Czasami spotkać można ludzi, którzy cechują się wyjątkową charyzmą i urokiem osobistym, jednak przy bliższym poznaniu okazują się zapatrzeni w siebie i pozbawieni empatii. Być może są to objawy zaburzenia osobowości, na które cierpią, a które znane są pod nazwą narcystycznych zaburzeń osobowości. Relacja z taką osobą bywa wyjątkowo trudna i pełna silnych emocji, zdarza się też, że jest ona niemożliwa do kontynuowania ze względu na objawy zaburzeń. Czym więc dokładnie one są, jak je rozpoznać, czy narcyzm można leczyć oraz jak wygląda związek z osobą, która na tego typu zaburzenia cierpi?
Czym jest i jak powstaje narcyzm?
Narcyzm to zaburzenie osobowości, które charakteryzuje się między innymi tym, że dotknięta nim osoba jest przekonana o własnej wyższości i wyjątkowości oraz że została przeznaczona do wyższych celów. Inne cechy narcyzmu to także brak empatii, niemożność wczucia się w perspektywę innych osób oraz potrzeba bycia podziwianym.
Jak powstaje narcyzm? Nie można tego jednoznacznie określić, ale wyróżnia się czynniki genetyczne, środowiskowe oraz wychowawcze. W nauce istnieje podział na narcyzm pierwotny oraz rozwojowy. Narcyzm pierwotny to pojęcie wprowadzone przez Zygmunta Freuda, który opisywał nim wczesne fazy rozwoju dziecka. Na początku swojego życia jest ono bowiem skupione wyłącznie na sobie i swoich potrzebach. Narcyzm rozwojowy z kolei pojawia się w trakcie życia i mogą za niego odpowiadać na przykład czynniki genetyczne. Przemawia za tym fakt, że narcystyczne zaburzenia osobowości często występują więcej niż raz w jednej rodzinie. Winą za tego typu zaburzenia obarcza się także zbyt mało lub zbyt dużo uwagi, jaką dziecko otrzymała od rodziców w dzieciństwie. Jeżeli rodzice traktują dziecko, jakby było ono wyjątkowe i jedyne na świecie, to może ono nie mieć szansy, by wykształcić w sobie wrażliwość na cudzą perspektywę. Z kolei chłód emocjonalny rodziny także może odbić się na dziecku i sprawić, że będzie ono szukać w dorosłym życiu uwagi i zainteresowania. Przeżyta trauma również często wpływa na rozwinięcie się takiego zaburzenia. Trudno jednak jednoznacznie wskazać moment, kiedy powstaje narcyzm.
Objawy narcyzmu
Cechy i zachowania, dzięki którym można rozpoznać i zdiagnozować narcyzm, są różnorodne. Zalicza się do nich między innymi trudności z utrzymywaniem relacji, zwłaszcza długoterminowych. Narcyz nie potrafi żyć w zdrowym, partnerskim związku. Innym sygnałem obecności zaburzeń jest fakt, że nastrój a czasem nawet samoocena zależna jest od uznania czy akceptacji otoczenia. Gdy narcyz otrzymuje dużo uwagi, to jest zadowolony. Gorzej, gdy jest w cieniu albo doświadcza niepowodzeń i trudności. W zachowaniu narcyza pojawiają się też problemy w kontrolowaniu emocji i radzeniu sobie ze stresem. Narcyz odczuwać i okazywać może zawiść, wynikającą z niezrozumienia tego, że nie zawsze jest on priorytetem danej osoby. Oznacza to, że czasami sięga on po przemoc psychiczną wobec innych. Równocześnie narcyz może być charyzmatyczny, pewny siebie, przyciągający uwagę otoczenia. Często w kontekście tych zaburzeń pada również określenie manipulowanie-narcyzm kojarzony jest z tego typu zachowaniem i próbami wpłynięcia na otaczającego go osoby. Inne słowa, którym określany bywa taki człowiek, to socjopata (osoba, która nie jest w stanie dostosować się do norm społeczeństwa) czy makiawelizm (osobowość, która przejawia brak uczuć wyższych).
Jednocześnie nie zawsze narcyz jest przebojowy, pewny siebie i manipulujący otoczeniem. Znane jest takie określenie jak ukryty narcyzm. Objawia się on wycofaniem się danej osoby, małomównością, unikaniem kontaktów. Taki narcyz może być odbierany jako outsider, ktoś unikający ludzi, introwertyk.
Jak leczyć narcyzm?
Narcystyczne zaburzenia osobowości powinny zostać zdiagnozowane u specjalisty, który określi również, jakie kroki zgłaszająca się do niego osoba powinna podjąć. Osoby narcystyczne często kierowane są na dalsze leczenie w gabinetach terapeutów i psychologów. Kiedy zdiagnozowany zostaje narcyzm, terapia może okazać się konieczna. Bez niej osoba cierpiąca na to zaburzenie może nie być w stanie funkcjonować na przykład w relacjach z innymi ludźmi. Z narcyzmem pracuje się terapią schematów. Przede wszystkim jednak narcyz musi chcieć się zmienić – jego zaburzenie to nie choroba, tylko schematy mocno tkwiące w strukturach jego osobowości. Terapia może mu pomóc, ale bez samodzielnej chęci poprawy niewiele ona zdziała. Trudno jednak przekonać narcyza, że powinien się zmienić, bo krzywdzi swoim zachowaniem inne osoby. Osobowość narcystyczna oznacza przekonanie o swojej wyższości nad innymi.
Zastosowanie terapii schematów w leczeniu narcyzmu
Większość pacjentów narcystycznych przejawia w swoim życiu wiele niezrealizowanych potrzeb; nie doświadczyło od rodzica ani innej ważnej osoby bezwarunkowej miłości, bezwarunkowej akceptacji, ciepła, empatii i zrozumienia, przy częstym doświadczeniu braku stawiania realistycznych granic. Pacjenci w swoim dorosłym życiu zgłaszają częste poczucie pustki, samotności, poczucie nadużytym i wykorzystanym oraz często ostatecznie odrzucanym. Pacjent poza trybem samotnego dziecko przejawia tryb wielkościowy – Samouwielbiacz oraz tryby unikające – Odłączony obrońca czy Odcięty Samoukoiciel.
Celami w leczeniu zaburzeń narcystycznych jest przede wszystkim: pomoc samotnemu dziecku, aby odczuło troskę i zrozumienie. Ważne, aby inne emocje zaczęły funkcjonować w otoczeniu narcyza, aby zaczął pokazywać emocje, które zbliżą go do innych. Kolejnym aspektem jest praca nad przeciwstawieniem się trybom wielkościowym, aby pacjent stopniowo rezygnował z poszukiwania uznania i wielkościowych zachowań na rzecz autentycznej czułości i troski. Istotnym zagadnieniem, jest również minimalizacja strategii unikających i zastąpieniem ich zachowaniami, związanymi z dbaniem o siebie i widzenie swojej wartości nie tylko przez pryzmat osiągnięć.
Narcyzm-jak sobie radzić z osobą narcystyczną? Związek z narcyzem i przykłady zachowania
Jak można przypuszczać, związek z narcyzem nie należy do najłatwiejszych i wymaga od partnera wiele pracy oraz cierpliwości. Przede wszystkim dzieje się tak dlatego, że narcyz nie ma w sobie wrażliwości na uczucia i emocje drugiej osoby. Nie może więc wczuć się w jej sytuację, uważa także, że to on jest najważniejszy. Prowadzi to do prób manipulowania drugą osobą. Nie można też liczyć na to, że w sytuacjach trudnych czy w takich, w których pojawia się konflikt, narcyz zareaguje jak każdy inny człowiek, wpisując się w znane zdrowym ludziom wzorce i schematy zachowania. Jak dokładnie wygląda więc związek z narcyzem?
Kiedy narcyz cierpi, oznacza to, że jego samoocena i poczucie wyższości zostało naruszone. Może też być to spowodowane faktem, że osoba partnerska nie pozwala sobą manipulować lub stawia narcyzowi granice.
Kiedy narcyz mówi, “kocham cię”, ma zapewne na myśli nie uczucie do osoby, tylko to, w jaki sposób pozwala się ona traktować. Osoby z tym zaburzeniem lubią fakt, że poświęca się im uwagę i są w centrum zainteresowania.
Kiedy narcyz przeprasza, to najczęściej robi to tak, by druga osoba poczuła, że cała sytuacja i tak jest jej winą. Przeprosiny są wymuszone, a narcyz i tak uważa, że nie zrobił nic złego.
Kiedy narcyz ignoruje, to może być to z jego strony manipulacja, by zwrócić na siebie uwagę i sprawić, by druga osoba zaczęła zastanawiać się nad tym, co zrobiła źle.
Kiedy narcyz milczy, może to być reakcja na to, że ktoś postawił mu granice i nie zaakceptował jego zachowania. Wtedy narcyz milczy, by taką osobę ukarać i dać jej do zrozumienia, że jej reakcja jest niedopuszczalna. On przecież nie zrobił nic złego.
Kiedy narcyz zdradza, wynika to z jego poczucia wyższości oraz nieumiejętności zaangażowania się w związek i przywiązania do drugiej osoby. Zdradzanie wynikać też może z silnej potrzeby zaspokojenia własnych potrzeb, które u narcyza zawsze są na pierwszym miejscu.
Jak więc reagować, kiedy ma się do czynienia z takim zachowaniem? Przede wszystkim trzeba uświadomić sobie, że samodzielnie, bez pomocy specjalisty i przede wszystkim-chęci osoby zaburzonej do wdrożenia zmian, nie da się rady pomóc narcyzowi. Nie powinno się poświęcać siebie w próbie uzdrowienia drugiej osoby. Wszystko zależy też od rodzaju relacji, w jakiej jest się z narcyzem i od tego, jak ważna jest ona dla drugiej osoby. Trzeba mieć także świadomość, że taki związek będzie także wymagać mnóstwo pracy. Pojawią się w nim też trudne emocje. Zgoda narcyza na wspólną pracę nad jego zaburzeniem i sięgnięcie po pomoc specjalisty to jedyne rozwiązanie, które pozwoli być w związku z osobą zaburzoną. Tak zorganizowane działanie daje szansę na zmianę zachowania osoby z osobowością narcystyczną i przetrwanie relacji. W takim związku powinno się także wyznaczyć granice i stanowczo mówić „nie”. Nie powinno się ulegać osobie z narcystycznymi zaburzeniami osobowości, ponieważ z całą pewnością wykorzysta to ona dla swoich korzyści. Nie można także ulegać jego manipulacjom. Ważna jest świadomość tego, jak takie zaburzenie wygląda, by móc rozpoznać sytuacje, w których przejawiają się zachowania narcystyczne.
Osoby z narcystycznym zaburzeniem osobowości charakteryzują się więc poczuciem wyższości nad innymi, brakiem empatii w stosunku do innych osób, manipulowaniem nimi oraz nastrojem uzależnionym od samooceny. Związek z osobą z narcystycznym zaburzeniem osobowości jest trudny i wymagający pracy. By mógł on działać, narcyz musi chcieć się zmienić i zacząć inaczej zachowywać. Konieczne jest także skorzystanie z pomocy specjalisty oraz rozpoczęcie terapii w odpowiednim nurcie. Dzięki temu narcyz ma szansę się zmienić.
Umów się na wizytę już dziś – psychoterapia online.
