Fitoreksja coraz częściej pojawia się w dyskusjach dotyczących zdrowia psychicznego i problemów związanych z obrazem ciała. Termin odnosi się do obsesyjnego dążenia do posiadania idealnej sylwetki poprzez kontrolę diety i aktywność fizyczną. W dzisiejszym społeczeństwie, gdzie kultura fizycznej doskonałości jest nieustannie promowana przez media społecznościowe, reklamy oraz normy społeczne, fitoreksja staje się coraz powszechniejszym zjawiskiem.
Dowiedz się więcej na temat fitoreksji i poznaj sposoby leczenia tego specyficznego zaburzenia odżywiania.
Czym jest fitoreksja?
Fitoreksja jest terminem określającym obsesyjne dążenie do posiadania idealnej sylwetki poprzez kontrolę diety i aktywność fizyczną. Osoby dotknięte fitoreksją często angażują się w intensywne treningi oraz stosują restrykcyjne diety, a wszystko po to, aby osiągnąć wymarzoną sylwetkę. Obsesyjny charakter fitoreksji objawia się częstym liczeniem kalorii, unikaniem spożywania pewnych grup produktów, a także nieustannym monitorowaniem swojego wyglądu. Fitoreksja, w najprostszych słowach, to uzależnienie od doskonałości fizycznej, gdzie brak kontroli nad jedzeniem czy brak osiągnięcia wymarzonego wyglądu może prowadzić do poczucia winy oraz poważnych problemów zdrowotnych i psychicznych. Należy pamiętać, że fitoreksja może mieć konsekwencje dla zdrowia jednostki oraz wymagać specjalistycznej interwencji terapeutycznej.
Objawy i diagnoza fitoreksji
Osoby dotknięte fitoreksją mogą wykazywać szereg charakterystycznych objawów, które mogą wskazywać na obecność tego zaburzenia. Najczęstsze objawy fitoreksji obejmują:
- obsesyjne myślenie o jedzeniu, diecie, wadze i wyglądzie ciała,
- głodzenie się lub nadmierna aktywność fizyczna w celu spalenia kalorii,
- stałe ważenie się i monitorowanie postępów w odchudzaniu,
- unikanie spożywania określonych grup pokarmowych lub składników odżywczych,
- niezdrowe podejście do ćwiczeń, prowadzące do przemęczenia lub kontuzji,
- nieprawidłowe postrzeganie własnego ciała, np. widzenie się jako grubszej osoby pomimo niskiej wagi.
Zaburzenie odżywiania, obsesyjny charakter zaburzenia. Trudności w diagnozie
Diagnoza fitoreksji może być trudna ze względu na podobieństwo objawów do innych zaburzeń odżywiania, takich jak anoreksja (anorexia nervosa), bulimia (bulimia nervosa), kompulsywne objadanie, ortoreksja, drunkoreksja. W przypadku młodzieży fitoreksja może być często mylona z pozytywnym podejściem do zdrowego stylu życia, co dodatkowo komplikuje proces diagnozy i rozpoznania.
Problemy diagnostyczne w przypadku fitoreksji mogą wynikać z kilku czynników:
- Podobieństwo do innych zaburzeń. Jak wyżej wspomniano, fitoreksja może mieć podobne objawy do innych zaburzeń odżywiania, ale też zaburzeń dysmorfii ciała jak bigoreksja. Fitoreksja może być też mylona z zaburzeniami obsesyjno-kompulsyjnymi (OCD) lub zaburzeniami lękowymi społecznymi. W rezultacie diagnoza może być trudna ze względu na podobieństwo objawów i potrzebna jest dokładna ocena kliniczna.
- Brak świadomości o zaburzeniu. Osoby dotknięte fitoreksją mogą nie zdawać sobie sprawy z tego, że ich zachowania związane z odżywianiem są problematyczne. Mogą uważać, że dbanie o zdrowe odżywianie i regularną aktywność fizyczną jest po prostu cechą ich osobowości, a nie objawem zaburzenia.
- Ukrywanie zachowań. Osoby z fitoreksją mogą ukrywać swoje zachowania związane z odżywianiem przed innymi, co utrudnia identyfikację problemu przez otoczenie, a także przez profesjonalistów zdrowia.
- Wstyd i strach przed oceną. Osoby z fitoreksją mogą odczuwać wstyd lub strach przed oceną ze strony innych, co może powstrzymywać je przed szukaniem pomocy. Ten strach przed odrzuceniem lub stygmatyzacją może dodatkowo utrudnić diagnozę i leczenie.
- Niskie zrozumienie społeczne. Fitoreksja to stosunkowo nowe pojęcie w porównaniu do innych zaburzeń odżywiania, więc może brakować świadomości społecznej na temat tego zaburzenia. Brak wiedzy o fitoreksji może prowadzić do niedostatecznego rozpoznania i leczenia osób dotkniętych tym problemem.
Fitoreksja a dysmorfofobia
Chociaż fitoreksja skupia się głównie na kontroli diety i zdrowym odżywianiu, a dysmorfofobia na negatywnym postrzeganiu własnego ciała, oba zaburzenia psychiczne mogą prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych i psychicznych. W niektórych przypadkach mogą się one wzajemnie współistnieć, co pogłębia trudności pacjenta.
Fitoreksję zalicza się do zaburzeń odżywiania, podobnie jak anoreksja czy bulimia. Wskazuje się na podobieństwo z bigoreksją, czyli przesadną dbałość o rozwój mięśni. Fitoreksja bywa określana jako „sportowa bulimia„, gdzie po zjedzeniu posiłku zamiast prowokowania wymiotów, fitorektyk angażuje się w dodatkową serię ćwiczeń. Może też być nazywana „sportową anoreksją”, gdy osoba obsesyjnie traktuje ćwiczenia jedynie jako sposób na spalanie kalorii i redukcję wagi.
Przyczyny fitoreksji
Fitoreksja, podobnie jak wiele innych zaburzeń odżywiania, może mieć złożone podłoże, wynikające z interakcji różnych czynników. Najczęstsze przyczyny fitoreksji to:
- presja społeczna i kultura doskonałości: współczesna kultura promuje idealne ciało, które często jest nierealistyczne i nieosiągalne dla większości osób. Presja społeczna, zarówno w realnym życiu, jak i na platformach mediów społecznościowych, może sprawić, że ludzie czują się gorsi, czego wynikiem może być obsesja na punkcie bycia „fit”,
- indywidualne czynniki psychologiczne: u osób dotkniętych fitoreksją mogą występować pewne cechy osobowości, jak perfekcjonizm, niskie poczucie własnej wartości czy lęk przed odrzuceniem, które sprzyjają rozwojowi tego zaburzenia. Traumatyczne doświadczenia z przeszłości mogą również wpływać na rozwój fitoreksji,
- historia zaburzeń odżywiania w rodzinie: osoby mające historię zaburzeń odżywiania w rodzinie mogą być bardziej narażone na rozwój fitoreksji. Środowisko rodzinne może wpływać na kształtowanie norm związanych z wyglądem i jedzeniem, co z kolei może przyczynić się do rozwoju niezdrowych nawyków żywieniowych i obrazu własnego ciała,
- naciski związane z osiągnięciami: współczesne społeczeństwo często kładzie duży nacisk na osiągnięcia i sukcesy. Moda na bycie „fit” przedstawiana jest jako kluczowy elementem sukcesu i szczęścia. Osoby narażone na te naciski mogą angażować się w zachowania fitorektywne w celu spełnienia tych oczekiwań,
- brak edukacji na temat zdrowego odżywiania: brak odpowiedniej edukacji na temat zdrowego odżywiania oraz akceptacji własnego ciała może sprzyjać rozwojowi fitoreksji. Edukacja na temat zdrowych nawyków żywieniowych oraz promowanie pozytywnego stosunku do własnego ciała mogą stanowić skuteczną formę prewencji fitoreksji.
Ryzyko i konsekwencje fitoreksji
Fitoreksja nie tylko wpływa na tryb życia osób dotkniętych tym zaburzeniem, ale także może mieć poważne konsekwencje zdrowotne oraz społeczne.
Problemy zdrowotne
Fitoreksja może prowadzić do szeregu poważnych problemów zdrowotnych, zarówno fizycznych, jak i psychicznych. Wśród konsekwencji zdrowotnych fitoreksji można wymienić niedożywienie, utratę masy ciała, zaburzenia hormonalne, problemy z układem pokarmowym oraz osteoporozę, a także kontuzje i przeciążenia. Fitoreksja często prowadzi do izolacji społecznej, problemów w relacjach interpersonalnych oraz obniżonego poczucia własnej wartości. Osoby dotknięte fitoreksją mogą doświadczać lęku i stanów przewlekłego przygnębienia. W dłuższej perspektywie fitoreksja może prowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych i znacząco ograniczyć jakość życia jednostki.
Wpływ mediów społecznościowych na fitoreksję
Fitoreksja staje się coraz bardziej powszechnym problemem w społeczeństwie, szczególnie wśród osób młodych i tych aktywnych w mediach społecznościowych. Presja społeczna oraz idealizacja określonych wzorców ciała przyczyniają się do wzrostu występowania fitoreksji. Badania sugerują, że coraz więcej osób zaczyna przejawiać symptomy fitoreksji, co podkreśla potrzebę zwiększonej świadomości i działań profilaktycznych.
Media społecznościowe pełnią coraz większą rolę w kształtowaniu wyobrażeń na temat idealnego ciała i promocji kultu fizycznego doskonałości. Platformy takie jak Instagram, TikTok czy YouTube są pełne zdjęć, filmów i treści promujących szczupłe, perfekcyjne (nierzadko retuszowane) ciała oraz idealne stylizacje życia. Wpływ tych treści na jednostki może być ogromny, zwłaszcza w przypadku osób wrażliwych na opinie społeczne i podatnych na porównywanie się z innymi. Stałe narażenie na idealizowany obraz ciała prezentowany w mediach społecznościowych może prowadzić do niezdrowego dążenia do perfekcji fizycznej, co z kolei stwarza podłoże dla rozwoju fitoreksji.
Sztuczne piękno
Media społecznościowe często przekazują nieprawdziwe standardy piękna i doskonałości fizycznej, co może powodować dysocjacje między rzeczywistością a wyobrażeniami jednostki na temat własnego ciała. Filtry, retusze oraz perfekcyjnie wykadrowane zdjęcia mogą sprawiać wrażenie, że idealne ciało jest osiągalne dla każdego, co prowadzi do wywołania poczucia winy i niezadowolenia z własnego wyglądu u osób, które nie spełniają tych nierealistycznych standardów. Dlatego też istotne jest promowanie świadomości na temat manipulacji medialnej oraz krytycznego podejścia do treści prezentowanych w mediach społecznościowych. Wiedza na temat sposobów retuszu i edycji zdjęć może pomóc w zrozumieniu, że idealne ciało prezentowane w mediach często jest jedynie fałszywym wyobrażeniem, a prawdziwa wartość tkwi w akceptacji i szacunku dla siebie samej.
Fitoreksja a przemoc współczesnego świata
Fitoreksja może być ściśle powiązana z różnymi formami przemocy współczesnego świata:
- presja medialna i społeczna: promowanie idealnych standardów piękna w mediach społecznościowych, reklamach czy na ekranach telewizorów może stwarzać presję na jednostkę, która zaczyna odczuwać nieustanne naciski, aby spełnić te nierealistyczne wymagania,
- przemoc emocjonalna: stawianie nieosiągalnych standardów piękna i wartościowanie jednostki wyłącznie na podstawie jej wyglądu może prowadzić do przemocy emocjonalnej. Osoby dotknięte fitoreksją mogą doświadczać niskiego poczucia własnej wartości, depresji czy lęku,
- przemoc psychiczna: fitoreksja często związana jest z obsesyjnymi myślami o jedzeniu, wadze oraz wyglądzie ciała. Osoby dotknięte tym zaburzeniem mogą doświadczać przemocy psychicznej poprzez ciągłe krytykowanie siebie, obwinianie za niespełnienie nierealistycznych oczekiwań czy odczuwanie winy za każdy „nieudany” dzień w diecie lub treningu,
- przemoc społeczna: fitoreksja może prowadzić do izolacji społecznej oraz problemów w relacjach interpersonalnych. Osoby zmagające się z tym zaburzeniem mogą unikać spotkań towarzyskich czy uczestnictwa w wydarzeniach społecznych ze względu na kompleksy związane z własnym wyglądem. Zjawisko to niekiedy się nasila, kiedy znajdziemy się w grupie osób skupionych na dążeniu do coraz lepszej kondycji i wysportowanego ciała, jednak my same nie podzielamy tych priorytetów – co może prowadzić do alienacji.
Uświadomienie sobie, jak obsesyjne dążenie do idealnego ciała może prowadzić do różnych form przemocy, stanowi kluczowy krok w procesie zrozumienia i leczenia fitoreksji. Podkreśla to również pilną potrzebę podjęcia działań mających na celu zmniejszenie presji na perfekcyjny wygląd oraz promowanie zdrowego podejścia do ciała.
Fitoreksja a kultura fitness. Uzależnienie od wyglądu
Kultura fitnessu stała się niezwykle popularna i stanowi istotny element stylu życia wielu osób w różnorakich grupach społecznych i kulturowych. Należy zatem zachować ostrożność i zwracać uwagę na potencjalne negatywne skutki, jakie może mieć nadmierna ekspozycja na trendy fitnessowe. Wiele z tych zachowań promuje nie tylko aktywność fizyczną, ale także idealizowane standardy piękna i perfekcyjnej sylwetki, prowadząc do presji na osiągnięcie idealnego ciała.
U odbiorców i odbiorczyń tych treści prowadzi to do poczucia niezadowolenia z własnego ciała oraz do obsesyjnego dążenia do perfekcji, co z kolei może sprzyjać rozwojowi fitoreksji. Dlatego tak ważne jest, aby w ramach kultury fitnessu promować nie tylko aktywność fizyczną, ale również zdrowe podejście do ciała, akceptację i normalizację różnorodności cielesnej oraz rozwijanie pozytywnego stosunku do własnego wyglądu.
Fitoreksja, jako obsesyjne dążenie do idealnej sylwetki, jest coraz powszechniejszym zjawiskiem w społeczeństwie, szczególnie w kontekście promowania kultury fizycznej doskonałości przez media społecznościowe i normy społeczne. Zaburzenie to może prowadzić do szeregu problemów zdrowotnych i psychicznych, wymagając specjalistycznej interwencji terapeutycznej. Warto podjąć działania na rzecz edukacji społeczeństwa, promowania zdrowego podejścia do ciała oraz świadomości na temat manipulacji medialnej, aby zmniejszyć występowanie fitoreksji i poprawić jakość życia osób dotkniętych tym problemem.
Terapia i leczenie fitoreksji
Fitoreksja wymaga specjalistycznej interwencji terapeutycznej.
Terapia poznawczo behawioralna
Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) jest jedną z najczęściej stosowanych form terapii w przypadku fitoreksji. CBT koncentruje się na identyfikowaniu i zmienianiu myśli i zachowań negatywnych, które przyczyniają się do rozwoju i utrzymywania zaburzenia. Terapeuta pracuje z pacjentem nad zmianą szkodliwych przekonań na temat ciała, jedzenia i aktywności fizycznej oraz uczy skutecznych strategii radzenia sobie z obsesyjnymi myślami, co umożliwia skuteczne leczenie fitoreksji. Ponadto terapeuta może pracować z pacjentem nad zmianą skrajnych zachowań związanych z aktywnością fizyczną na bardziej zdrowe i zrównoważone.
Wsparcie psychologiczne
Wsparcie psychologiczne odgrywa również istotną rolę w leczeniu fitoreksji. Może to obejmować zarówno sesje terapeutyczne indywidualne, jak i grupowe, gdzie osoby zmagające się z podobnymi problemami mogą dzielić się swoimi doświadczeniami i wzajemnie się wspierać. Ważne jest, aby osoby dotknięte fitoreksją czuły się wspierane oraz miały przestrzeń do wyrażania swoich emocji i obaw.
Dieta i aktywność fizyczna
Rola diety i aktywności fizycznej w procesie leczenia fitoreksji jest również istotna. Współpraca z dietetykiem może pomóc w przywróceniu zdrowego podejścia do jedzenia oraz w zapewnieniu odpowiedniej i zbilansowanej diety.
Wsparcie bliskich
Wsparcie ze strony rodziny i bliskich osób jest niemniej istotne w procesie leczenia fitoreksji. Zrozumienie ze strony najbliższych może pomóc osobie dotkniętej fitoreksją w procesie zdrowienia oraz w zmianie niezdrowych wzorców myślenia i zachowania. Ważne jest, aby osoby otaczające osobę zmagającą się z fitoreksją były obecne i wsparły ją na każdym etapie jej drogi do zdrowia psychicznego i fizycznego. Warto tu powstrzymać się od osądzających komentarzy i nieproszonych rad, a w zamian – zaoferować towarzyszenie w procesie i pełną akceptację.
Jeśli podejrzewasz u siebie fitoreksję albo cierpi na nią ktoś z twojego otoczenia, nie wahaj się zareagować. Zaburzenia odżywiania i dysmorfii ciała to realny problem, które może mieć bardzo poważne konsekwencje dla naszego zdrowia fizycznego i psychicznego.
