Obrazy są powiązane z emocjami. Wyobrażenia powodują podobny stan emocjonalny jak realne wydarzenia. Zmiana w procesie psychoterapii jest bardziej prawdopodobna, gdy połączymy emocje z obrazami, niż gdy będziemy wyłącznie o nich rozmawiać.
Dowiedz się, czym jest reskrypcja wyobrażeniowa, jaką role pełni w terapii schematów. Poznaj etapy reskrypcji wyobrażeniowej w psychoterapii.
Terapia schematów i praca wyobrażeniowa
Praca wyobrażeniowa w terapii schematów to metoda terapeutyczna, która skupia się na wykorzystaniu wyobraźni w leczenia i minimalizacji negatywnych schematów. Pionierem wykorzystania obrazów w terapii był Pierre Janet w 1889 roku. Jeffrey Young wykorzystał tę technikę i rozszerzył ją w terapii schematu.
W terapii schematów praca wyobrażeniowa odgrywa kluczową rolę na każdym etapie: diagnoza, konceptualizacja i oddziaływania terapeutyczne. Praca nad przetworzeniem trudnych emocji zawiera pracę nad trybami. Najważniejsze to: tryby dziecięce oraz nieadaptacyjne tryby rodzicielskich, np. krytyk wewnętrzny. To te kategorie trybów, które są najsilniej związane z intensywnymi negatywnymi stanami emocjonalnymi, takimi jak: nienawiść do samego siebie, niskie poczucie własnej wartości, porzucenie, samotność, poczucie winy, wstyd.
Czym jest reskrypcja wyobrażeniowa?
Reskrypcja wyobrażeniowa lub wyobrażeniowa zmiana skryptów to technika terapeutyczna, która zmienia narrację wspomnień, leczy stare rany i buduję perspektywę pozytywniejszej przyszłości.
Reskrypcja obrazów (ang. Imagery Rescripting ImR) to technika doświadczeniowa, której celem jest zmniejszenie stresu, związanego z bolesnymi przeżyciami oraz zmiana ich znaczenia.
Reskrypcja wyobrażeniowa (zmiana scenariusza w wyobrażeniu lub wyobrażeniowa zmiana scenariusza) ma na celu uzyskanie dostępu do emocjonalnej części pacjenta, bez komponentu intelektualnego. Technika polega na modyfikacji obrazów mentalnych na poziomie przeżyć, które pacjent ma związane z danym schematem. Ma na celu pomóc pacjentowi w zaspokojeniu jego potrzeb emocjonalnych, na poziomie podświadomości.
Czym są obrazy mentalne?
Obrazy mentalne są postrzegane jako „reprezentacje i towarzyszące im doświadczenia zmysłowe, stanowią informacje bez bezpośredniego bodźca zewnętrznego” (Pearson in., 2015). Doświadczenie podczas obrazowania może obejmować kilka elementów sensorycznych: wzrokowych, słuchowych i dotykowych. Obrazy mentalne są zbudowane z elementów tego, co jest zapisane w naszej pamięci. Podczas obrazowania pamięć autobiograficzna odgrywa kluczową rolę.
Obrazy nie muszą dotyczyć wyłącznie przeszłości, mogą być również zorientowane na przyszłość np. fantazje. Mogą też pojawiać się mimowolnie (takie jak natrętne obrazy, wspomnienie, sny, koszmary) .
W czym pomaga reskrypcja wyobrażeniowa w terapii schematów?
Jak przełamuje schemat?
Reskrypcja jest skuteczną metodą terapeutyczną, która wspiera i rozwija pacjenta na różnych etapach terapii.
Zalety:
- pomaga zrozumieć źródła problemów,
- pomaga połączyć obecne problemy z początkowymi okresami rozwojowymi (łączy obecne problemy z negatywnymi lub trudnymi doświadczeniami z dzieciństwa),
- pomaga przetworzyć bolesne emocje,
- rozwija współczucie dla swojego wewnętrznego dziecka i ostatecznie współczucie dla swojego dorosłego „ja”,
- zmienia nieprzydatne podstawowe przekonania na temat siebie, innych i świata,
- rozpoczyna proces troski o siebie i własne potrzeby.
W jakich problemach stosuje się reskrypcje wyobrażeniową?
Najczęściej tego rodzaju techniki wprowadza się, gdy terapia poznawczo-behawioralna nie przynosi spodziewanego efektu bądź gdy pacjent doświadcza w swoim życiu powtarzalnych regresów choroby np. depresja nawracająca.
Praca wyobrażeniowa wydaje się użyteczna w cyklicznych problemach życiowych, zwłaszcza w obszarze interpersonalnym.
Zastosowanie:
- Chroniczna depresja, dystymia.
- Zaburzenia lękowe m.in. zaburzenia obsesyjno-kompulsywne.
- Utrwalona fobia społeczna (tendencja do unikania jest obecna w różnych sferach życia).
- Silne i częste doświadczanie wstydu i poczucia winy.
- Przykre lub niechciane wspomnienia.
- PTSD i Complex PTSD.
- Zaburzenia osobowości (np. osobowość borderline, osobowość unikająca).
Etapy pracy wyobrażeniowej. Wyobrażeniowa zmiana skryptów
Praca wyobrażeniowa jest techniką elastyczną, dostosowaną do etapu terapii i określonych problemów pacjenta. Określona kolejność nie jest bezwzględną regułą.
- Technika bezpiecznego miejsca. Ćwiczenie to może być stosowane jako odrębne, ale też może stanowić wstęp do dalszej pracy z wyobrażeniami.
- Faza modyfikacji schematów. Teraźniejszość – stworzenie emocjonalnego pomostu. Terapeuta prosi pacjenta o przywołanie obrazu trudnej sytuacji z teraźniejszości, która wywołuje silne, nieprzyjemne emocje. Psychoterapeuta prosi o wymazanie bieżącej sytuacji, ale utrzymanie przeżyć emocjonalnych.
- Przeszłość. Terapeuta prosi, aby pacjent przywołał obrazy z przeszłości kierując się emocjami i odczuciami w ciele. Głównym celem jest koncentracja na emocjach i potrzebach dziecka.
- Obrona dziecka, psychoterapeuta bądź inny osoby pomagające pojawiają się w wyobrażeniu, aby ochronić dziecko, tak aby poczuło się akceptowane i bezpieczne.
- Realizacja potrzeb dziecka. Terapeuta pyta dziecko, czego potrzebuje, aż do momentu ukojenia. Następuje stabilizacja, dziecko doświadcza poczucia bezpieczeństwa i adaptacyjnego przywiązania.
- Rozmowa na temat doświadczenia, nadawanie nowych znaczeń emocjonalnych trudnym bolesnym wspomnieniom.
Cel pracy wyobrażeniowej. Cel reskrypcji wyobrażeniowej
W trakcie wyobrażenia, traumatyczne bądź trudne emocjonalnie przeżycia z przeszłości są zmieniane w wyobraźni w taki sposób, aby potrzeby Wrażliwego dziecka (skrzywdzonego, opuszczonego, wadliwego) zostały zaspokojone.
Celem stosowania tej techniki jest, doświadczanie realizacji potrzeb, które w przeszłości nie mogły zostać zaspokojone. Praca doświadczeniowa pomaga w bezpiecznych warunkach zmienić znaczenie przeżytych traum. Technika pomaga pacjentowi zbudować nową, świeżą perspektywę na wydarzenia z przeszłości. Ma też pomóc w zidentyfikowaniu potrzeb oraz skonfrontowaniu pacjenta z przeszłością, tak aby zapewnić zdrowy proces żałoby.
Wyobrażeniowa zmiana skryptów – najważniejsze zasady dla terapeutów
- Uruchomiamy gorące emocjonalne punkty w pamięci pacjenta. Szukamy możliwie wczesnych doświadczeń.
- Podążamy za wyobrażeniem pacjenta i jego wewnętrznym światem.
- Najważniejszym celem, jest ochrona dziecko i zaspokojenie jego wczesnych potrzeb.
- Nie oczekujemy, że rodzice się zmienią w wyobrażeniu. Odrzucamy zachowania rodziców, nie dyskredytując ich jako osób.
- Interweniujemy, zanim zdarzy się najgorsze wydarzenie.
- Zostawiamy przynajmniej 15 minut na omówienie tego ćwiczenia.
Bibliografia:
Gillian Heath , Helen Startup. KREATYWNE METODY W TERAPII SCHEMATÓW. Innowacje w praktyce klinicznej. GWP 2023
