowolenia z niego. Będąc z nimi, należy także być przygotowanym na to, że ich samopoczucie może się błyskawicznie zmienić i z radosnego stać się pełnym lęku i rozpaczy w jednej chwili. Jednak mimo to takie osoby mogą odczuwać radość i szczęście, a przy odpowiednim wysiłku i pracy nad sobą (na przykład w gabinecie terapeutycznym) osiągnąć w swoim życiu stabilność i cieszyć się nim.

Jak przestać być neurotykiem?

W związku z tym, z jak wieloma problemami zmagają się osoby neurotyczne, a których możesz doświadczać Ty lub osoba z Twojego bliskiego otoczenia, możesz zadawać sobie pytanie, jak przestać być neurotykiem. Czy da się w ogóle zmienić coś, co jest częścią osobowości? Czy zostało opracowane leczenie, które może podnieść komfort życia osób zmagających się z takimi przypadłościami? Jest to ważne pytanie, zwłaszcza że wiele cech neurotycznych po prostu może obniżyć Twój komfort życia. Konieczne jest jednak pamiętanie o tym, że neurotyzm sam w sobie nie jest chorobą czy dolegliwością. To cecha osobowości, czyli tego, kim jesteś. Nie można się więc z niego tradycyjnie wyleczyć. Wiedząc, co to neurotyk, możesz próbować łagodzić skutki takich cech osobowości czy uczyć się radzić sobie z nimi każdego dnia.

Terapia a neurotyzm

Wiele aspektów neurotyzmu może sprawiać, że możesz być bardziej narażona na takie dolegliwości jak depresja czy nerwica.

Podczas terapii zyskujesz szansę, by opanować swój perfekcjonizm lub uciszyć wewnętrznego krytyka. Być może z czasem także nauczy się działać pod wpływem stresu i walczyć o ważne dla niego rzeczy i plany. Istotnym założeniem jest poprawienie poczucia własnej wartości u osoby, która codziennie walczy z neurotycznymi cechami swojej osobowości. W ten sposób może ona zacząć lepiej funkcjonować w pracy lub w relacjach z innymi ludźmi, na przykład romantycznych.

Terapia może być właściwymwyborem, gdy neurotyzm :

• prowadzi do znacznego cierpienia psychicznego: Jeśli neurotyzm powoduje znaczący dyskomfort emocjonalny, trudności w funkcjonowaniu codziennym, problemy w relacjach interpersonalnych lub inne trudności życiowe, terapia może pomóc w znalezieniu sposobów radzenia sobie z tymi problemami.
• przeszkadza w osiąganiu celów życiowych: Osoby o wysokim poziomie neurotyzmu mogą mieć trudności w osiąganiu swoich celów, zarówno w życiu osobistym, jak i zawodowym. Terapia może pomóc w identyfikacji barier i wzorców myślenia, które przeszkadzają w realizacji celów oraz w rozwijaniu strategii przystosowawczych.
• prowadzi do problemów zdrowotnych: Wysoki poziom neurotyzmu może być związany z większym ryzykiem wystąpienia problemów zdrowotnych, zarówno psychicznych, jak i fizycznych. Terapia może pomóc w radzeniu sobie ze stresem, który może przyczynić się do tych problemów.
• utrudnia relacje interpersonalne: Osoby o wysokim poziomie neurotyzmu mogą mieć trudności w utrzymywaniu zdrowych relacji interpersonalnych z innymi ludźmi. Terapia może pomóc w rozwoju umiejętności komunikacyjnych, radzenia sobie z emocjami i konfliktami oraz budowaniu satysfakcjonujących relacji.
• przyczynia się do problemów w pracy lub szkole: Neurotyzm może wpływać na osiągnięcia zawodowe i szkolne oraz na ogólną efektywność w pracy lub nauce. Terapia może pomóc w radzeniu sobie ze stresem związanym z wyzwaniami zawodowymi lub edukacyjnymi oraz w rozwijaniu umiejętności zarządzania stresem.

Psychoterapia online pozwoli Ci się uporać z wieloma szkodliwymi mechanizmami w Twoim życiu. Jeśli oprócz tego cierpisz także z powodu takich dolegliwości jak depresja, to nie wahaj się przed udaniem do gabinetu psychiatry, który pomoże Ci poczuć się lepiej. Nadmierna wrażliwość lub stany lękowe nie są powodem do wstydu i warto sprawdzić, czy być może rozwiązanie Twoich problemów nie jest bliżej, niż myślisz.

Jak radzić sobie z neurotyzmem?

Istnieją strategie, które mogą pomóc jednostce radzić sobie z negatywnymi aspektami neurotyzmu oraz poprawić jej jakość życia. Oto kilka sugestii:

• Rozpoznaj swoje emocje. Świadomość swoich emocji i reakcji jest kluczowa. Nauka rozpoznawania swoich uczuć może pomóc zrozumieć, co je wywołuje i jak na nie reagujesz.
• Praktykuj techniki radzenia sobie ze stresem. Znajdź techniki radzenia sobie ze stresem, które działają dla Ciebie. Mogą to być metody relaksacji, takie jak medytacja, relaksacja Jacobsona, głębokie oddychanie czy joga.
• Utrzymuj zdrowy tryb życia. Regularna aktywność fizyczna, zdrowa dieta i odpowiedni sen mogą pomóc w utrzymaniu dobrego samopoczucia psychicznego.
• Zadbaj o swoje relacje interpersonalne. Budowanie i utrzymywanie zdrowych relacji z innymi ludźmi może pomóc w zmniejszeniu uczucia izolacji i zwiększeniu poczucia wsparcia.
• Pracuj nad samoakceptacją i pozytywnym myśleniem. Uznaj siebie za osobę wartościową i akceptuj swoje słabości i niedoskonałości. Ćwicz pozytywne myślenie i staraj się koncentrować na pozytywnych aspektach życia.
• Znajdź wsparcie terapeutyczne. Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) lub terapia poznawcza może być skuteczną formą pomocy dla osób z wysokim poziomem neurotyzmu. Psycholog może pomóc w identyfikacji negatywnych wzorców myślenia i zachowania oraz w opracowaniu strategii radzenia sobie z nimi.
• Ćwicz umiejętności społeczne. Rozwój umiejętności komunikacyjnych i interpersonalnych może pomóc w radzeniu sobie ze stresem i poprawie relacji z innymi.

Ważne jest również pamiętanie, że stopniowe zmiany wymagają czasu i cierpliwości. Praca nad sobą i dążenie do poprawy może być procesem stopniowym, ale może przynieść pozytywne rezultaty dla Twojego samopoczucia i jakości życia.

 

 

Bibliografia:

https://www.psychiatriapolska.pl/KON-2006-Neurotic-personality-questionnaire,154148,0,2.html