Mocno ściśnięta szczęka, napięte mięśnie, obolała twarz. Stawiasz teraz czoła trudnemu wyzwaniu? Coś cię rozjuszyło? Wcale nie. Dopiero wstałaś z łóżka i nawet nie zdążyłaś na dobre się rozbudzić. Więc co się dzieje? Czy jest się czym martwić? A może to bruksizm?
Czytaj dalej i dowiedz się więcej na temat tego schorzenia. Poznaj jego najczęstsze przyczyny i konsekwencje, jakie niesie dla zdrowia. Sprawdź również, jak leczyć bruksizm i jakie ćwiczenia warto wykonywać, aby złagodzić idące z nim w parze nieprzyjemne objawy.
Czym jest bruksizm?
Czym tak właściwie jest bruksizm? Sam termin nawiązuje do greckiego słowa brugmos, oznaczającego „miażdżenie zębów”. I tym właśnie bruksizm jest – zaciskaniem szczęki i tarciem górnych zębów o dolne. Wszystko dzieje się na skutek nadmiernej pracy mięśni żwaczy, odpowiedzialnych za prawidłowe ruchy żuchwy. Kiedy ich aktywność staje się zbyt duża, pojawia się zgrzytanie zębami, napięcie całej twarzy oraz związany z tym ból.
Obciążenia powstające w trakcie takiego zaciskania mogą być nawet sześciokrotnie większe niż te występujące podczas żucia pokarmu. Oznacza to wkładanie ogromnego wysiłku – a to z kolei tłumaczy spięte i nadwyrężone mięśnie twarzy.
Objawy bruksizmu. Nieustanny objaw – twarz w ciągłym napięciu
Wiesz już, że bruksizm boli. Ale jak? Najczęściej odczuwasz bolesność w okolicy stawów skroniowo-żuchwowych. Dodatkowo, przy próbie szerokiego otwarcia ust słychać trzaski i przeskakiwanie żuchwy. Czasem szersze rozwarcie szczęki staje się zwyczajnie niemożliwe z powodu narastającego dyskomfortu.
W dzień czy w nocy? Kiedy mamy do czynienia z bruksizmem?
Kiedyś uznawano, że problem występuje jedynie podczas snu. Dziś wiemy już, że to nie prawda i wyróżniamy bruksizm dzienny i nocny. Ostatnio sugeruje się jednak, aby odejść od takiej terminologii. Dlaczego?
Bruksizm dzienny dotyczy zaciskania zębów w stanie czuwania (określa się go mianem świadomego). Z kolei bruksizm nocny to nic innego jak nieświadome tarcie zębów w trakcie snu. Wystąpienie konkretnego typu bruksizmu nie jest jednak związane z samą porą dnia, a z prowadzonym trybem życia. Jeśli ktoś pracuje zmianowo i śpi w dzień lub regularnie po obiedzie udaje się na drzemkę, to przecież doświadcza bruksizmu nocnego, choć nocy nie ma. Najważniejsze jest jednak nie samo nazewnictwo, a świadomość, że bruksizm może pojawiać się przez cały dzień.
Kto najczęściej cierpi z powodu bruksizmu?
Bruksizm występuje dość powszechnie. W prowadzonych badaniach zauważono, że bruksizm często dotyka kobiet (szczególnie po trzydziestym roku życia), osób samotnych oraz wykształconych. Niektóre z badań wskazują również na rolę osobowości lękowej oraz nastawienia na osiąganie sukcesu.
Bruksizm – na czym polega? Jak wygląda życie z bruksizmem?
Wiesz już, czym jest bruksizm i jak się objawia. Ale jak wygląda to w praktyce?
Budzisz się. Powinnaś być wypoczęta – ale Twoja twarz wcale taka nie jest. Czujesz się tak, jakby przez całą noc bez przerwy intensywnie przemawiała. Bolą Cię policzki. Jesteś spięta, pulsują Ci skronie… Poczujesz się lepiej dopiero po kilku godzinach, gdy ten ucisk trochę odpuści.
W ciągu dnia zaciskasz szczękę. Nie tylko wtedy, gdy coś Cię stresuje. Nie tylko wtedy, gdy wykonujesz ważne i wymagające skupienia zadanie. To dzieje się naturalnie. Dopiero wieczorem, gdy włączasz nagranie z prowadzoną relaksacją i przyjemny głos z taśmy instruuje: „Odpuść całe napięcie mięsniowe. Weź długi wdech i rozluźnij szczękę…” zdajesz sobie sprawę z tego, jak mocno jest zaciśnięta.
W nocy budzi Cię partner. Mówi, że usłyszał głośne zgrzytanie zębów. To już zresztą nie pierwszy raz – w tym miesiącu kilkukrotnie powtórzyła się sytuacja, kiedy ten nieprzyjemny odgłos nie dawał mu spać. Gdyby nie on, nawet do głowy by Ci nie przyszło, że coś się dzieje.
W zależności od tego, z jakim typem i nasileniem bruksizmu masz do czynienia, Twoje dolegliwości mogą być różne. Nawet jeśli nie są one utrapieniem, przez które codzienne funkcjonowanie zmienia się w koszmar, nie warto ich bagatelizować.
Przyczyny bruksizmu
Lekarze wciąż nie są pewni, z czego wynika bruksizm. Można jednak wyróżnić szereg czynników, które są powiązane z wykształceniem się bruksizmu.
Bruksizm – przyczyny:
- predyspozycje genetyczne,
- choroby układu oddechowego,
- występowanie zaburzeń snu,
- posiadanie wad zgryzu,
- nadmierna wrażliwość na stres,
- zaburzenia lękowe,
- stosowanie niektórych leków oraz substancji,
- alergie.
Czy można mieć atak bruksizmu?
Termin „atak bruksizmu” nie jest powszechnie stosowanym terminem w kontekście bruksizmu. Bruksizm to stan, w którym osoba niekontrolowanie zaciska zęby i zgrzyta nimi, zarówno w dzień, jak i w nocy. Atak natomiast sugeruje nagłe i gwałtowne wystąpienie objawów.
Bruksizm jest raczej stanem przewlekłym, który może mieć okresy nasilenia i osłabienia, ale rzadko jest ograniczony do pojedynczego „ataku”. Osoba cierpiąca na bruksizm może doświadczać zwiększonego zgrzytania zębami i zaciskania szczęki w różnych momentach, na przykład w odpowiedzi na stres, napięcie emocjonalne lub podczas snu.
Konsekwencja bruksizmu i liczne powikłania
Z początku może Ci się wydawać, że bruksizm to nic poważnego – szczególnie, gdy tylko czasem pobolewa Cię żuchwa i nie obserwujesz większych zmian. Jednak z czasem tak duży nacisk prowadzi do szeregu nieprzyjemnych konsekwencji. Wśród nich wymienia się:
– szum w uszach, zaburzenia słuchu,
– chrapanie, nocne wybudzenia, trudności z zasypianiem, bezsenność,
– niestabilny, płytki sen,
– migreny ze światłowstrętem,
– pękanie szkliwa i złamania zębów,
– rozchwianie zębów,
– krwawienia z dziąseł,
– choroby miazgi zębowej,
– zaburzenia produkcji śliny,
– nadwrażliwość zębów i dziąseł,
– uszkodzenie uzupełnień protetycznych,
– problemy ze wzrokiem,
– zaburzenia równowagi,
– bóle głowy, pleców, ramion oraz barków,
– nagryzienia wewnętrznej strony policzków oraz języka,
– przewlekły ból i trudności w poruszaniu szczęką,
– zmiany zwyrodnieniowe w stawach skroniowo-żuchwowych.
Doświadczanie bruksizmu znacznie wpływa Twoje na samopoczucie. Przecież kiedy coś Cię boli, trudniej jest skoncentrować się na zadaniach i skutecznie wykonywać codzienne obowiązki. Z kolei obniżona jakość snu i regularne wybudzanie się w środku nocy przekładają się na spadek nastroju, ogólne rozdrażnienie i odczuwanie senności przez cały dzień.
Bruksizm a kształt twarzy
Konsekwencje nieleczonego bruksizmu są także czysto estetyczne. Nadmierne zaciskanie zębów ma bowiem wpływ na kształt twarzy. Szczęka zaczyna stawać się bardziej zarysowana i kwadratowa. Taki efekt nie podoba się większości kobiet – twarz poszerza się u dołu, a delikatne rysy przechodzą w ostrzejsze, bardziej męskie.
Bruksizm – czyli co wspólnego ma ząb i psychologia?
Choć fizyczne dolegliwości na ogół nie kojarzą się z psychiką, to zazwyczaj istnieje tutaj pewne powiązanie. Co więc wspólnego ma psychologia ze zgrzytaniem zębami? Okazuje się, że całkiem sporo. Bo choć przyczyn bruksizmu może być wiele, to do jednych z najczęstszych zalicza się właśnie te psychologiczne.
Dlaczego przez stres zgrzyta się zębami?
Doświadczając różnego rodzaju stresorów, kumulujemy w sobie napięcie. Narasta niepokój, strach, złość, frustracja. A to wszystko prowadzi do wzmożonej aktywności mięśni i wykształcenia nawyku zaciskania zębów. Bruksizm staje się więc nieświadomym sposobem na redukcję zalegającego w ciele stresu.
Bruksizm na tle nerwowym. Dolegliwości o nieznanej etiologii?
Pędzące tempo, które narzuca dzisiejszy świat, odbija się na ludzkim organizmie, który nie jest do niego dobrze przystosowany. Jeśli przytłacza Cię ilość obowiązków, stresująca praca, oczekiwania innych ludzi i presja czasu, wszystko wymyka się spod kontroli.
To wcale nie tak, że grunt musi palić się pod nogami. Może po prostu przerasta Cię ilość bodźców i codziennego stresu. Może od dawna już nie jesteś w stanie zapewnić sobie jakościowego odpoczynku. Może sama oczekujesz od siebie zbyt wiele i narzucasz zbyt intensywne tempo. Twój organizm, to czuje. I odreagowuje tak, jak potrafi – zaciskając mięśnie.
Bruksizm często wiąże się ze stresem, napięciem emocjonalnym i niezdrowymi mechanizmami radzenia sobie. Ciągłe zgrzytanie zębami może nasilać stres i prowadzić do większych problemów zdrowotnych, takich jak depresja i lęki.
Bruksizm – czy to Twój sposób na napięcie?
Być może w Twojej głowie pojawiły się pytania: „Jak sprawdzić, czy mam bruksizm?”, „Czy bruksizm mnie dotyczy?”. Bez konsultacji lekarskiej niemożliwe jest postawienie diagnozy. Jeśli masz jakieś podejrzenia, skonsultuj je ze specjalistą.
Nie warto z tym zwlekać – im szybciej weźmiesz sprawy w swoje ręce i pójdziesz do lekarza, tym szybciej zostanie wdrożone odpowiednie leczenie. Wczesna reakcja zapobiega wielu poważnym konsekwencjom, a przede wszystkim pozwala Ci uwolnić od codziennego bólu i napięcia mięśni.
Leczenie bruksizmu
Jeszcze kilkanaście lat temu bruksizm rzadko był diagnozowany od razu. Z nieprzyjemnymi dolegliwościami chodziło się od jednego lekarza do drugiego, a każdy z nich tylko bezradnie rozkładał ręce. Dopiero gdy do bólu, zawrotów głowy czy zesztywniałych mięśni dołączały starte zęby, padało właściwe rozpoznanie.
Dziś bruksizm diagnozuje się znacznie sprawniej, a do jego leczenia włącza się kilku specjalistów z różnych dziedzin. Są to najczęściej:
– dentysta,
– fizjoterapeuta,
– psycholog.
Lekarz dentysta dba o to, aby wywołane bruksizmem ubytki zostały zaleczone. Kontroluje jamę ustną, a dodatkowo może przygotować specjalną szynę relaksacyjną.
Fizjoterapeuta wie, co zrobić, aby przynieść ulgę napiętym mięśniom. Pomaga w rozluźnianiu twarzy i zaleca ćwiczenia, których regularne wykonywanie przynosi wymierne efekty.
Psycholog pokazuje, jak radzić sobie ze stresem i korzystać z technik relaksacyjnych w chwilach zwiększonego napięcia. W przypadku skorzystania z usług psychoterapeuty możliwe jest natomiast przejście drogi w głąb siebie – dotarcie do utrwalonych reakcji, schematów, zakorzenionych obaw. I choć ta droga jest długa i kręta, to wejście na nią jest pierwszym krokiem w kierunku lepszego poznania siebie i osiągnięcia trwałych rezultatów. Praca skupiona na poziomie psychiki, a nie ciała, pozwala na odkrycie przekonań i mechanizmów, które stoją za nadmiernym zaciskaniem szczęki. Nie jest zatem mniej istotna od działań stomatologa czy fizjoterapeuty.
Czasami konieczny staje się także udział lekarza psychiatry. Wprowadzane przez niego leczenie farmakologiczne zmniejsza poziom odczuwanego lęku.
Botoks i szyna – pacjent u lekarza, czyli powszechne rozwiązania w walce z bruksizmem
Jeśli chodzi o leczenia bruksizmu często słyszy się o wstrzykiwaniu w żwacze botoksu. Toksyna botulinowa osłabia ich działanie, a rozluźnione w ten sposób mięśnie nie są już w stanie zaciskać się tak mocno, jak wcześniej. Efekt utrzymuje się nawet do pół roku, a po tym czasie można powtórzyć zabieg. Dla niektórych pacjentów takie rozwiązanie jest zadowalające, inni zaś nie uważają, że to tylko przykrycie problemu.
Powszechnie stosuje się także szyny zgryzowe chroniące tkanki zębów przed nadmiernym ścieraniem. Dzięki założeniu ich na czas snu problem zgrzytania zostaje wyeliminowany, a dalsze ścieranie zębów zahamowane.
Same nakładki to jednak nie wszystko – bo choć oddalają górne zęby od dolnych, to nie eliminują odruchu zaciskania. Ważne jest zatem, by nie traktować szyn jako jedynego sposobu walki z bruksizmem i wdrożyć kompleksowe leczenie.
Dobre praktyki przy bruksizmie
- Przestrzegaj właściwej higieny snu
- Wyznacz stałe ramy snu i staraj się ich przestrzegać. Chodzenie spać i wstawanie o tej samej porze pomoże Ci lepiej wypocząć.
- Zasypiaj w przewietrzonym pokoju, w którym panuje cisza, a na kilka godzin przed pójściem do łóżka unikaj spożywania środków bogatych w kofeinę.
- Zrezygnuj z niektórych pokarmów.
- Unikaj bardzo twardych pokarmów, których gryzienie może być dla Ciebie problematyczne. Zaliczają się do tego między innymi orzechy, ziarna zbóż czy niektóre surowe owoce i warzywa.
- Po skończonym posiłku nie sięgaj zaś po gumę do żucia – to dodatkowa stymulacja mięśni.
Bruksizm – ćwiczenia
Zgłoszenie się do lekarza to podstawa. Istnieją jednak proste ćwiczenia, które pomagają w rozluźnianiu mięśni twarzy. Możesz wykonywać je każdego dnia, aby odczuć ulgę i poprawić swoje samopoczucie.
- Naprzemiennie wysuwaj do przodu i chowaj żuchwę. To dobry sposób na rozpoczęcie rozluźniania, podobnie jak delikatne szczypanie policzków.
- Szeroko otwórz, a następnie powoli zamykaj jamę ustną. Powtórz to ćwiczenie kilka razy. Pamiętaj, aby się nie spieszyć.
- Przejdź do masażu mięśni żwaczy. Zaczynają się one mniej więcej w połowie żuchwy i przechodzą do góry, aż do kości skroniowej. Masuj je kolistymi ruchami, delikatnie przyciskając dłonie.
- Na koniec rozmasuj mięśnie skroniowe. Rozcieraj je, jednak nie rób tego zbyt mocno. Gdy mięśnie są bardzo zaciśnięte, możesz czuć pewien dyskomfort – jednak kiedy pojawia się ból, przerwij wykonywanie ćwiczenia lub zmniejsz nacisk.
Pamiętaj, liczy się regularność. Wykonuj ćwiczenia każdego dnia. O ile wizyty u specjalistów i korzystanie z ich pomocy to podstawa, to codzienne nawyki stanowią dopełnienie. Regularne wykonywanie ćwiczeń we własnym zakresie to klucz do sukcesu i lepszej kondycji mięśni.
Co jeszcze warto robić?
Odetchnij głęboko
Włączaj do swojej codzienności techniki relaksacyjne. Staraj się znaleźć, choć kilka minut na głębokie oddychanie, jogę czy medytację. Pokaż samej sobie, że zasługujesz na chwilę wytchnienia i całkowitego odprężenia.
Nie rozchylaj ust
Staraj się nie siedzieć z otwartymi ustami – wargi powinny się ze sobą stykać. Gdy są rozchylone, mięśnie żuchwy otrzymują sygnał do pracy, a to prowadzi do ich napięcia.
Zwróć uwagę na język
Aby żuchwa znajdowała się w odpowiedniej pozycji, język powinien dotykać podniebienia. Staraj się więc co jakiś czas sprawdzać, gdzie się on znajduje i w razie potrzeby koryguj jego ustawienie.
Kontroluj szczękę
Choć z początku będzie to bardzo trudne, regularnie myśl o tym, czy nie zaciskasz szczęki. Jeśli zauważysz, że Twoja twarz znów stała się napięta, postaraj się zrelaksować i nieco ją rozluźnić. Nie zapominaj, że bruksizm to nie tylko zgrzytanie zębami
Najważniejsza jest świadomość, że bruksizm to NIE TYLKO zgrzytanie zębami. To cały szereg objawów, które prowadzą do pogorszenia codziennego funkcjonowania. Bruksizm może maskować inne trudności psychiczne np. depresja maskowana, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, zespół lęku uogólnionego. I choć z pozoru wydaje być się błahą dolegliwością, to bruksizm jest w swoich konsekwencjach bardzo poważny. Nie lekceważ go i zacznij działać! Im wcześniej to zrobisz, tym szybciej zauważysz poprawę.
Jeśli zauważasz u siebie objawy bruksizmu umów wizytę – psychoterapia online.
Bibliografia
Borkowska, A., Dróżdż, W., Pracka, D., Kochan, J., Ziółkowska-Kochan, M. (2007). Bruksizm – problem interdyscyplinarny, Czas. Stomatol., LX, 6, s. 391 – 397.
Saczuk, K., Wilmont, P., Pawlak, Ł., Łukomska-Szymańska, M. (2018). Bruksizm – etiologia i diagnostyka – przegląd piśmiennictwa, Protetyka Stomatologiczna 68(4), s. 456 – 463.
