Depresja jest chorobą, która dotyka coraz większą liczbę osób. Cierpią na nią kobiety, które zmagają się z trudnościami życia codziennego: macierzyństwem, problemami w pracy czy małżeństwie, samotnością i wieloma innymi przeciwnościami. Może dotknąć zarówno młodą dorosłą, która dopiero co wkroczyła w tak zwane prawdziwe życie, jak i dojrzałą kobietę, która ma już wnuki. Chorują także mężczyźni, głównie przez to, jak został określony wzorzec „prawdziwego mężczyzny”. W 2017 roku na depresję chorowało milion Polaków. Liczba ta rośnie z roku na rok. Każdego dnia możemy więc trafić na osoby, które potrzebują pomocy. Jak sprawić, by poczuły się lepiej? Co możemy dla nich zrobić?
Chory i depresja. Wszystko, co musisz wiedzieć
Osoba z depresją może szukać pomocy lub jej unikać. Trudno jest na pierwszy rzut oka stwierdzić, kto z naszego otoczenia choruje. Na co dzień taka osoba może się uśmiechać, pracować i zajmować dziećmi. Nie wiemy, co dzieje się w jej głowie. Nie mamy pojęcia, ile wysiłku wkłada w to, by normalnie funkcjonować. Aż w końcu: nie wiemy, jak bardzo rozpada się w sobie, gdy zostaje sama na sam ze swoimi myślami.
Warto więc poznać najpierw objawy depresji, które mogą się pojawiać u osoby chorującej. Dzięki temu będziemy wiedzieć, na co się przygotować i jak wyłapać nawet subtelne oznaki, że ktoś z naszych bliskich może potrzebować pomocy.
Chory na depresję. Depresja – objawy
Kryteria objawów depresji opracowane zostały według Diagnostycznego i Statystycznego Podręcznika Zaburzeń Psychicznych (DSM-5). Objawy depresji mogą różnić się w zależności od osoby i stopnia dolegliwości. W celu zdiagnozowania depresji, poniższe objawy powinny występować przez większość dni w ciągu co najmniej dwóch tygodni i nie mogą być wynikiem innych medycznych lub psychiatrycznych przyczyn. Najczęstsze objawy depresji to:
- Objawy nastroju
- Obniżenie nastroju przez większość czasu, prawie codziennie.
- Odczuwanie smutku, beznadziei poczucia pustki.
- Utrata zainteresowań i przyjemności.
- Utrata zainteresowania lub przyjemności w większości lub wszystkich czynnościach, które normalnie sprawiały przyjemność.
- Brak entuzjazmu nawet wobec wcześniej ulubionych zajęć.
- Objawy somatyczne
- Utrata lub przyrost masy ciała, niezwiązany z dietą.
- Zaburzenia snu: bezsenność lub nadmierna senność.
- Zwiększona lub zmniejszona aktywność psychoruchowa.
- Zmęczenie lub brak energii.
- Zmiany psychomotoryczne
- Spowolnienie psychoruchowe lub nadmierna pobudzenie.
Oprócz tego depresji może towarzyszyć:
- utrata poczucia własnej wartości,
- zamartwianie się, kłopoty z pamięcią i koncentracją lub podejmowaniem decyzji
- myśli samobójcze oraz myśli o śmierci,
- bóle psychosomatyczne.
Może zdarzyć się tak, że któreś z tych objawów towarzyszy Twojej bliskiej osobie, ale nie choruje ona na depresję. Jeśli jednak objawy utrzymują się długo, warto zasięgnąć porady specjalisty. Depresja powinna być leczona, nie da się jej pozbyć w krótkim czasie. Wskazana może być farmakoterapia. Warto, aby osoba chora udała się do psychiatry lub do psychoterapeuty, który pomoże jej wrócić na właściwe tory, a także wesprze w całym procesie powrotu do zdrowia. Przed spotkanie ze specjalistą warto wykonać test na depresję – skala depresji Becka
Depresja – jak pomóc osobie z depresją?
Czasem przychodzi nam na myśl, by powiedzieć osobie, która zmaga się z depresją:
- „inni mają gorzej”,
- „jakie Ty możesz mieć problemy?”,
- „weź się w garść”,
- „gdybyś chciała, to czułabyś się dobrze”.
Unikaj przekonywania i zniechęcania: Nie próbuj przekonywać, że „wszystko będzie dobrze” lub że „powinna być wdzięczna za to, co ma”. To może tylko zwiększyć wstyd i poczucie winy. Unikaj też używania fraz typu „odłóż na bok swoje smutki” czy „musisz się po prostu cieszyć życiem”.
Dlaczego takie metody nie działają? Wyobraź sobie, że takie same słowa mówimy osobie, która ma złamaną nogę czy grypę. Nawet jeśli bardzo chce czuć się dobrze, nie zmieni swojego stanu ot tak. Noga się nie zrośnie tylko dlatego, że ktoś kazał jej się wziąć w garść.
Depresja to choroba, która wymaga leczenia. To, że nie ma tak widocznych, fizycznych objawów, jak np. złamanie, nie oznacza, że możemy ją bagatelizować. Wręcz przeciwnie – jeśli chora osoba będzie słyszeć takie słowa, poczuje się jeszcze gorzej. Może zacząć myśleć, że jest nieudacznikiem, nic jej nie wychodzi i nawet nie potrafi czuć się dobrze… Więc jak pomóc osobie chorej na depresję, by faktycznie poczuła się lepiej?
Osoba w depresji. Jak pomóc?
Zauważamy, że bliska nam osoba gaśnie w oczach. Staje się coraz smutniejsza, traci zainteresowanie światem dookoła niej, spożywa niewielką ilość posiłków, brak apetytu i źle śpi. Jak możemy jej pomóc?
Na początek dobrze będzie spytać po prostu, czy wszystko w porządku. Czasem taka osoba może czekać, aż ktoś się nią zainteresuje. Nie krytykuj jej samopoczucia, ważne jest, byśmy stosowali wspierający język np. Czy chcesz porozmawiać? Czy przytulić Cię? Czy potrzebujesz pomocy?
Jeśli widzimy, że bliska nam osoba cierpi coraz bardziej, powinniśmy zasugerować jej wizytę u specjalisty. Warto to zrobić delikatnie, by jej nie przestraszyć i nie zniechęcić. Sama mogła nie odnotować, że zachowuje się inaczej niż wcześniej. Idealnie, jeśli bliska osoba zgodzi się z nami i faktycznie uda się do lekarza. Nie żyjemy jednak w idealnym świecie i taka osoba może też zaprzeczać chorobie oraz twierdzić, że nie potrzebuje pomocy. Co wtedy zrobić?
Jak pomóc osobie z depresją, która nie chce pomocy?
Nakłonienie osoby z depresją na leczenie, jeśli nie chce żadnej pomocy, jest bardzo trudne. Jednak warto namówić chorego na leczenie, ponieważ brak reakcji na problem może mieć negatywne skutki. Spróbuj zachęcić do szukania profesjonalnej pomocy. Postaraj się jak najwięcej dowiedzieć na temat depresji, przybliż choremu problem, z jakim się zmaga, zwiększ poziom nadziei – przedstaw, jak można walczyć z depresją? Przypomnij, że profesjonalna pomoc jest dostępna i może być korzystna. Zachęć do skonsultowania się z terapeutą lub lekarzem, którzy mają doświadczenie w leczeniu depresji.
Jeśli uda się nakłonić bliskiego do wizyty połowa sukcesu za nami. Później powinniśmy pilnować, by chory korzystał z psychoterapii oraz zażywał leki. Bez tego leczenie nie przyniesie efektów.
Pamiętajmy jednak, że nie możemy chorego do niczego zmusić. Możemy delikatnie przekonywać, wspierać i zachęcać, ale nie nakładajmy na niego przymusu, bo to może pogorszyć jego stan. Przy okazji warto zauważać każdą, nawet najmniejszą oznakę powrotu do zdrowia, np. zjedzenie większej porcji posiłku, spontaniczny uśmiech czy wyjście na spacer.
Jak wspierać osobę z depresją?
- Zaproponuj rozmowę. Zachęć osobę chorą do otwartej i szczerze rozmowy o jej uczuciach. Bądź cierpliwa i uważnie słuchaj. Unikaj oceniania i skup się na byciu wsparciem.
- Wyraź zrozumienie. Wyrażaj empatię i zrozumienie wobec przeżywanych doświadczeń. Powiedz, że rozumiesz, że może być trudno i że jesteś tutaj, aby pomóc.
- Zapewnij wsparcie emocjonalne. Daj do zrozumienia, że jesteś gotowa być i wspierać. Wykazuj zainteresowanie i troskę.
- Bądź dostępna. Ułatw kontakt i daj znać, że jeśli Twój bliski będzie chciał porozmawiać, to jesteś. Nawet drobna gest czy słowo otuchy może mieć duże znaczenie.
- Zachęć do zdrowych nawyków. Przypomnij o znaczeniu zdrowego stylu życia, takiego jak regularna aktywność fizyczna, zdrowe odżywianie i odpowiednia ilość snu. Zachęć również do unikania nadmiernej izolacji społecznej.
Jak pomóc osobie z depresją na odległość?
O wiele trudniej jest pomóc osobie z depresją na odległość. Czasem nie możemy być blisko i pozostaje nam tylko kontakt telefoniczny czy przez różnego rodzaju komunikatory ( np. związek na odległość). W ten sposób o wiele trudniej zauważyć, że dzieje się coś złego (szczególnie, jeśli tylko wymieniamy wiadomości SMS). Jednak nie jest to niemożliwe. Jeśli tylko zauważymy niepokojące sygnały, np. częste nawiązywanie do śmierci podczas wymiany wiadomości, dopytajmy, czy wszystko w porządku.
Gdy bliska osoba cierpi na depresję i nie mamy możliwości być obok niej, także możemy jej pomóc. Najlepsze będzie proponowanie rozmowy. Niektóre osoby preferują rozmowy telefoniczne, a inne wolą pisać wiadomości. Bądźmy otwarci i zgódźmy się na taką formę, jaką woli nasz bliski. A co jeśli odmówi? To się często zdarza. Cierpiąc, nie mamy ochoty z nikim rozmawiać. W takiej sytuacji:
- zapewnij, że gdy tylko zajdzie taka potrzeba, jesteś gotowa na rozmowę,
- powiedz, że Ci zależy i będziesz wspierać mimo wszystko,
- zasugeruj rozmowę w przyszłości – w końcu przyjdzie moment, gdy człowiek z depresją się na nią zgodzi.
Jak pomóc osobie z depresją – forum może przynieść odpowiedź
Warto także wejść na różne fora, które skupiają wokół siebie bliskich osób, które cierpią na depresję. Uczestnicy forum przeciw depresji często znają od podszewki objawy, problemy i przeciwności, z którymi mierzą się chorzy. Mogą podzielić się swoim doświadczeniem i tym, jak radzili sobie w różnych sytuacjach. Na forach przeczytamy, w jaki sposób udało się nakłonić bliskich do leczenia czy terapii oraz jak pomagają im na co dzień.
Zaletą for internetowych jest także poczucie wspólnoty. Nie tylko my próbujemy pomóc bliskiej osobie. Nie jesteśmy w tym sami. To bardzo wspierające i ważne, bo pomagając innym, często zapominamy o sobie.
Pomagając osobom z depresją, pamiętaj także o sobie
Często pomagając innym, skupiamy się na nich tak bardzo, że zapominamy o sobie. Jeśli nie zadbamy o siebie samych, możemy za chwilę także zachorować i sami potrzebować pomocy specjalisty. Pamiętajmy, że – tak jak w samolocie najpierw zakładamy maskę sobie, a później dziecku – najpierw musimy zadbać o swój komfort psychiczny, a potem o cudzy.
Mając każdego dnia do czynienia z cierpieniem bliskich, możemy sami poczuć wyczerpanie, które jest nazywane zmęczenie współczuciem. Mamy z nim do czynienia wtedy, gdy odczuwamy zmęczenie fizyczne i emocjonalne, wynikające z pomagania osobie z depresją lub przebywania w jej otoczeniu. Jeśli nie zadbamy o siebie, gdy takie zmęczenie poczujemy, możemy odczuwać coraz mniejszą empatię dla osoby chorej.
Jak pomóc samym sobie, gdy poczujemy zmęczenie współczuciem? Możemy to zrobić w następujących krokach:
- Skupienie na oddechu (pozwala na przywrócenie równowagi psychicznej. Ważne, by było to uważne, głębokie oddychanie. Skupmy się tylko na nim. Możemy spróbować medytacji);
- Regeneracja (dbajmy o chwile na odpoczynek, zdrowy sen, czas tylko dla siebie);
- Decyzja, jak chcemy pomagać bliskiej osobie (nie da się robić wszystkiego, również pomagając innym. Warto zastanowić się, co jesteśmy w stanie robić na co dzień, a co lepiej powierzyć innym);
- Odskocznia od problemów (w wolnym czasie skupmy się na odpoczynku i przyjemnościach, zamiast na dokładaniu sobie problemów, np. w formie filmów dramatycznych);
- Kotwice normalności (znajdźmy takie czynności, które sprawiają, że czujemy się „normalnie”, jakby bliski nie chorował na depresję, np. wychodząc samodzielnie na zakupy czy spotykając się z przyjaciółką);
- Wybór ludzi, którzy nas otaczają (spędzajmy czas z osobami, które nas wspierają);
- Samowspółczucie (nie jesteśmy w stanie pomóc każdemu i we wszystkim, nawet jeśli robimy wszystko, co możemy. Dlatego warto dać sobie prawo do niedoskonałości);
- Skupienie na tym, na co mamy wpływ (zamiast denerwować się, na to czego zmienić nie możemy).
Jeśli tylko poczujemy, że sami potrzebujemy pomocy, nie bójmy się z niej skorzystać. Nie bagatelizujmy swoich emocji.
Schemat samopoświęcenia – jak go uniknąć?
Uważajmy także na wpadnięcie w pułapkę nazywaną – schemat samopoświęcenia. Co to takiego? To schemat, zgodnie z którym skupiamy się aż za bardzo na pomaganiu innym. Robimy to kosztem własnych potrzeb. Jednocześnie czujemy, że robimy to z własnej, nieprzymuszonej woli. Niekoniecznie jednak jest tak, że bliska nam osoba chce tej pomocy.
Nasze motywacje mogą być różne, m.in.:
- nie chcemy zostać oskarżone o egoizm,
- chcemy oszczędzić bliskim cierpienia,
- czujemy, że musimy pomagać, aby zasłużyć na miłość i troskę innych
- uważamy, że jesteśmy odpowiedzialne za innych
- sądzimy, że „tak trzeba”.
Schemat samopoświęcenia jest niebezpieczny, bo zaniedbujemy swoje własne emocje. Co więcej: możemy nawet uważać, że nasze potrzeby (jako zdrowych) nie są tak ważne, jak potrzeby chorych bliskich. Dodatkowo możemy słyszeć też (czy to naprawdę, czy podpowiadają nam to własne myśli), że bliscy bez naszej pomocy sobie po prostu nie poradzą.
Schemat może doprowadzić do nadmiernej odpowiedzialności i zmęczenia współczuciem, a nawet do uzależnienia drugiej osoby od naszej pomocy. Wtedy okaże się, że bez naszego poświęcenia ta osoba naprawdę nie będzie w stanie sobie poradzić.
Nadmierne samopoświęcenie może wywoływać poczucie winy, gdy choć przez chwilę zadbamy o siebie. Często wówczas tracimy zdolność do mówienia o swoich potrzebach do tego stopnia, że naszą pierwszą odpowiedzią na wszystko, może być „nie”. Ponadto osoba, która wpadła w schemat samopoświęcenia, może ocierpieć ns różne objawy psychosomatyczne, czyli m.in. ból brzucha, pleców, głowy, stawów czy dolegliwości ze strony układu pokarmowego.
Pomaganie osobie z depresją jest ważne, ale trzeba pamiętać, że nie jesteś terapeutą ani specjalistą od zdrowia psychicznego. Odpowiedzialność leży po stronie specjalistów i motywacji osoby chorej. Wspieranie osoby z depresją może być trudne i wymagać dużo energii. Nie zapominaj o swoim własnym samopoczuciu i potrzebach. Zadbaj o siebie i skonsultuj się z profesjonalistą, jeśli czujesz, że sytuacja przekracza Twoje możliwości – psychoterapia online.
Źródła:
[1] https://pacjent.gov.pl/jak-zyc-z-choroba/kiedy-smutek-jest-choroba [dostęp z dnia 15 czerwca 2023 roku]
